به گزارش خبرگزاری علم و فناوری از کردستان؛ طالب
نظری محقق جوان کردستانی با بررسی اثربخشی جاذب های خاک موفق به افزایش بهره وری آب
در حوزه کشاورزی شد. ﻛﺸﻮر اﻳﺮان از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ذﺧﺎﻳﺮ آﺑﻲ ﻣﺤﺪودﻳﺖ دارد ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ
ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺣﺪود250 ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ، ﻳک ﺳﻮم ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺟﻬﺎن را دارد. وﻗﻮع ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲﻫﺎي
ﭘﻲ در ﭘﻲ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺧﻄﺮي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺸﺎورزي داﻧﺴﺖ. رطوبت خاک و استفاده
موثر از آن در کشاورزی یکی از مهمترین اولویت ها در جهان بهخصوص
در مناطق خشک و نیمه خشک است. قروه به عنوان قطب کشاورزی استان کردستان مطرح میباشدکه
سالانه ۴۸۰ هزار تن محصولات کشاورزی(قریب به ۲۵ درصد
از تولیدات کشاورزی) در این شهرستان تولید می شود. اما کمبود آب ناشی از تغییرات آب
و هوایی و کاهش نزولات جوی، برداشت بی‌رویه از منابع آبی زیرزمیني کشاورزی این شهرستان
را باخطر جدی مواجه کرده است. به همین منظور اعمال مدیریتهای صحیح و به کارگیری روشهای
پیشرفته به منظور حفظ ذخایر رطوبتی و همچنین افزایش تولید اهمیت خاصی پیدا می کند.
به گفته وی؛ حدود 90% از حجم آب مـصرفي در كـشور
صـرف توليـدات كشاورزي ميشود. محدوديت منابع آب كشور ضرورت صرفه جويي در مصرف آب را
روشن مي
سازد. این پژوهش می تواند بطوری جدی مورد استفاده
دست اندرکاران شرکت کشاورزی و محیط زیست برای مدیریت مصرف آب و افزایش بهره وری از
آب، استفاده بهینه از آب و رسیدن به تولید بیشتر و بدنبال آن صرفه اقتصادی قرار گیرد.
نظری در ادامه عنوان کرد؛ تیمارهای آزمایش شامل
سطوح مختلف جاذب ها مانند زئولیت، پومیس و پرلیت خواهند بود. مقدار جاذب ها برای هر
نهال یا کرت محاسبه و تا عمق 20 سانتیمتری با خاک مخلوط خواهد شد. سپس در طول دوره
معین پارامترهایی نظیر رطوبت حجمی خاک، تخلخل خاک، نفوذپذیری خاک، رطوبت وزنی خاک،
وزن مخصوص ظاهری، و پارامتهای رشدی گیاه نظیر ارتفاع گیاه به دفعات مختلف در طول فصل
رشد و نیز در پایان فصل رشد اندازهگیری خواهد شد. سپس بهترین نوع ماده جاذب و نیز
مقدار مناسب تعیین خواهد شد.
آیا جاذب های مورد استفاده سبب بهبود ميزان نفوذ
آب در خاك، وزن مخصوص ظاهري و ساختمان خاك، افزايش ظرفيت نگهداري آب و نيز کاهش ميزان
تبخير از سطح خاك و كاهش دور آبيـاري می شوند ؟
طالب نظری برای این سوال اینچنین پاسخ داد؛ آب عامل
عمده در تولید محصولات کشاورزی، تامین مواد غذایی، اکولوژی در محیط زیست محسوب می شود.
در مناطق خشک و نیمه خشک، آب عامل محدود کننده در بهبود و افزایش تولیدات کشاورزی است.
این در حالی است که بروز تغییرات آب و هوایی در کره زمین باعث گرم شدن هوا و باعث کمبود
آب میشود، تولیدات کشاورزی را با مشکلات جدی روبه رو ساخته است. ایران عمدتا دارای
اقلیم خشک و نیمه خشک بوده که تابستان بسیار گرم و زمستان های سرد از خصوصیات
این اقلیم می باشد. ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و میانگین بارندگی سالانه (حدود
252 میلی
متر) در مقایسه با میانگین بارندگی آسیا (480 میلی متر
) و میانگین بارندگی دنیا (حدود 850 میلی متر) کشوری نیمه
خشک محسوب می شود.
به عبارت دیگر متوسط بارندگی ایران تقریبا نصف آسیا
و حدود یک چهارم دنیا است. این در حالی است که همین میزان بارندگی نیز دارای پراکنش
مکانی و زمانی بسیار متفاوتی است. 25 درصد
از این مقدار ریزش جوی در فصل زراعی و 75 درصد در خارج از آن اتفاق می‌افتد. با وجود
چنین شرایطی لحاظ کردن خشکسالی جزو حوداث غیر مترقبه شاید کار درستی نباشد چرا خشکی
و خشکسالی جزو جدا ناپذیر کشور ماست. در چنین شرایطی سازگاری با اقلیم و نه مقابله
با آن مهمترین گام در جهت مدیریت اصولی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی می باشد و در
صورت استفاده از فنون جدید و بهره وری بهینه از بارندگی های پراکنده و سایر منابع محدود
آب می توان با مدیریت کار امد به هدف کشاورزی پایدار دست یافت.
آیا زئولیت طبیعی، پومیس و پرلیت می توانند جایگزینی
مناسب برای سوپرجاذبهای در بخش کشاورزی باشند؟
نظری افزود؛ در مناطق خشك و نيمه‌خشك دنيا اقدامات
مختلفي در جهت كاهش تبخير و روان آب و افزايش راندمان آب مصرفي انجام مي‌گيرد. از جمله
اين اقدامات استفاده از مالچ، كودهاي آلي و ايجاد تغيير در خواص فيزيكي خاك با استفاده
از اصلاح كننده هاي مختلف مي باشد.گندم در اکثر جوامع بشری به عنوان یک محصول راهبردی،
منبع اصلی و تامین کننده فیبر کالری مورد نیاز است. در ایران حدود نیمی از سطح زیر
کشت محصولات به گندم اختصاص دارد.
آیاجاذب های مورد استفاده به دلیل ارزان بودن به
لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می باشند و می توان در بخش کشاورزی و تولید محصولات کشاورزی
در کاهش مصرف آب از آنها استفاده کرد؟
وی افزود؛ با توجه به محدودیت منابع آبی در کشور
و سهم غالب بخش کشاورزی در استفاده از این منابع، صرفه جویی در این بخش و استفاده از
روش هایی برای بالا بردن کارایی مصرف آب از امور ضروری و حیاتی است. افزایش راندمان
آبیاری یکی از راههای صرفه جویی در مصرف آب است . با اعمال مدیریت صحیح و به کارگیری
فن آوری های پیشرفته از طریق حفظ و ذخیره رطوبت، افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک و
بهبود وضعیت نفوذپذیری آب در خاک می توان بازده مصرف آب در کشاورزی را بالا برد. در
این رابطه اقداماتی از قبیل کاربرد کود سبز آلی، مالچ های گیاهی و مصنوعی، کاه و کلش،
پوشش گیاهی و همچنین استفاده از مواد اصلاح کننده ای نظیر تورب، ورمیکولیت، پرلیت،
زئولیت و پومیس امکانپذیر میباشد.
آیا زئولیت طبیعی، پومیس و پرلیت باعث افزایش ظرفیت
نگهداری رطوبت در خاک و در نهایت بالا رفتن کارایی مصرف آب می شوند ؟
این محقق جوان افزود؛ یکی دیگر از مواد سوپرجاذب
پومیس است که یک کانی با ترکیب شیمیایی غیرکریستالی از سیلیکات آلومینیوم با خاصیت
بالای جذب رطوبتی میباشد. پومیس متشکل از ذرات جامد و ذرات بسیار ریز شیشهای، اسفنجی
و حفرهداری است که بسیار سبک بوده و از مواد مذاب یا نیمه مذاب تشکیل شده است. این
ماده میتواند در کشاورزی برای بهبود نفوذپذیری و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک کاربرد
وسیعی داشته باشد. از نظر قیمت مصرف نیز نسبت به مواد مشابه مثل پرلیت و ورمیکولیت،
بسیار ارزان است. پومیس خاک را سبک، شخم را تسهیل، تهویه و نگهداری آب در خاک را بهبود می بخشد.
مواد سوپرجاذب ترکیباتی هستند که پتانسیل بالایی
برای جذب و نگهداری آب در یک زمان کوتاه را دارند که در شرایط کمبود آب، رطوبت نگهداری
شده در این مواد به تدریج رها سازی شده و مورد استفاده گیاه قرار میگیرد. تأثیر اصلاحی
و مهم این مواد در خاک از دیدگاه کشاورزی، کاهش رواناب سطحی و فرونشت عمقی، افزایش
ظرفیت نگهداری رطوبت در خاک و در نهایت بالا رفتن کارایی مصرف آب می باشد.
