مصطفی محمدي
سبقه
و اصالت تمدني در كشورمان ريشه چندين هزار ساله دارد كه اين نكته نشان از استيلا و عظمت فرهنگي مردمان كشورمان در مواجهه با اتفاقات گاه ناگوار و نيز صيرورت فرساينده قرون و اعصار گذشته دارد. جريان تمدني و فرهنگي چندين هزار ساله كشورمان، قرون بسياري را با تجربه ممزوج و حل شدن در اسلام عزيز پشت سر گذاشته و به چنان مجد و فرّي رسيده است كه دشمنانش به طمع مخدوش و استحاله شدن ارزش هاي ديني، كم رنگ شدن شعائر مذهبي و هنجارهاي دين مدارانه گستره اجتماعي و انساني كه فرجامي الهي و غايتي نيكو دارند را به انتظار نشسته اند. همچنين اين دشمنان تحت تأثير تفكرات و انگاره هاي امپرياليستي ، اومانيستي و ليبراليستي طراحي هاي موسع و همه جانبه اي را با آرزوي مضمحل شدن ارزش هاي اسلامي و فرهنگِ تمدن سازي كه مورد تكريم و تعظيم مردم دين مدار است، سپري مي كنند. دشمنان طي سالهاي گذشته همه نوع اقدامي از نظامي و غير نظامي گرفته تا ايجاد فتنه و آشوب با ميدان داري عناصر مفلوك و افليج مغزي در خارج و داخل ايران اسلامي طراحي و اجرا كرده اند؛ اما دريغ از يك گام به جلو.
دشمنان غدّاري كه سبب اشتهارشان نژاد پرستي و كشتار مردم بي گناه و بي دفاع بسياري از كشورهاي دنيا است سرمايه گذاري زيادي براي ايجاد اعوجاج و انحراف در ميان كودكان و نوجوانان كه آينده سازان و نسل آتي مديران كشورمان هستند، انجام داده و مي دهند.
بدون تعصب و اغراق بايد گفت كه اقدام آنها راهبردي دور انديشانه است كه هوشياري، دقت نظر و البته طرح ريزي هاي پدافندي و آفندي مسئولان و نخبگان جامعه را طلب مي كند. در راستاي تحقق و حركت در چارچوب دكترين تعريف شده براي اين موضوع، ابزارهاي قابل توجه ، متعدد و البته متنوعي كه قدرت اغوا كنندگي و مسحور كردن كودكان و نوجوانان را دارند؛ قابل احصا و رج كردن است.
با ملحوظ داشتن چنين طراحي و هدف گذاري سالیان متمادي است با شکل گیری و ابداع برخی شخصیت های کارتونی یا سینمایی ، موج لوازم و وسایل منقش به تصویر این كاراكتر ها و قهرمانان توهمّی كه غالباً توليد كشور چين و البته با كيفيتي نازل هستند، کشورمان را در بر گرفته است. لوازم تحرير از جمله اقلامي هستند که حامل نمادهاي فرهنگ محسوب مي شوند و به دليل عدم نظارت بر اين عرصه، شخصيت ها و نشانه هاي فرهنگ مهاجم غربي، بر اغلب لوازم تحرير مسلط شده اند. متاسفانه به دليل ناآگاهي خانواده ها از کارکردهاي مخرب اين شخصيت ها، نشانه ها و نمادها در فرآيند تربيت کودک و نوجوان، لازم است در يک تلاش جمعي ميان مسئولان، فعالان اقتصادي، انجمن هاي اوليا و مربيان و خانواده ها، به اين آسيب فرهنگي در بازار لوازم تحرير، واکنش لازم نشان داده شود تا ضمن حمايت از توليدکنندگان ايراني که به کارکردهاي فرهنگي فعاليت اقتصادي خود توجه دارند، جلو گسترش اين آسيب گرفته شود.
لزوم ایجاب و اثبات قهرمانان ملی مجتبی رحماندوست نماینده سابق مجلس شورای اسلامی مجلس شورای اسلامی درباره چرایی و چگونگی سیطره لوازم التحریر منقش به تصاویر شخصیتهای غربی و شرقی بر روی آنها در بازار کشورهایی مثل ایران می گوید: واقعیت است که این موضوع نیاز به پژوهش دارد و انسان باید با چشم یک مشتری محقق و پژوهشگر به میان محیط های بازاری بخصوص سوپرمارکت هایی که انواع کالاهای فانتزی را می فروشند برود. بعد از این ورود بدیهی است که باید ملاحظه شود کدام کالاها(اعم از مداد دفتر مدادپاک کن یا جاقلمی و انواع وسایل مورد نیاز دانش آموزان مقاطع مختلف مدارس) و کدام یک از شخصیت های غیر ایرانی بر روی آنها چاپ شده است. پس از یافتن کشور سازنده و یا اینکه تصویر چاپ شده مربوط به کدام کشور است باید از یافته ها یک استتناجی صورت بگیرد . چرا که این کار تحقیقی باعث می شود تا ما متوجه بشویم که کارهای ارشادی و هدایتی آنها برای کانالیزه کردن بچه های ما به کدام سمت صورت می گیرد. واقعیت این است که در طول تمامی سالهای گذشته از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ما شاهد چنین مسائلی بوده ایم. مثلا کیفهایی که بچه ها به صورت کوله یا کیف دستی استفاده می کنند هم شعارهایی به زبانهای مختلف نوشته شده و هم تصاویر مختلفی چاپ شده و می شود. بعضا بیشتر این نوشته ها به زبان انگلیسی نگاشته شده اند و هم برخی تصاویر که با فرهنگ ما هیچ نسبتی ندارد بهره برداری می شود.
عضو سابق هیئت رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس ضمن تاکید بر اینکه متاسفانه اینگونه موارد صرفا به حوزه لوازم التحریر و کیف و قلم محصور نمی باشد، می افزاید: سالهاست ما شاهد حظور تی شرت(لباس تک پوش) و شلوارهایی هستیم که تصاویر و نوشته های مختلفی که گاه حاوی مطالب و تصاویر جنسی، مستهجن و رکیکی است .جای بسی تاسف است که جوانان جامعه ما بدون توجه به ترجمه یا پیام تصویری خاصی که از این البسه صادر می شود و صرفا به دلیل مد یا خوش تیپی! از آنها استفاده می کنند. تلقی بنده این است که بعضا کوتاهی هایی در این عرصه وجود داشته است که باید جلوی آنها گرفته شود.
رحماندوست در ادامه با اشاره به وجود راههای مقابله با چنین مسائلی می گوید: از آن جمله می توان به چاپ تصویر قهرمانان و شخصیت های محبوب ملی و دفاع مقدسی بر روی تی شرت و لباس است که امیدوارم چنین خوش سلیقگی هایی ادامه پیدا بکند. البته اگر این کارها در حوزه هایی مثل چاپ چنین تصاویری بر روی دفاتر مشق و لوازم التحریرها هم آغاز شود به جای نفی قهرمانان پوشالی و عمدتا وهمی و خیالی بیگانه(که البته جای نفی هم دارند)؛ این اقدام ایجاب و اثبات قهرمانان واقعی و حقیقی خودی(ملی) است. به نظر بنده اگر این اقدامات اثباتی و ایجابی با همکاری و مساعدت دستگاهها و بخش های ذی مدخل با انجام مسئولیتشان در این مباحث، ان شا الله قدمهای مفید و قابل توجهی برداشته خواهد شد.
به رغم اعلام بخشنامه های آموزش و پرورش در ایام ثبت نام دانش آموزان و به نوعی روزهای ابتدایی آغاز سالتحصیلی جدید با مضمون ممنوعیت استفاده از چنین مسائلی بر روی کیف و لوازم التحریر ، پس از گذشت چند ماه از سال تحصیلی می توان آن تصاویر را بر روی کیف و دفتر و لوازم التحریر آنها مشاهده کرد! در واقع نوعی تسامح نسبت به اجرای تام و تمام بخشنامه ها و جدی نگرفتن و عدم اجرای مُّر قانون توسط مدیران مدارس در سطح کشور دیده می شود که محل تأمل و البته اشکال است. به کلام دیگر اعلام این قوانین تنها شکلی سمبلیک پیدا کرده است که عدم اجرای آنها بهترین تفسیر و تبیین قانون گریزی مدیران و مسئولان این بخش است. رحماندوست در پاسخ به این سوال که آیا مجلس برای جلوگیری از این اقدامات غیر قانونی برنامه یا طرحی دارد که بتوان چنین مباحثی را غیر قانونی و قابل پیگرد اعلام کند، می گوید: متاسفانه بجز این مورد در بخشهای دیگر مثل گرفتن وجوه قابل توجه از والدین برای ثبت نام فرزندانشان در مدارس به رغم اعلام صریح مسئولین وزارت آموزش و پرورش مبنی بر غیر قانونی بودن چنین اقداماتی در رسانه های جمعی و عمومی، هم جزو وعده های محقق نشده مسئولین وزارت آموزش و پروش به حساب می آید. این اقدام رسانه شما در این برهه زمانی که اواسط تیرماه است جای کار رسانه ای خوبی وجود دارد که باعث بیدار کردن مسئولان ذی ربط بشود تا حداقل امسال به قوانین بسیار مهم و کلیدی مغفول و یا فراموش شده اهمیت بیشتری بدهند و آنها را اجرا کنند. نکته آخر اینکه تا انجایی که بنده اطلاع دارم ممنوعیت چنین اقداماتی در قانون به صراحت ذکر شده است! ضمن اینکه کمیسیون فرهنگی مجلی شورای اسلامی به عنوان کمیسیون مربوطه جا دارد که به وزارت آموزش پرورش این تذکر را بدهند که نسبت به لوازم التحریر و البسه دانش آموزان حساسیت بیشتری داشته باشند و قانون را اجرا کنند. پیشنهاد بنده به این کار به موقع و صحیح رسانه شما در پرداخت به چنین مسئله مهمی هم این است که این بحث را تا زمانی که زمینه سازی رویکرد دوباره به این مباحث در کشور و بخصوص وزارت آموزش و پروش تسری پیدا کند ادامه بدهید تا ان شا الله امسال و از اول مهرماه شاهد اقدامات عملی و خوبی باشیم.
وي در قالب توصیه هایی به خانواده ها می گوید: لازم است در این مسئله خانواده ها ، هنرمندان ، اهل ادب و هنر بخصوص قصه نویسان را مخاطب قرار بدهیم. اینکه قصه نویسان داستانهایی را نوشته و در رسانه انعکاس و انتشار بدهند و هنرمندان فیلمها و سریالهایی را بسازند که در آنها اهداف و تحقیرهایی که نسبت به آنها و فرهنگ کشورشان در حال انجام است را برملا کرده و پشت پرده این اقدامات را افشا کنند.در واقع لازم است که برخی از این مسائل را بدون رودربایستی و با رویکرو روشنگرانه تبیین کنیم تا نسل جوان و نوجوان ما با ابعاد مختلف این جنگ فرهنگی و خاموش آشنا بشوند.
فضای حاکم بر لوازم التحریر کشورمان رها شده استمحمد سرشار فعال حوزه فرهنگي ، هنري و ادبي در پاسخ به این سوال که اوضاع لوازم التحریر خیلی بلبشو و بی ضابطه است که این آشفتگی در عین حال یک هدف کلی و از پیش طراحی شده است که قرار است نتیجه آن به استحاله و بیگانگی فرهنگی نسبت به فرهنگ و ارزش های تمدن ساز ایران اسلامی در میان نسل اینده ساز کشورمان بینجامد. برای مقابله با چنین هجمه و حمله ای چه باید کرد، می گوید: واقعیت این است که الان فضای حاکم بر لوازم التحریر کشورمان ، از نظر فرهنگی یک فضای رها شده ای است. در واقع هر چه قدر نظارت های مالی و غیره در حال انجام است از نظر فرهنگی هیچ نظارتی بر این عرصه صورت نمی گیرد. در واقع لازم است که سه دسته اقدام در این حوزه صورت بگیرد؛ یک بخش مربوط می شود به اقدامات توجیهی که ما خودمان هم در حوزه هنری کودک و نوجوان ان شاالله آن را شروع خواهیم کرد. محتوای این اقدام این است که فعالان عرصه لوازم التحریر را دعوت بکنیم و با صحبت و توجیه کردن آنها را با کارکردهای فرهنگی لوازم التحریر آشنا بکنیم. وقتی که این عزیزان متوجه این مسئله بشوند که لوازم التحریر حامل نمادها و تصاویری از شخصیت های تاثیر گذار فرهنگی بوده و چه تاثیراتی در روند تربیتی کودکان و نوجوانان دارند. با همین ورود اجمالی که به بازار لوازم التحریر داشته ایم مشاهده کردیم که بعضی از تولید کنندگان از سر نا آگاهی شان از پیشینه شخصیت های غربی و شرقی از چنین لوازمی استفاده می کنند. در مواردی که اطلاع رسانی صورت گرفته است سعی شده که از آن موارد بخصوص و اطلاع داده شده استفاده نکنند. دسته دوم در حوزه این اقدامات، تولید و تهیه لوازم التحریر و وسایل اینچنینی با بهره گیری از شخصیت های ایرانی و اسلامی است؛ که اینگونه موارد را می توان اقدامات ایجابی نامگذاری کرد که باید صورت بگیرند. دسته سوم، اقدامات سلبی است.
این فعال فرهنگی و هنري در ادامه با اشاره به اینکه قسمتی از این اقدامات باید از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی اصلی فرهنگ کشور و نماینده فرهنگی دولت صورت بگیرد، می افزاید: قسمتی از این کار هم باید توسط بخشهای بازرسی و نظارت اصناف مختلف انجام بشود و قسمت آخر هم به مسئله واردات این نوع کالاها برمی گردد. در این بخش و به هنگام اخذ مجوز واردات لوازم التحریر، همانطور که ما برای طرح جلد کتاب و دیگر آثار در کشورمان لازم است مجوز بخش های مربوطه را اخذ کنیم، برای طرح های این آثار هم گمرک آنها را منوط و مستلزم به کسب مجوز و تاییدیه از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا هر نهاد ذیربط دیگری بکند. هر چند این اقدام را می توان بدون نیاز به گذراندن قانون در مجلس ، از طریق مبادی تنظم آیین نامه هایی که در وزارت اقتصاد و امور دارایی و یا هیئت دولت صورت می گیرد انجام داد. به نظر می رسد که در گامهای اولیه و برای برداشتن قدمهای ابتدایی مجموعه و همراهی این سه دسته اقدام بتواند تا حدودی فضای لوازم التحریر کشور را ساماندهی بکند.
این مبحثی که اشاره شد بخشی از تمامی ماجرا و کارهایی است که باید انجام بگیرد چرا که اکثر کاراکترهای محبوب کودکان و نوجوانان قبل از هر چیز در قالب کارتن و یا فیلم شخصیت و تبلور پیدا می کنند. این کار باعث محبوبیت و شهرت انها می شود و به تبع چنین فرهنگ و پایگاه سازی است که عکس هایشان بر روی کیف و لوازم التحریر نقش می بند یا عروسکهایشان تولید می شوند؛ بنابر این باید ضمن شخصیت پردازی کاراکترهای جدید و جذاب آنها را از طریق تلویزیون به جامعه هدف معرفی کرد. از طرفی صرفه و بهره اقتصادی واسطه ها و واردکنندگان ایجاب می کند که به سمت خرید و توزیع کالاهایی با تصاویر کاراکترهای محبوب و البته با جنس ارزان بروند. رئیس حوزه هنری کودک ونوجوان در مواجهه با این پرسش که تصور نمی کنید که قبلا باید یک قهرمان سازی و تولید شخصیت های مثبت از نظر اخلاقی صورت بگیرد تا بتوان با عوارض این بیماری خارجی و تحمیلی مقابله کرد، می گوید: این بیانی که شما می فرمایید بیان دقیقی نیست. اول اینکه الان در حوزه لوازم التحریر تولید همه این لوازم در داخل کشور ارزان تر از خارج از کشور است. مگر اینکه تولید کننده بخواهد با یک استاندارد نازلی که تاییدیه بهداشتی و غیره را رعایت نکرده است تولیداتی داشته باشد و وارد کننده ان را وارد کشور بکند، این یک سواستفاده است. اما اگر بنا باشد محصول با کیفیت مطلوبی را که در خارج از کشور تولید شده است را وارد کننده به داخل کشور آورده و توزیع کند، مطمئن باشید تولید آن در داخل کشور ارزان تر و به صرفه تر خواهد بود. بنابراین تجاری که به دنبال سود خوب و البته خوشنامی در عرصه تجاری یک کالایی باشند حتما به تولید داخلی اقبال خواهند داشت. نکته دوم اینکه کسانی که به عنوان وارد کننده کالا معرفی و شناخته می شوند به دو شیوه خریدشان را انجام می دهند. نوعی از این خرید بدین صورت است که طرح های اختصاصی را به کارخانه های تولید کننده سفارش می دهند تا برایشان تولید کنند. چه اینکه تعدادی از شخصیت های محبوب وطنی در قالب اسباب بازی ، توسط همین کارخانه های خارج از کشور تولید شده اند که در فروشگاهها به دست مشتری می رسد. این مباحث که گفته شد در رابطه با سفارش تولید است اما در حالتی که قرار است خریدی صورت بگیرد؛ وقتی خریدار و وارد کننده عمده توجیه بشود که چه شخصیت هایی را می تواند به داخل کشور بیاورد و چه شخصیت ها و نمادهایی را نباید بیاورد، از همان ابتدا سراغ موارد مشکل دار نمی رود. چرا که هر تاجر و بازرگانی طبیعتا به دنبال سود بیشتر است بنابراین کالایی را وارد کشور نمی کند که از نظر قانونی اشکال داشته و یا در مبادی ورودی کشور و گمرکها به دلیل نداشتن مجوز متوقف شود.
سرشار با اشاره به اینکه مشکل اصلی ما با تولید کنندگان داخل کشور است چرا اینها بر اساس اینکه تصور می کنند استفاده از این نمادها و شخصیت های خاص خارجی کالاهایشان را پرفروش تر می کند، می افزايد : در رابطه با این تولیدکنندگان چندتا نکته وجود دارد؛ اول اینکه باید از شخصیت های داخلی که به فروش بیشتر هم کمک می کند باید استفاده کنیم، چرا که خود این تولیدکنندگان در یک محاسبه مالی اولیه متوجه فروش می شوند که این شخصیتها به فروش بیشتر کالاهایشان کمکهم می کنند. نکته دیگر اینکه دوم اینکه لازم است برای کسانی که می خواهند در این حوزه کاری را انجام بدهند که مخالف شئونات و فرهنگ جامعه است، محیط کسب و کارش ناامن باشد. همچنین وقتی که این دسته فروشندگان متوجه بشوند که به دلیل وجود بازرسی ها و نظارتها کسب و کارش به خطر می افتد و یا اینکه ممکن است جریمه بشود، به حکم عقل و به خاطر بالا رفتن ریسک سرمایه گذاری سراغ چنین سرمایه گذاری نمی رود.
واقعیتی این است که لوازم التحریر همیشه نیاز مداوم و جاری دانش اموزان است و به همین علت همیشه خرید وجود دارد بنابراین لازم است اقداماتی جدی تری صورت بگیرد. نکته دیگر اینکه آیا لازم است ما شخصیت های ایرانی را در تلویزیون مشهور و معرفی بکنیم یا نه؟ پاسخ به این پرسش ناظر بر دو بحث است. برخی از شخصیت های ایرانی و اسلامی آنقدر ریشه فرهنگی و تاریخی در کشور و مردم ما دارند که نیازی به معرفی و تبلیغات نخواهند داشت مثلا شخصیت هایی مثل عمو نوروز یا حاجی فیروز و برخی شخصیت های مذهبی ما که نیازی به تبلیغات و شهرت سازی ندارند. دسته دیگر شخصیت هایی هستند که باید طراحی شوند مانند همین شخصیت های مجموعه شکرستان که اکنون در تا حدودی شناخته شده هستند. طبیعی است که برای شناساندن بیشتر این چهره های جدید به مخاطبان ، لازم است که از طریق تلویزیون و دیگر ابزار مشابه اقداماتی صورت بگیرد. تجربه شکست خورده پروژه تولید عروسک های «دارا و سارا» یکی از کارهایی است که به دلیل عدم معرفی و محبوب و معروف سازی آنها توسط تلویزیون و دیگر رسانه ها نزد مخاطبان، به سرانجامی مطلوب نرسید.
سخن پایانی
با توجه به جمیع جهات و مباحثی که مطرح شد به صرف قانونگذاری و صدور بخشنامه نمی توان یک کار فرهنگی انجام داد با اینکه یک رفتار فرهنگی را عوض کرد. بحث اساسی و مهمتر اقناع صاحب آن کنش یا رفتار است، در واقع کسی که می خواهد لوازم التحریر یا یک کالای فرهنگی بخرد تا قانع نشود که چرا باید چنین محصولی را نخرد و یا اینکه خریداری نماید، با صرف قانونگذاری نمی توان خیلی رفتارش را عوض کرد. اما اگر خانواده ها متوجه بشوند که استفاده و تبلیغ این شخصیت ها چه تاثیری در تربیت کودکانشان دارد و در آینده چقدر هزینه های سالم و سلامت ماندن آنها را برای والدین بالا می برد و آسیب های جدی به زندگی آنها وارد می کند، مطمئنا از حریدن چنین لوازمی اعراض و دوری خواهند کرد. اما لازم و ضروری است که مسئولان ضمن بالا بردن نظارت ها و بازرسی ها از مجموعه تحت امرشان هزینه تولید ، فروش و استفاده از چنین لوازمی را بالا ببرند، چه اینکه در این آشفته بازار لوازم التحریر نمی توان فقط با خواهش وتوصیه یا بخشنامه کار موثری انجام داد.
