كافي است به خاطر بزهي كوچك پاي كسي به زندان باز شود؛ دنياي پشت ميلههاي زندان بزهكاران كوچك را تحويل ميگيرد و بزهكاران بزرگ تحويل ميدهد. خارج از زندان هم خانواده زنداني ميماند و برچسبي كه تا آخر عمر بر پيشاني دارند و چالشهايي كه در غياب نانآور خانواده آنها را هم در چرخه آسيبهاي اجتماعي مياندازد و بزهكاران تازهاي را پرورش ميدهد. خلاصه اينكه خروجي زندانهاي كشور آنقدر منفي شدهاست كه هم آسيبشناسان و هم مسئولان قوه قضائيه را به اين نتيجه رسانده كه «زندان دانشگاه جرم و جنايت است». معاون فرهنگي قوه قضائيه با تأكيد بر آسيبزايي زندان تصريح ميكند: اصل مجازات زندان در اسلام وجود ندارد. ما ميراثدار فرهنگ ايراني، اسلامي و وارداتي هستيم و مجازات زندان هم يك فرهنگ وارداتي است كه از كشور فرانسه وارد كشور ما شده است و ما بايد به دنبال مجازاتهاي جايگزين باشيم.
مجازاتهاي جايگزين حبس موضوعي است كه سال 92 با ابلاغ رسمي دستورالعمل ساماندهي زندانيان و كاهش جمعيت كيفري زندانها از سوي رئيس قوه قضائيه كليد خورد و كم و بيش از سوي برخي قضات مورد توجه قرار گرفت. حالا ديگر اثبات شده زندانيان نه فقط متنبه نميشوند كه انگار راهكارها و چم و خمهاي انواع بزهكاري و كلاهبرداري را در زندانها ياد ميگيرند و به باندهاي مواد مخدر و جرائم ميپيوندند. در اين ميان اما زندانيان جرائم غير عمد و خانواده آنها بيش از همه در معرض آسيب قرار ميگيرند.
زندان مجازات وارداتي
آنطور كه سيد حسن موسوي چلك،رئيس انجمن مددكاري اجتماعي ميگويد هر ساعت 50 مجرم و سالانه 420 تا 430 هزار نفر وارد زندانهاي كشور ميشوند. وي با اشاره به اينكه در ماده ۶۴ قانون مجازات اسلامي بر اساس مجازاتهاي جايگزين حبس، استفاده از ظرفيت ارائه خدمات عمومي رايگان به مردم، جزاي نقدي، غيرنقدي و محروميت از حقوق اجتماعي پيشبيني شده است، اظهار كرد: اين موارد در صورت گذشت فرد شاكي و برقرار بودن شرايط تخفيف بر اساس نوع جرم ميتواند اجرا شود.
حجتالسلام و المسلمين هادي صادقي،معاون فرهنگي قوه قضائيه با اشاره به آسيبزايي مجازات حبس تأكيد ميكند: اصل مجازات زندان در اسلام وجود ندارد. مجازات زندان فرهنگي وارداتي است و از كشور فرانسه وارد كشور ما شده است. وي ميافزايد: مجازاتهاي بدني و مجازات شلاق كه در اسلام آمده بسيار مؤثرتر است، اما ستادهاي حقوق بشري روي اين موضوع نظر خوبي نداشتند و وكلا هم از آن حمايت نكردند.
حجتالاسلام و المسلمين صادقي معتقد است: زندانها دانشگاه آفات هستند، مگر سازمان زندانها چقدر ميتواند در زندانها كارهاي فرهنگي انجام دهد، اما زندانيان كارهاي خلاف را به يكديگر ياد ميدهند و اگر بهترين زندانها را هم بسازيم، باز هم زندانها آموزشگاههاي جرم و جنايت هستند.
وي تصریح ميكند: قانون ما به قضات اين اجازه را داده است كه حكم زندان را صادر كنند، اما دانشگاهيان ما بايد فكر و مجازاتهاي جايگزين را پيدا كنند، البته در قانون مجازات اسلامي جديد به قضات اجازه داده شده كه از مجازاتهاي جايگزين حبس استفاده كنند،اما اين مجازاتها شامل حال زندانيان خطرناك نميشود، به عنوان مثال سال گذشته در ايام اربعين تعدادي از زندانيان كرمانشاه به اين مجازات محكوم شدند كه مسير زائران را از زباله پاكسازي كنند.
زندانيان مالي هم بخش مهمي از زندانيان جرائم غيرعمد هستند كه اغلبشان نانآور خانوادهاند و مجازات حبس علاوه بر چالشزايي براي خود اين افراد موجب ميشود تا خانوادههايشان هم با مشكلاتي مواجه شوند. به همين منظور هم ستاد ديه وارد عرصه شده تا با جمعآوري كمكهاي مردمي گامي در مسير پيشگيري از شكلگيري جرائم و آسيبهاي اجتماعي بر دارد.
آنطور كه اسدالله جولايي،رئيس ستاد ديه ميگويد: سال گذشته در راستاي آزادي نزديك به 11 هزار زنداني واجد شرايط از مبلغ 970 ميليارد تومان بدهي اين افراد، رقمي معادل 396 ميليارد تومان گذشت رضايتمندانه اخذ كرديم.
وي با اشاره به اينكه بر اساس آمار سازمان زندانهاي كشور تعداد زندانيان مشمول طرح 18 هزار نفر است، تصريح ميكند: 9 هزار نفر از اين افرد تك جرمي بوده و واجدالشرايط هستند تا از درآمد گلريزان بهرهمند شوند. جولاني از تلاش كميسيون قضايي مجلس براي اصلاح قانون بدهكاري و چك خبر ميدهد و ميگويد: اميد است با تصويب قانون اصلاح چك ورودي به زندانها را بابت موضوع چكهاي بلامحل به حداقل ممكن برسانيم.