معصومه طاهري
اين روزها در فضاي مجازي و شبكه‌هاي اجتماعي اشعار و قطعات ادبي زيادي دست به دست مي‌شود. اين ماجرا در ميان كارشناسان سؤالاتي را ايجاد كرده است كه آيا انتشار اين اشعار در فضاي مجازي باعث شاعرانگي جامعه خواهد شد يا برعكس آفتي به جان ادبيات كشور است. به همين بهانه با يكي از شعراي شناخته شده كشور كه از داوران جشنواره‌هاي شعر نيز بوده است، گفت‌وگو كرديم. علي فردوسي شاعر جواني است كه با شعر و ادبيات در فضاي مجازي هم آشناست.
يكي از مشكلات فضاي مجازي امروز كانالهاي بيهويتي است كه به اسم شعر زده مي‌شود و حتي احتمال فريب افرادي كه احساسي هستند هم در آن هست. نظرتان در مورد اين كانال‌ها چيست؟
ما مردمي هستيم كه يك نوشته را مي‌خوانيم و بدون تأمل بازنشر مي‌كنيم از اين گونه مردم نمي‌توانيم انتظار داشته باشيم كه كنكاش بكنند. حقيقت قضيه اين است كه خود فرد بايد تحقيق بكند و ببيند منبع اصلي فلان شعر يا متن ادبي كجاست. آيا ما به كسي كه مي‌خواهد فلان جنس را بخرد مي‌گوييم برو از فلان جا بخر؟ نه بلكه اين خودش هست كه بايد محل اصلي عرضه جنس را پيدا بكند. درباره شعر و فضاي ادبي هم اين گونه است. فكر مي‌كنم يك تشخيص شخصي و عقل مي‌طلبد و اندك تحقيقي كه فرد به مرجع اصلي رجوع كند تا در فضاي مجازي بين آن همه اطلاعات ادبي درست و غلط منبع اصلي را پيدا كنيد.
به نظر شما شاعران جوان بايد حتماً در فضاي حقيقي حضور داشته باشند يا اينكه ورود به فضاي مجازي مناسب است؟
بايد در فضاي حقيقي حضور داشته باشند مگر اينكه شخصي عذر خاصي داشته باشد كه نخواهد در فضاي حقيقي بيايد وگرنه مخاطب مجازي عمدتاً مخاطب خاصي نيست. شما نمي‌دانيد با چه كسي داريد صحبت مي‌كنيد. تأييد مخاطب مجازي ملاك نيست، رد مخاطب مجازي هم ملاك نيست. آدم بايد هنرش را در جايي عرضه كند و به دنبال هنر بگردد كه يك ملاك ارزيابي مشخصي وجود داشته باشد. فضاي مجازي كه هيچ چيزش اعتباري ندارد؛ نه لايكي كه مي‌كنند، نه بلاكي كه مي‌كنند.
فضاي حقيقي چه چيزي آموزش مي‌دهد كه در فضاي مجازي نميتوان آن را به دست آورد؟
اين بحث، مثل رفتن به يك منظره و ديدن آن منظره از عكس است. اينقدر به نظر من تفاوت دارد. فكر مي‌كنم بيشترين چيزي كه انسان را تحت تأثير قرار مي‌دهد و تشويق مي‌كند آن همنشيني است كه در فضاي حقيقي اتفاق مي‌افتد كه بيشتر از هر چيزي تأثيرگذار است. هم جنبه تشويق‌كنندگي دارد و هم جنبه تهييج و انگيزه‌دهندگي، بنابراين كسي كه مي‌خواهد شعر بخواند در فضاي مجازي براي يك مخاطب عام مي‌تواند كار كند ولي اگر مي‌خواهد وارد فضاي شعر و شاعري و ادبيات بشود قطعاً بايد فضاي حقيقي را دنبال كند.
حال كه بحث فضاي حقيقي شد اشاره‌اي داشته باشيم به جلسات شاعران با مقام معظم رهبري كه هر سال شاعراني به ديدار رهبري مي‌روند و مراسم شعرخواني دارند. آيا تاكنون شده شاعري در اين جلسات ناراحت شده باشد يا گله كرده باشد؟
حقيقت اين است كه همه مي‌خواهند در اين جلسه شعر بخوانند ولي فضايي كه در جلسه شعرخواني وجود دارد محدود است. به شكلي كه تنها حدود 20 نفر مي‌توانند شعر خودشان را بخوانند. جلسات در حدي است كه 100 الي 120 نفر مي‌توانند شركت بكنند. قطعاً هر سال عده‌اي متقاضي حضور يا شعرخواني هستند كه اين فرصت به آنها نمي‌رسد و بايد چندين سال در نوبت بمانند، قطعاً همين باعث گلايه برخي افراد مي‌شود.
يعني با تقاضا اين اتفاق مي‌افتد يا روي شعرهاي خاص، مثلاً فردي شعر زيبا سروده داورها تشخيص داده‌اند اين در فلان جلسه خوانده بشود؟
هميشه اينگونه است. براي شعر خواندن در آن جلسه اول انتخاب‌كنندگان مسئولان حوزه هنري هستند. آنها در طول سال فضاي شعري كشور را رصد مي‌كنند. شعر خوب به دستشان برسد آن شعر را انتخاب مي‌كنند و نزديك آن ايام، يك ايميلي هست كه افراد مي‌توانند شعر بفرستند و اشعار جمع‌آوري بشود. شعر خوب يك موضوع است و شعر خوبي هم كه بتوان در آن فضا خواند را بايد در نظر بگيريم كه چه شعري در آن فضا خوانده شود يا شعري كه سياسي باشد خيلي مناسب نيست. اينها را هم بايد در نظر بگيريم كه در آن جلسه چه شعرهايي مناسب خوانده شدن هستند. شعرها قبلاً انتخاب مي‌شوند و به افراد مي‌گويند آقاي فلاني اين شعر شما انتخاب شده و بايد اين را در جلسه بخوانيد.
مهدي جهاندار شعري درباره فتنه سروده يا سعيد بيابانكي چند بار شعرهاي سياسي خوانده است. آن شعرها چطور بوده است؟
البته اشعار تندي نبوده كه بخواهد به شخص خاصي بربخورد. شايد نگاه طنز داشته باشد، ولي در اين حد مشكل ندارد. همين شهر فتنه‌اي هم كه خوانده شد شعر سياسي است، اگر شعري بخواهد در فضاي كشور تشنج ايجاد بكند ممنوعيت دارد بنابراين معمولاً اين شعرها بررسي مي‌شود چون تأثير رسانه‌اي دارد يا مثلاً شعري كه وحدت‌شكن باشد در آن جلسه قاعدتاً صلاح نيست خوانده بشود به همين خاطر ملاحظات را بايد در نظر گرفت.
فضاي مجازي مرزها را برداشته است. مثلاً ما قبلاً از شعراي آن طرف آب، چه خوب چه بد يا چه موافق يا مخالف به سختي شعرهايشان را دريافت مي‌كرديم. الان فكر مي‌كنيد فضاي شعري داخل ايران تأثيرگذار است يا فضاي شعري خارج از كشور؟
فضاي خارج از ايران را اگر اسمش را بگذاريم شاعران ايراني خارج از ايران، تأثير خيلي زيادي در فضاي داخلي ندارد. علت اين است كه فضاي شعري داخل كشور خيلي غني است. خيلي تكيه به فضاي شعري ايرانيان خارج از كشور نداريم و اگر بخواهيم گسترده‌تر نگاه كنيم و بحث ترجمه را در نظر بگيريم، شعرهاي شاعران خارجي كه با ترجمه به دست ما رسيده خيلي تأثيرگذار بوده است. هم ما را با ادبيات جهان آشنا كرده و هم تأثيرگذاري مضموني در فضاي شعر ايران داشته است.
در بحث ترانه چطور فكر مي‌كنيد. ترانه ايران تأثيرگذار است يا ترانه لس آنجلسي؟
حقيقت اين است كه در اين بحث هم داخل كشور بر خارج از كشور اثر مي‌گذارد. خيلي اتفاق مي‌افتد كه ترانه‌سراهاي لس‌آنجلسي عمدتاً از ترانه‌سراهاي داخل ايران تغذيه مي‌شوند.
توصيه شما براي آنهايي كه شعر را از فضاي مجازي شعر و ادبيات دنبال مي‌كنند، چيست؟
براي ترغيب كردن افراد اتفاق خوبي است به شرط اينكه بدانند دنبال چه چيزي هستند. فضاي مجازي مثل فروشگاه ميماند. انواع كالاها را دارد بايد انتخاب كرد و مراقب بود جنس تقلبي چيني را نخريد. اگر بشود افراد را در فضاي مجازي به سمت كالاي درست هدايت كرد خوب است زيرا در فضاي مجازي از يك استاد هم شعر سخيف جنسي بيارزش وجود دارد و هم شعري شاخص. بنابراين اگر بتوانيم به افراد معرفي بكنيم كه شعر شاخص را پيگيري بكنند اتفاق خوبي هست و براي همين فضاي مجازي مي‌تواند اين قضيه را تسهيل كند ولي اگر اين راهنمايي در فضاي مجازي نباشد افراد سردرگم مي‌شوند. بعضاً به سمت فضاي اشتباه هم مي‌روند چون زرق و برق آن طرف بيشتر است.
به نظر شما چرا رهبري ديوان شعر چاپ نميكنند؟
مقام معظم رهبري شاعر هستند و اشعار ايشان هم در فضاي مجازي و هم در دسترس عموم قرار گرفته است. بعضاً خودشان در جلسات با شاعران بعضي از شعرها را خوانده‌اند ولي وقتي مردم به اين قضيه نگاه مي‌كنند و ميبينند رهبر كشوري آمده و مجموعه شعري چاپ كرده است، شايد اين شائبه احساس بشود كه آن رهبر به جاي توجه به اداره امور كشور به شعر توجه دارد و شائبه دوم اين است كه مقام معظم رهبري اصولاً خيلي تمايل هم ندارند كه در واقع اين مجموعه چاپ شود.
اطلاعي داريد كه آيا فرزندان ايشان هم در اين فضا هستند يا نه؟
نه، اطلاعي در اين باره ندارم و نشنيدهام كه از فرزندانشان كسي در فضاي شعري باشد.
