سواحل مكران به دروازه طلايي كشور معروف است كه بهسوي درياهاي آزاد گشوده ميشود. سرزميني ساحلي در جنوب شرقي ايران كه در طول خليج عمان تا جنوب غربي ايالت بلوچستان پاكستان گسترده است. جنوب شرقي كشور در حال پوست انداختن است. فقر دارد پا پس ميكشد؛ تصوير محروميت منطقه به تندي در حال تغيير است، اما توسعه، بدون در نظر داشتن مخاطرات زيستمحيطي ميتواند در درازمدت آسيبرساني گستردهاي بر جاي بگذارد.
مكران منطقهاي زر خيز است و توسعه اين منطقه به فرصت، سرمايه، انسجام و هماهنگي بسيار بالايي نياز دارد. اين منطقه بكر مرواريدي پنهان است كه بايد مسائل زيستمحيطي و اقتصادياش به موازات يكديگر پيش روند. در واقع قبل از پايان مطالعات محيطزيستي نبايد توسعه مكران شروع شود.
در سال ۹۶ پهنهبندي فضايي از سوي سازمان حفاظت محيطزيست براي مكران انجام شد كه توان اكولوژيك منطقه را مطالعه و مناطق حساس و اكوسيستمهاي شكننده در آب و خشكي و محل استقرار صنايع را مشخص كرد. يعني قرار شده مشخص شود كه با توجه به شرايط زيستمحيطي و اقليمي، چه نوع صنايعي براي اين منطقه انتخاب شود.
به تعبير محيطزيست بايد بدانيم در منطقهاي كه خشك، داراي گرد و غبار و تغييرات اقليم در آن بسيار اثرگذار است، چه نوع صنايعي از لحاظ ملي، زيستمحيطي مناسب و مقرون به صرفه است. با توجه به فرصتهاي بيبديل سواحل مكران، فرصتهاي سرمايهگذاريهاي سبز و سازگار با محيطزيست در اين منطقه بايد در نظر گرفته شود.
نگراني از توسعه مكران بدون مطالعات زيستمحيطي
رعايت ضوابط زيستمحيطي در بازيافت كشتيها، آبشيرينكنها، انرژيهاي تجديدپذير ميتواند فرصتهاي سرمايهگذاري سازگار با محيطزيست در سواحل مكران را فراهم كند تا برخلاف توسعه غيرمحيطزيستي مناطق آزاد به خصوص سواحل قشم و چابهار به سرنوشت آنها دچار نشود. در روزهاي اخير معاون محيطزيست دريايي سازمان محيط زيست هم با اشاره به اينكه در فاز دوم مطالعات مكران، ۱۹ پروژه متفاوت در كنار هم مطالعه ميشوند، نسبت به شتابزدگي در اجراي امور توسعهاي مكران ابراز نگراني كرد و گفت: نگرانم قبل از پايان مطالعات فاز دوم، توسعه مكران را شروع كنند، البته فاز دوم به دليل تعلل در تخصيص اعتبارات، به آينده موكول شد.
پروين فرشچي با اشاره به پيشبيني استقرار ۲۱ صنعت در منطقه مكران در مورد شتابزدگي در شروع ساختوسازها در اين منطقه هشدار داد و افزود: بديهي است كه رونق اقتصادي و اشتغالزايي در مكران واجب است و به لحاظ امنيتي توسعه اين منطقه بايد مورد توجه قرار گيرد، اما شتابزدگي برخي در انجام توسعه ما را نگران ميكند. اين همه سال استان سيستان و بلوچستان ناديده گرفته شده و حالا كه قرار است به توسعه آن توجه شود، بهتر است تا قبل از پايان مطالعات هيچ طرحي انجام نشود. سال گذشته هم معاون وزير راه و شهرسازي با تأكيد بر اينكه تلاش ميكنيم تا سند توسعه مكران متفاوت از تجربه عسلويه مصوب شود، گفت: اكنون در عسلويه ديگر چيزي به نام خليج نايبند كه منطقه حفاظت شده است، وجود ندارد و منطقه عسلويه به دليل نداشتن مطالعات زيستمحيطي يكي از آلودهترين مناطق توسعهاي ايران به شمار ميرود.
حناچي با اذعان بر اينكه در تصميمگيريها بايد به خواستههاي محلي توجه كنيم و برايش زمان صرف كنيم، گفت: در عسلويه، سرمايهگذاران جلوتر از دولت به منطقه رفتند و سرمايهگذاري در آن منطقه را در دست گرفتند. به همين دليل بايد از ابزارهاي دولت براي توسعه متوازن منطقه استفاده كنيم.
در انتظار همكاري وزارت نفت و سازمان مناطق آزاد
اواخر سال 96 هم رئيس سازمان حفاظت محيطزيست، توسعه صنعتي در عسلويه را با توسعه محيطزيست همگام ندانست و آن را موجب تخريب محيطزيست اين منطقه دانست. عيسي كلانتري همچنين از تلاش و برنامهريزي براي كاهش مشكلات آلايندگي و زيستمحيطي عسلويه خبر داد و گفت: در شهرستان عسلويه شاهد آلايندگيهاي گستردهاي بر اثر فعاليت صنايع هستيم و بايد تلاش شود تا محيط امني براي زندگي مردم در اين منطقه ايجاد شود. رئيس سازمان حفاظت محيطزيست خاطر نشان كرد: وزير نفت با پذيرش شرايط منطقه از نظر زيستمحيطي براي رفع اين مشكلات و بهبود فضاي اين منطقه متعهد شده و قول داده است و تلاش ميشود كه زمينه بهبود اوضاع فراهم شود. از سوي ديگر معضلات شديد زيستمحيطي مناطق آزاد موجب شد تا كلانتري سال گذشته با امضاي تفاهمنامهاي، تكليف محيطزيستي اين مناطق را مشخص كند. وي در مراسم امضاي تفاهم با سازمان مناطق آزاد گفت: نبود شفافيت در مسائل زيستمحيطي مشكلاتي را براي محيطزيست مناطق آزاد ايجاد كرده و در اين شرايط هم حوزه اقتصاد، هم حوزه محيطزيست و در نهايت كل كشور متضرر ميشود. پيرو تأكيدات رهبر معظم انقلاب بر توسعه سواحل مكران، نمايندگان مجلس در جريان تصويب لايحه برنامه ششم توسعه، موادي را در اين زمينه تصويب كردند. دولت هم مكلف به استقرار و احداث زيرساختهاي نظامي، فرهنگي، رفاهي و ساماندهي گردشگري در اين منطقه شده كه با ملاحظات زيستمحيطي بايد در اين رابطه اقدام كند.