هرچقدر از فضيلتهاي ماه رجب بگوييم بازهم كم است. ماهي سراسر نور كه سرشار از فضيلت و نيكويي است. نگاهي به احاديث و روايتهاي مختلف نشاندهنده اهميت اين ماه عزيز است، ماهي كه در آن به انجام اعمال معنوي خصوصاً روزه گرفتن تأكيد بسيار زيادي شده است. ماهي كه پيامبر اكرم از آن به عنوان «ماه خدا» ياد كرده و اين ماه را ماه استغفار بندگان و بخشش گناهان ناميده است.
رجب ماهي سراسر نور و فضيلت است كه درآن شاهد مناسبتهاي بزرگي مانند تولد حضرت اميرالمؤمنين علي (ع) هستيم و در اين ماه درهاي رحمت خداوند به روي بندگان باز است. ليله الرغائب كه مصادف با اولين شب جمعه ماه رجب است چيزي از شب قدر كم ندارد و ايامالبيض كه سه روز مخصوص اعتكاف است بر اهميت و فضيلت اين ماه عزيز افزوده است. قبل از آمدن ماه رجب شاهد جنب و جوش مردم براي تدارك اعتكاف هستيم و با آمدن ماه رجب تلاشهايي براي ثبتنام اعتكاف آغاز ميشود و تقريباً از جلوي در هر مسجدي كه رد ميشويم نوشتههايي را ميبينيم كه خبر از ثبتنام خواهران و برادران براي اعتكاف ميدهد. نكته جالب توجه اينجاست كه بيشتر متقاضيان براي اعتكاف را نوجوانان و جوانان تشكيل ميدهند و در همان روزهاي ابتدايي ثبتنام بلافاصله ظرفيت تكميل ميشود و خيلي از افراد توفيق ثبتنام و حضور در اعتكاف را نمييابند.
تعريف اعتكافاعتكاف در لغت به معناى توقف در جايى است و در اصطلاح ماندن سه روز و بيشتر در مسجد به قصد عبادت و بندگي خداوند بزرگ با شرايط خاص را اعتكاف مينامند. اعتكاف اثر عميقى در تصفيه روح و توجه ويژه به پروردگار و پرورش روح تقوا و خويشتنداري از گناه، و همچنين خودشناسى و خداشناسى دارد.
اعتكاف مجموعهاي از مهمترين عبادات واجب و مستحب است؛ لذا معجوني است شفابخش و سازنده؛ هم اثر نماز در آن است كه ياد خدا و بازدارندگي از گناهان است و هم نتيجه روزه كه سرّي از اسرار الهي است. پيامبر اكرم (ص) درباره اهميت اعتكاف ميفرمايد: «هر كس از روي ايمان و حسابگري معتكف شود، گناهان گذشته او بخشيده ميشود» و اين فرمايش ايشان نشان ميدهد كه اعتكاف آن قدر اهميت دارد كه ميتواند گناه گذشته انسان را پاك كند. جالب است بدانيد در خصوص واژه اعتكاف، در قرآن مجيد ماده عكف ۹مرتبه تكرار شده كه دو مورد آن مربوط به موضوع اعتكاف است و در آيههاي ۱۲۵و ۱۸۷سوره مباركه بقره آمده است. خداوند متعال ميفرمايد: و ما به ابراهيم و اسماعيل فرمان داديم كه خانه مرا براي طوافكنندگان و معتكفان و ركوعكنندگان و سجدهكنندگان از هرگونه آلودگي تطهير كنند.» (آيه 125، سوره بقره)
حضرت امام سجاد (ع) نيز ميفرمايند: «هركس در ماه رمضان 10 روز معتكف شود ارزش آن معادل دو حج و عمره ميباشد». بنابراين ميتوان گفت اعتكاف با حج شباهتهاي زيادي دارد. بعضي از كارهايي كه در حج ممنوع است در اعتكاف نيز بايستي ترك شود؛ كه در حقيقت تمرين دوري از محرمات است و بخشش گناهان را در پي دارد.
ايامالبيض يا همان روزهاي سپيد بهترين وقت براي انجام اعتكاف است كه سيزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه رجب است. ايام اعتكاف روزهايي است كه روزهاي آشتي بنده با خدا نامگذاري شده است و سه روز دلنشين و دوستداشتني خلوت انسان با خداست. روزهايي كه شيريني آن تكرار نميشود.
حس و حال شيرين اعتكافسري به مساجد شهر ميزنم. ابتدا به يك مسجد كوچك در حاشيه شهر ميروم. جايي كه به نظر خبري از استقبال اعتكاف نيست اما در همين گوشه شهر و در اين مسجد كوچك اتفاقاتي دارد ميافتد كه آدم به حال بچههاي اين مسجد غبطه ميخورد. ثبتنام براي اعتكاف در اين مسجد هنوز شروع نشده به پايان رسيده است. از زمان اعلام ثبتنام اعتكاف در مدت دو شب ظرفيت براي ثبتنام تكميل شده است و خيليها با جواب رد به منزل بازگشتهاند.
وقتي با مسئول ثبتنام در اين مسجد كوچك در پايين شهر صحبت ميكنم ميگويد: البته چون مسجد كوچك است ظرفيت ما براي ثبتنام محدود است اما آنچه كه محدوديت ما را بيشتر ميكند استقبال بسيار بالا و غير قابل توصيف متقاضيان براي ثبتنام است. وي ميگوید: نكته جالب توجه اينجاست كه بيشتر متقاضيان ثبتنام اعتكاف را نوجوانان و جوانان تشكيل ميدهند كه بسيار خالصانه براي ثبتنام در اين مراسم معنوي اقدام ميكنند. وي ميافزايد: همه ساله با حجم بسيار بالايي از نوجوانان و جوانان براي اعتكاف روبهرو هستيم كه اين حجم بالاي متقاضي، كار را براي ثبتنام دشوار ميكند.
مهماني خصوصي خدابه مسجد ديگري در قسمت ديگري از شهر ميروم اينجا هم ثبتنام براي اعتكاف آغاز شده است. بازهم نكته جالب توجه در اين خصوص، ازدحام نوجوانان و جوانان براي ثبتنام در اين مراسم معنوي است.
اينجا هنوز ظرفيت براي ثبتنام دارند اما با اين حجم متقاضي به نظر امشب اين ظرفيت تكميل ميشود.
وقتي با يكي از افرادي كه براي ثبتنام در اين مراسم معنوي آمده است صحبت ميكنم از حال و هواي زيباي اعتكاف ميگويد و ادامه ميدهد: امسال پنجمين سالي است كه براي اعتكاف ثبتنام ميكنم. حس و حال به خصوصي دارد و خدا كند امسال هم اين توفيق نصيب من بشود. او ميگويد: ايامالبيض واقعاً روزهاي سپيد است. روزهاي آشتي بنده با خدا و روزهايي است كه انسان حقيقتاً به خدا نزديك ميشود.
او ادامه ميدهد: بايد در اين مراسم باشي تا بداني چه ميگويم. آدم بايد خودش اين حس وحال را تجربه كند. در اعتكاف هرچه ميبيني زيبايي و معنويت است. غيرممكن است انسان اعتكاف بيايد و تغيير نكند.
اين جوان در ادامه صحبتهاي خود ميگويد: خدا اين توفيق را به بندههاي خود داده است تا در اين سه روز دوستداشتني يك خلوت دلنشين داشته باشند.
اين جوان در ادامه صحبتهاي خود به نكته بسيار جالبي اشاره ميكند و به شباهتهاي اعتكاف با ماه رمضان و در عين حال به يك تفاوت اصلي اين دو رويداد مهم و معنوي اشاره ميكند و ميگويد: در ماه مبارك رمضان روزه واجب است و همه انسانهاي مؤمن روزه ميگيرند و به مهماني خدا دعوت هستند اما در روزهاي اعتكاف كه روزه در اين ايام مستحب است فقط عده خاصي از مؤمنان در اعتكاف شركت ميكنند و در حقيقت ميتوان گفت كه اعتكاف «مهماني خصوصي» خداوند است.
حرفهاي اين جوان حسابي به دلم مينشيند مخصوصاً آنجايي كه صحبت از مهماني خصوصي خدا ميشود. دقت كه ميكنم متوجه ميشدم واقعاً حرف دلچسبي زد اين جوان.
نذر روزه براي شركت در اعتكافبه يكي ديگر از مساجد شهر ميروم. اين بار به مسجدي در يكي از نقاط شمال شهر. اينجا هم ثبتنام براي اعتكاف حال و هواي خاص خودش را دارد. نزديك اذان ظهر به اين مسجد ميرسم. حس و حال خاصي در اين مسجد وجود دارد. خيليها براي ثبتنام آمدهاند، از دختر گرفته تا پسر اينجا همه براي ثبتنام در اعتكاف لحظهشماري ميكنند.
در ميان جمعيت پس بچه نوجواني را ميبينم كه شايد 15، 16 سال بيشتر ندارد و تازه به سن تكليف رسيده اما با همين سن كم امسال دومين سالي است كه در اعتكاف شركت ميكند. شايد ظاهرش خيلي شبيه بچه مسجديها نيست؛ موهايي ژل زده، شلواري جين، عينك آفتابي گرانقيمت، لباس مارك و ظاهري كه خيلي شيك است اما همين بچه شيكپوش با لباسهاي ماركدارش حالا آمده است تا در مهماني خصوصي خدا شركت كند و جالب اينجاست كه حس و حال خيلي خوبي هم دارد. حسابي خوشحال است. وقتي علت را سؤال ميكنم ميگويد: خدا را شكر براي ثبتنام در اعتكاف موفق شدم و امسال هم اسم مرا در مراسم اعتكاف نوشتهاند. در لابهلاي صحبتهايش حرفي ميزند كه حسابي به حال او غبطه ميخورم. قصد ندارد ريا كند يا خودستايي اما در لابهلاي صحبتهايش به خاطر هيجاني كه دارد بدون اينكه خودش متوجه شود ميگويد: خيلي دوست داشتم براي اعتكاف امسال حتماً ثبتنام شوم و توفيق حضور پيدا كنم. براي اين كار حتي پنج روز روزه نذر كردم كه بعد از پايان اعتكاف پنج روز هم روزه مستحبي به نيت پنج تن (ع) بگيرم و ثوابش را به روح ائمهاطهار(ع) هديه كنم. حرفهاي اين نوجوان 15، 16 ساله حسابي حال مرا دگرگون ميكند. اينجا خيليها حس و حال همين نوجوان كم سن و سال را دارند. با خودم فكر ميكنم راستي چقدر آدم بايد خوشبخت باشد كه توفيق حضور در اعتكاف نصيبش بشود.
توفيق الهي، سعادت بندگيدست خودم نيست، صحبت از اعتكاف كه ميشود ناخودآگاه ياد مراسم اعتكاف در حرم رضوي (ع) ميافتم. مراسم معنوي با حال و هوايي خاص. اعتكاف در حرم امام رضا (ع) حس و حال به خصوصي دارد. انسان در حالي مهمان خداي متعال ميشود كه در خانه امام رضا(ع) مهمان است و مهماني خدا در كنار امام مهربانيها لذت دو چنداني دارد. اين را ميشود از حس و حال كساني فهميد كه امسال توفيق حضور در اعتكاف در حرم رضوي را يافتهاند. با بعضي از آنها كه صحبت ميكنم قادر به توصيف اين حس و حالشان نيستند و مدام خدا را شكر ميكنند.
به دليل انجام كارهاي عمراني و ساختماني در بخشي از حرم رضوي چند سالي است كه اعتكاف فقط مخصوص آقايان برگزار ميشود، براي همين ثبتنام امسال نيز از طريق سايت فقط از برادران انجام شده است.
وقتي با يكي از همين افراد كه در سايت اسم او به عنوان پذيرفتهشدگان مراسم اعتكاف در حرم امام هشتم (ع) درج شده است صحبت ميكنم ميگويد: حس و حال خاصي دارم و از همين حالا شيريني اعتكاف در كنار امام مهربانيها را احساس ميكنم.
او ميگويد: اينكه از بين دهها هزار نفر كه براي ثبتنام در حرم امام رضا در سايت ثبتنام كردهاند اسم من پذيرفته شده است بسيار خوشحالم و اين حس و حال را با هيچ چيز عوض نميكنم.
او ميگويد: تا كنون 10 بار در مراسم اعتكاف شركت كردهام، اما امسال كه يازدهمين سال حضورم در اعتكاف است براي اولين بار مهمان امام هشتم (ع) ميشوم و اين را توفيقي ميدانم كه عنايت خدا و امام رضا (ع) است.
حس و حال متقاضيان اعتكاف حس و حال بسيار خاصي است. وقتي درباره اين موضوع با حجتالاسلام والمسلمين ميركريمي استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر علوم ديني صحبت ميكنم از اعتكاف به عنوان توفيق الهي و سعادت بندگي ياد ميكند و ميگويد: اعتكاف سعادت بزرگي است كه نصيب مؤمنان ميشود و در اين سه روز انسانها مهمان خداوند متعال هستند.
وي ميگويد: حضور در اعتكاف حقيقتاً يك توفيق است كه نصيب هركسي نميشود و از ميان ميلياردها انسان روي كره زمين چند هزار نفر توفيق حضور در اعتكاف را مييابند و در اين ميان به لطف خداوند متعال اعتكاف در كشور عزيزمان ايران به شكل بسيار ويژهتري برگزار ميشود و با استقبال نوجوانان و جوانان همراه است.
وي سپس به شرايط اعتكاف و معتكفين ميپردازد و ميگويد: البته اعتكاف براي خودش شرايط خاصي دارد به عنوان مثال معتكف بايد عاقل باشد، با قصد قربت باشد، اعتكاف حداقل سه روز متوالى باشد، از مسجد بدون عذر خارج نشود، اگر اعتكاف با حق شوهر منافات داشت، با اجازه او باشد، اگر اعتكاف باعث اذيت و آزار پدر و مادر شود، با اجازه آن دو باشد. وي در ادامه به ممنوعيت برخي از رفتارها در زمان اعتكاف اشاره ميكند و ميگويد: خريد و فروش غيرضرورى، بوييدن عطر و گياهان خوشبو به قصد لذت بردن، مجادله به منظور غلبه بر ديگرى و اظهار فضل. (اعم از مباحث علمي، فرهنگي و سياسي) كارهايي است كه در اعتكاف ممنوع است. وي در پايان صحبتهاي خود ميگويد: در هر حال امسال هم روزهاي اعتكاف آغاز شده و خداوند متعال بازهم بندگان خاص خودش را براي اين مهماني دعوت كرده است و خوش به سعادت آن كسي كه در اين روزها مهمان پروردگارش شده است.
***
هنگام اذان مغرب فرارسيده و من به اين فكر ميكنم كه اعتكاف آغاز ميشود و مهماني خصوصي خدا با بندگان خاص خودش چه حس و حال زيبايي ميتواند داشته باشد. حقيقت اين است كه حسابي افسوس ميخورم كه امسال توفيق حضور در اعتكاف را ندارم و تأسف ميخورم كه چرا موفق به ثبتنام در اعتكاف نشدم. صداي اذان بلند به گوش ميرسد، بغض سختي گلويم را ميفشارد. احساس ميكنم از يك مهماني بزرگ جا ماندهام، يك مهماني خصوصي و خودماني در خانه خدا...