آن روز كه اتحاديه اروپا بنا به خواسته امريكا طرح تحريم خريد نفت از ايران را مصوب كرد ديپلمات‌هاي انرژي محور، به سردمداران قاره سبز هشدار دادند كه حربه مناسبي براي فشار به ايران انتخاب نكرده‌اند اما محلي به آنها داده نشد تا امروز كه وضعيت براي اقتصاد غرب شكننده‌تر شد.
قيمت بنزين در كشورهاي اروپايي و امريكا افزايش داشته و همين كافي است تا سردمداران غربي آرزو كنند زمان به عقب برگردد تا توصيه دوستان اقتصادي خود را به دقت بررسي كنند. مستثني كردن بيش از ۱۰ كشور از دايره تحريم نفت ايران نخستين عقب‌نشيني غرب از موضع خود بود.
مهندس سيف‌الله جشن‌ساز، مديرعامل شركت نيكو در گفت‌وگو با «جوان» اين اطمينان را مي‌دهد كه تحريم نفت ذره‌اي در اقتصاد كشور تأثير نگذاشته و نمي‌گذارد. گفت‌وگوي مديرعامل سابق شركت ملي نفت با اين جريده را در ادامه مي‌خوانيد:
تحريم نفت ايران فقط ماجراي زمانه ما نيست. قدمت اين واژه براي ايران و ايرانيان قدمتي ۱۰۰ساله دارد. يعني كارت بازي‌اي كه ۱۰۰سال نه روي ميز كه در برابرش نشانه رفته و شالوده‌اش را تحميل كرده است.
جان كلام تند كنيم. دور نبود كه در نيمه اول فعاليت صنت نفت، كشورهاي بزرگ دنيا طلاي سياه ايران را تحريم كردند و نظام اقتصادي براي جبران درآمدهاي حاصل از فروش نفت خود، مجبور به انتشار اوراق قرضه شد. همين شرايط در سال ۵۸ هم تكرار شد. امريكا و همپيمانانش هم تصميم گرفتند خريد نفت از ايران را متوقف كنند.
ماجراي اين كارت و آن سلاح در دوران دفاع مقدس هم براي ما تكرار شد. استكبار جهاني براي شكست ايران در نبرد هشت ساله خريد نفت از ايران را با محدوديت‌هاي فراواني روبه‌رو كرد اما در سخت‌ترين شرايط و با وجود بمباران نفتكش‌هاي ايراني، نفت ايران به خريداران تحويل داده مي‌شد.
مديران ما مردان دفع و رفع بحران‌هاي شالوده شكن شده‌اند. بحران هايي كه مي‌توانست هر خانه و كاشانه‌اي را ويران سازد اما مردان ما با سياست و كياست هيچ فضايي را براي شعبده‌بازان غرب باقي نگذاشته و اينك با درك و فهم معادلات و رسم و خط ايراني، به تحريم‌كنندگان خود ديكته كرده‌اند. ديكته‌اي كه امروز تبديل به كابوس بزرگ امريكا و غرب شده و ضرري را متوجه در اين زمانه نساخته است.
شما بر اين باوريد كه تحريم نفت به ضرر ما نبوده است؟
من بر اين باورم كه در معادله دو سويه ايران- غرب، اين غرب بود كه بازنده اصلي بود. كمي قبل را يادتان بيايد. ايران قبلاً همان نفت صادراتي خود را با حدود ۳۰ دلار كمتر در بازارهاي نفتي به فروش مي‌رساند. آيا اين وضعيت اتفاقي در اقتصاد كشور رقم زد؟
اما آقاي مهندس برخي معتقدند درآينده مي‌تواند اتفاقاتي را رقم بزند.
خير. در آينده باز هم اتفاق خاصي رخ نمي‌دهد. در بحث تحريم نفت ايران، ديديد كه اروپا پيشقدم شد و تحريم واردات نفت را براي شش ماه ديگر تصويب كرد. مقامات ايراني نيز در برابر اين تصميم، فروش نفت به اروپا و كشورهاي همسوي آنها را متوقف كرد. همه اين اتفاقات موجب شد كه غرب با كارت غيرقابل پيش‌بيني ايران در اين بازي مواجه شده و ضمن دريافت شوك، طعم شكست را در سياست‌هاي خود تجربه كند، آن هم بسيار بدتر از دفعات پيش. ايران بي‌شك يكي از بازيگران اصلي عرضه انرژي در دنيا محسوب مي‌شود و به همين دليل نمي‌توان تصميمات پر ريسكي در اينباره گرفت. شك نكنيد ما نفت خود را مانند سابق مي‌فروشيم و تا به امروز نه نفتي را ذخيره كرديم و نه از توليد كاسته‌ايم. آمار دبيرخانه اوپك اين حقيقت را ثابت مي‌كند.
يعني آمار صادرات كاهش نداشته است؟
به هيچ عنوان. ما بازارهاي هدف ديگري را جايگزين اروپا كرديم كه بنا به حفظ منافع ملي از ذكر جزئيات آن معذورم. فقط اين را بدانيد ايران از مدل هوشمندانه‌اي بهره جسته كه غرب را در مواجهه با آن تحقير كرده است.
اين درست، اما مردم حق دارند بدانند مسئولان براي دور زدن تحريم‌ها چكار كرده‌اند؟ اين كم دستاوردي نيست.
بله، اما اشاره نكردن به اين موضوعات به سود ما، مشتريان ما و مردم است. باز هم تأكيد مي‌كنم نفت ما در بازارهاي انرژي مشتريان زيادي دارند كه صلاح نمي‌دانند نامشان در رسانه‌ها مطرح شود.
كاهش صادرات به كشورهاي چين، ژاپن و كره‌جنوبي را تأييد مي‌كنيد؟
به هيچ عنوان؛ خيالتان راحت.
آيا مشترياني كه ادعا مي‌كنند از ايران نفت نمي‌خريم باز به سوي ايران گردش داشته‌اند؟
بله، به عنوان نمونه هندي‌ها به طور علني به امريكا گفتند كه نمي‌توانند خريد نفت از ايران را متوقف كنند زيرا طراحي پالايشگاه‌هاي آنها براساس ويژگي‌هاي نفت ايران صورت گرفته است. برخي ديگر از مشتريان ايران هم اكنون در حال خريد نفت از ما هستند و قراردادهايشان را تمديد كرده‌اند آن هم با شرايط مورد نظر ما هر چند كه دم از تحريم مي‌زنند.
بايد متوجه شده باشيد كه غرب بر اساس مدلي حرف مي‌زند كه كاملاً لو رفته است. غرب به زبان، چيزي مي‌گويد و در عمل، كار ديگري مي‌كند. به گفته فعالان بازارهاي نفت، ايراني‌ها باهوش‌ترين گروه در فروش هستند و كسي نمي‌تواند براي آنها محدوديتي در اينباره ايجاد كند.
آقاي مهندس! گفته مي‌شود نفت ايران جايگزيني ندارد. نظر شما در اينباره چيست؟
اجازه بدهيد در اين مورد توضيح كاملي بدهم. نفت هركشوري بسته به انواع آن، شناسنامه‌اي مختص خود دارد. عربستان سه نوع نفت سبك، سنگين و فوق‌سنگين دارد. اين سه نفت شناسنامه خاص خود را دارند كه با شناسنامه نفت ايران كه شامل نفت سبك و سنگين است تفاوت‌هاي زيادي دارد. البته بخشي از نفت عربستان نزديك به نفت ايران است اما آنها مشتريان خاص خود را دارند. عربستان بيش از يك ميليون و ۳۰۰ هزار بشكه نفت سبك شبيه نفت ايران توليد مي‌كند كه اين نفت سال‌هاست به مشتريانش تحويل داده مي‌شود. عربستان نمي‌تواند مشتريان نفت خود را رها كند و به اروپا برسد. هم عربستان و هم كشورهاي ديگر توليدكننده نفت با مشتري‌هاي ثابت خود كار مي‌كنند و نمي‌توانند بازارهاي پايدار خود را رها كنند. در صورت بروز چنين اتفاقي بازارهاي آنها به سمت ايران متمايل مي‌شود و از ايران نفت مي‌خرند. به طور مسلم هيچ كشور نفت خيزي چنين ريسكي در باره فروش نفت خود نمي‌كند.
با تغيير در فرآورش آن هم نمي‌تواند؟
نه، اصلاً. هر نفتي خواص ذاتي خود را دارد و برهمين اساس شركت‌هاي پالايشي طراحي پالايشگاه‌هاي خود را بر مبناي آن انجام مي‌دهند. وقتي خوراك عوض شود طراحي پالايشگاه هم بايد تغيير كند كه اين امر هم زمانبر است هم هزينه‌بر. هندي‌ها به همين علت به امريكا چراغ قرمز نشان دادند و خود را مستثني كردند آن هم در روزهايي كه اقتصاد دنيا با ركود دست و پنجه نرم مي‌كند. واحد پالايشگاه انگن آفريقاي‌جنوبي خريد نفت از ايران را متوقف كرده است. بررسي كنيد چه بلايي سر اين واحد آمده است.
چه بلايي آمده است؟
من به شما مي‌گويم. آفريقاي‌جنوبي كه با نفت ايران بنزين توليد مي‌كرد به خوراك تلفيقي روي آورده است كه ماحصل آن كاهش بهره‌وري و بازدهي پالايشگاه انگن بوده است. اين اظهار نظر رسمي مقامات اين پالايشگاه است كه خرج زيادي روي دست آنها به جا گذاشته است. ما كه نفت خود را به فروش مي‌رسانيم و هيچ مشكلي نداريم؛ اصل مشكل به دامان آنها نشست. در ديگر پالايشگاه‌هاي جهان كه خريد نفت از ايران را متوقف كرده‌اند نيز چنين اتفاقي رخ مي‌دهد.
نقش روسيه را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟ روسيه‌اي كه به طور مرموزي از كنار، نظاره گر تقابل نفتي ايران و غرب است.
روسيه همواره به منافع خود فكر مي‌كند اما آنها هم ظرفيت مازاد توليد ندارند كه بخواهند به بازار تزريق كنند. مسكو مشتريان نفت خود را دارد و وارد اين بازي نمي‌شود. نبايد از خاطر برد كه در حال حاضر تقاضا از عرضه پيشي گرفته است، به طوري كه براساس آمارهاي رسمي تقاضاي امروز جهان ۹۰ ميليون بشكه نفت در روز است كه ۸۶ ميليون بشكه نفت در روز به بازار عرضه مي‌شود. اين يعني كمبود نفت در بازار كه نمي‌توان به راحتي آن را جبران كرد.
خب آقاي مهندس! كشورهايي مثل ليبي و عراق در حال افزايش توليد هستند، آنها نمي‌توانند كمبود عرضه را جبران كنند؟
دو سال پيش انجمن مهندسان نفت امريكا كه يكي از معتبرترين نهادهاي انرژي دنياست در گزارشي جالب به آينده مبهم بازار انرژي اشاره كرد. براساس مطالعات انجام شده روي ۱۰۰ ميدان نفتي بزرگ و صادركننده نفت جهان، مشخص شد كه توليد اين ميدان‌ها با توجه به پشت سرگذاشتن نيمه دوم عمر خود به سوي كاهش حركت مي‌كند و در مقابل، ميزان تقاضا براي نفت در حال افزايش است كه اين اختلاف، سال به سال در حال افزايش است. بررسي فوق در حقيقت بيانگر آن است كه با وجود افزايش توليد نفت در جهان بازهم تقاضا بر عرضه پيشي مي‌گيرد.
آقاي جشن‌ساز! واقعاً كمبود عرضه واقعي است. آيا اين كمبود عرضه نمي‌تواند ناشي از كاهش توليد برخي كشورها باشد؟
نه، آمار خود آژانس بين‌المللي انرژي مؤيد اين مطلب است.
شما اطلاعاتي داريد كه نشان دهد پالايشگاه‌هاي اروپايي براي جايگزيني نفت ايران چه‌كار كرده‌اند؟
بله، با مخلوط كردن چند نوع نفت سعي كرده‌اند خوراكي را آماده كنند كه شبيه به نفت ايران باشد اما با توجه به ويژگي‌هاي ذاتي هر يك از نفت‌هاي دنيا با كاهش بهره‌دهي و كارآيي مواجه شده‌اند. برخي از آنها نيز بخشي از ظرفيت‌هاي توليد خود را خالي گذاشتند تا از طريق ديگري بتوانند جبران كنند.
شنيده شده به ايران هم پيشنهادهاي مخفيانه‌اي ارائه داده‌اند، درست است؟
بله، برخي از اين پالايشگاه‌ها خواستار خريد نفت ايران از طرق مختلف شده‌اند كه با تصميم و درايت وزير محترم نفت با پاسخ‌هاي گوناگوني مواجه شده‌اند.
پس براين باوريد كه اروپا خود را در مهلكه‌اي بزرگ فرو برده است؟
به اين موضوع شك نكنيد، امريكا و كشورهايي همچون فرانسه، انگليس، آلمان، اسپانيا و... دست به خودكشي دسته جمعي زده‌اند. بهاي بنزين در اين كشورها به طور وحشتناكي بالا رفته كه مهم‌ترين عامل آن، تحريم نفت ايران بوده است. همين امر كافي است تا سطح نارضايتي‌هاي مردم از دولت بالاتر رفته و شرايط بغرنجي براي غرب به وجود بيايد. دولت‌هاي حاكم در واشنگتن و پاريس در شرايطي انتخابات رياست جمهوري را در پيش دارند كه افزايش قيمت بنزين براي آنها دردسرساز شده است و احتمال موفقيت آنها در انتخابات با توجه به شرايط اقتصاديشان مشكل شده است. نبايد از ياد برد كه آنها درگير مشكلات اقتصادي بزرگ خود هستند و تحريم نفت آنها را وارد فاز جديدتري از مشكلات كرده است. غرب وارد معادله‌اي دو سر باخت شد؛ ايران نه تنها با مشكلي روبه‌رو نشد بلكه ميزان درآمدهاي نفتي‌اش افزايش يافت و از سوي ديگر اين غربي‌ها بودند كه براي خود مشكل آفريني كردند. ما ۳۳ سال تحريم هستيم اما به گفته امام خميني(ره) اگر در كارنامه امريكا يك نقطه مثبت وجود داشته باشد همين تحريم‌هاست. در اوايل انقلاب صنعت حفاري ما كاملاً امريكايي بود اما اكنون بيش از ۹۰ درصد قطعات حفاري در داخل توليد مي‌شود. ساخت دكل در ايران بومي شده و توليد گاز از ۱۰۰ ميليون متر مكعب امروز به حدود ۶۰۰ ميليون متر مكعب رسيده است. حالا اينطور القا كنند كه تحريم‌ها ما را از پاي درآورده است.
عملكرد وزير نفت را در اينباره چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
خوشبختانه مهندس قاسمي با تجربه ۲۵ ساله خود در پروژه‌هاي عمراني و صنعتي، توانسته است صنعت نفت را از اين موقعيت به خوبي عبور دهد. نگاه جامع ايشان به مسائل نفتي در حوزه بين‌الملل نقش مهمي در دور زدن تحريم‌ها ايفا كرده است.
نظر ايشان در جلساتي كه در باره فروش نفت برگزار شده چگونه بوده است؟
مهندس قاسمي براين باور است كه ديپلماسي انرژي بايد جامع‌تر و فعال‌تر دنبال شود اما آنجا كه برخي كشورها قصد تضعيف نظام جمهوري اسلامي و ضربه زدن به منافع ملي را دارند موضع ما بسيار مقتدر و به دور از هرگونه ضعف است.
فكر مي‌كنيد مهندس قاسمي مي‌تواند تحول بزرگي در نفت ايجاد كند؟
ايشان نگاه جامعي به مقوله نفت دارند و با ديدگاه پروژه‌اي و عملياتي بخش عمده‌اي از توان خود را روي توسعه ميادين مشترك متمركز كرده‌اند. ايشان به تمام نيروهاي توانمند نفت توجه دارند و خواهان به كارگيري تلاش همه صنعتگران نفت براي رسيدن به اهداف سند چشم‌انداز هستند.
