نیره ساری
چند وقتي است آمارهايي كه توسط نهادهاي مختلف ارائه مي‌شود،نشان مي‌دهد مصرف سيگار و ساير مواد دخاني در كشور رو به افزايش است. روز گذشته هم سخنگوي وزارت بهداشت خبر داد كه 10درصد از جمعيت بالاي 18 سال كشور سيگار مي‌كشند. حال آنكه كاهش سن شروع به مصرف سيگار، افزايش سيگار كشيدن بين دختران، افزايش مصرف قليان، مواد مخدر و روانگردان در بين جوانان و. . . آسيب‌هايي است كه چه بنابر آمار و چه بر اساس مشاهدات ميداني كاملاً مشهود است. افزون بر اين،عمق فاجعه وقتي بيشتر چهره عيان ميكند كه گفته مي‌شود مصرف مواد دخاني در بين قشر تحصيلكرده نيز رو به افزايش است و اين رابطه سطح سواد در قشر جوان و تحصيلكرده با ميزان پك زدن به مواد دخاني خود معضلي مهم است، چراكه به گفته جامعه‌شناسان در ساير كشورهاي دنيا و پيشرفته استعمال سيگار در بين نخبه‌ها در حال كاهش است،اما در ايران متأسفانه اين روند برعكس شده است.
به راستي چرا قشر تحصيلكرده بايد تصميم به مصرف سيگار بگيرد؟ چه احساسي پس از استعمال سيگار مي‌تواند يك فرد محصل و دانشجو را مغلوب به مصرف آن كند؟ چرا برخلاف ساير كشورهاي دنيا كه همزمان با افزايش سطح سواد استعمال دخانيات به حداقل مي‌رسد، در كشور ما اين موضوع بر عكس شده است؟ ارزان بودن سيگار در كشور، دسترسي آسان، قانون‌هاي نانوشته يا به اجرا در نيامده يا پز روشنفكري دليل اين افزايش است؟ به راستي چرا در كشور ما با وجود افزايش و توسعه فضاهاي دانشگاهي و رواج تحصيلات عالي در بين جوانان، شاهد افزايش مصرف دخانيات در بين اين قشر هستيم؟
پس از اظهارات چند روز پيش معاون فرهنگي اجتماعي دانشگاه علوم پزشكي تهران مبني بر افزايش مصرف سيگار و قليان در بين دانشجويان، روز گذشته نيز ايرج حريرچي،سخنگوي وزارت بهداشت گفت: «10 درصد از جمعيت بالاي 18 سال كشور سيگار مي‌كشند و 14 درصد از جمعيت به صورت روزانه سيگار و قليان مصرف مي‌كنند.»
افزايش ميزان مصرف سيگار و قليان بين دانشجويان
اين اظهارات در حالي است كه عبدالرحمان رستميان، معاون فرهنگي اجتماعي دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز بعد از اعلام خبر افزايش ميزان مصرف سيگار و قليان بين دانشجويان گفته بود: «رسيدن به دانشگاه عاري از دخانيات از برنامه‌هاي جدي در دست اجرا است و در اين راستا بين دانشگاه علوم پزشكي تهران و دانشگاه تهران نيز توافقنامه اوليه‌اي منعقد شده كه بايد اجرايي شود. حال آنكه به گفته جامعه‌شناسان در ديگر نقاط دنيا استعمال سيگار در بين نخبه‌ها در حال كاهش است،اما در ايران متأسفانه اين روند برعكس شده است.»
وي در ادامه مي‌گويد: كشورهاي مختلف در حال حاضر خود را «كشور عاري از دخانيات» مطرح مي‌كنند و براي اين موضوع چشم‌انداز پنج ساله را تعيين كرده‌اند و ما نيز بايد اين موضوع را جدي بگيريم. رستميان در ادامه اظهارات خود با ابراز تأسف از ميزان پايين ماليات سيگار در كشور، ايران را جزو بدترين كشورها از اين منظر در منطقه معرفي كرده و در نهايت از دولت و مجلس گلايه جدي به عمل آورده است.
اين در حالي است كه چند وقت پيش نيز وزير بهداشت با تأكيد بر لزوم افزايش ماليات بر دخانيات به منظور كاهش مصرف آن گفته بود: به هر نسبت كه قيمت سيگار افزايش يابد، دسترسي كاهش خواهد يافت و در اين زمينه لازم است از تجربيات بين‌المللي استفاده شود. به گفته وزير بهداشت تقريباً اكثر كساني كه اعتيادهاي ديگري پيدا كرده‌اند، مقدمه‌اش از سيگار بوده است و در همه جاي دنيا حتي كشورهاي همسايه ما سختگيري جدي در اين زمينه وجود دارد. وي يكي از ابزارهاي كشورها در اين زمينه را وضع ماليات بر خرده‌فروشي سيگار معرفي و در نهايت خاطر نشان كرد: اگر ماليات مناسب وضع شود، مصرف حتماً كاهش خواهد يافت و اين تبليغ در جامعه كه با افزايش ماليات، قاچاق افزايش مي‌يابد، غلط و اشتباه است و با توجه به مطالعه انجام شده از سوي سازمان بهداشت جهاني، حتماً مصرف كاهش پيدا خواهد كرد. هرچند كه مي‌توان گفت اين درمان ريشه‌اي معضل افزايش مواد دخاني به ويژه سيگار در كشور به ويژه قشر تحصيلكرده است،اما شايد بد نباشد با آموزش‌هاي لازم بر ميزان گرايشات افراد نسبت به استعمال مواد دخاني تأثير گذاشت. نبايد فراموش كرد در هر جامعه‌‌اي به ميزاني كه مشكلات و معضلات آن افزايش پيدا ميكند،به همان اندازه و به تبع آن آسيب‌هاي اجتماعي بالا مي‌‌رود. غير از سيگار مصرف قليان كه معادل ۸۰ تا ۱۱۰ نخ سيگار است هم در جامعه طي اين ۱۰، ۱۵ سال به شدت افزايش پيدا كرده است. همين‌طور مصرف مواد مخدر و روانگردان؛ بر همين اساس نگاه عميق و مشكل‌گشا به اين معضل مهم‌تر از اعمال محدوديت‌هايي است كه تاكنون كارساز و مشكل‌گشا نبوده است.
