زماني كه فشار واردشونده بر ديواره رگها و فشار جريان خون از يك حد نرمال و پذيرفته شده، بالاتر رود فشار خون بالا رخ ميدهد. پرفشاري خون از هر سني ممكن است شروع شود، ولي بيشتر از دوره ميانسالي يا سالمندي آغاز ميشود. اكثر افراد مبتلا به پُرفشاري علائمي ندارند، اما اين مشكل ميتواند سبب آسيب حاد يا مزمن به بخشهاي مختلف بدن شود. در مغز اين مشكل به مويرگهاي خوني آسيب ميرساند، در نتيجه سكته مغزي بروز ميكند. در چشمها، پرفشاري سبب آسيب به مويرگهاي خوني و بروز اختلال بينايي و در كليهها نيز سبب نارسايي كليه ميشود. ممكن است علائمي از قبيل سردرد، دردهاي قفسه سينه، تنگي نفس و گرگرفتگي نيز بروز كند.
از عوامل مؤثر در بروز پر فشاري خون ميتوان به استرس، چاقي، كمتحركي، سوابق فاميلي، مصرف دخانيات، بيماريهاي كليوي و هورموني، تغذيه نامناسب (دريافت زياد چربي اشباع و نمك از طريق رژيم غذايي) و سالمندي اشاره كرد. اگرچه داروهايي براي درمان پرفشاري خون در دسترس است، اما تحقيقات نشان دادهاند كه با اصلاح شيوه زندگي از جمله رژيم غذايي ميتوان به درمان اين بيماري كمك كرد يا لااقل بروز فشار خون را به تأخير انداخت.
رژيم غذايي و نوع تغذيه، هم در پيشگيري از ايجاد فشار خون بالا و هم در كنترل و كاهش فشار خون نقش دارد. بيشتر مردم از ميان عوامل غذايي مرتبط با فشار خون، نمك را ميشناسند، درحاليكه هر چند فشار خون بيش از نيمي از افراد به نمك حساس است، عوامل ديگري نيز در اين امر دخيل هستند كه عبارتند از: كنترل وزن: چربي اضافي ذخيره شده در بدن به ويژه چربي ناحيه شكمي ميتواند باعث افزايش فشار خون شده و در نتيجه خطر بروز حمله قلبي و مغزي را افزايش دهد. حتي افرادي كه براي كنترل فشار خون تحت درمان دارويي هستند، ميتوانند با كاهش وزن ميزان داروي مصرفي خود را كاهش دهند. كاهش وزن به تنهايي يكي از مؤثرترين درمانهاي غيردارويي براي مبتلايان به پرفشاري خون است.
فعاليت فيزيكي: فعاليت فيزيكي ميتواند به طور غيرمستقيم به پيشگيري از فشار خون بالا كمك كند، فعاليتهاي هوازي مانند ورزش و فعاليتهايي كه زمان انجام آنها نسبتاً طولانيتر است و با شدت متوسط انجام ميشوند از طريق كنترل وزن باعث كاهش فشار خون ميشوند. افرادي كه فعاليت ورزشي منظم (فعاليتهاي هوازي مثل پيادهروي) دارند ممكن است براي كنترل پرفشاري خون خفيف نيازي به مصرف دارو نداشته باشند.
كاهش مصرف نمك (سديم) و چربيهاي اشباع: نمك در افزايش فشار خون بسياري از افراد تأثير دارد. تحقيقات انجام شده روي جمعيتهاي مختلف نشان ميدهد كه مصرف زياد سديم باعث افزايش فشار خون ميشود. كاهش مصرف سديم علاوه بر كنترل فشار خون بالا، سبب پيشگيري از ابتلا به اين بيماري نيز ميشود. مصرف غذاهاي حاوي چربي اشباع يا چربي ترانس بالا نظير شير كامل (پرچرب)، گوشتهاي قرمز چرب، روغنهاي حيواني و روغنهاي نباتي جامد (هيدروژنه) نيز در پرفشاري خون مؤثر است و بايد محدود شود و در طبخ به جاي كره و روغنهاي جامد بهتر است از روغنهاي گياهي سويا، كانولا، ذرت و زيتون استفاده كرد.
گوشت و مرغ طبخ شده بدون نمك براي افراد دچار پُرفشاري توصيه ميشود. به جاي نمك از چاشنيهايي مانند سبزيهاي معطر تازه يا خشك مانند نعناع، مرزه، ترخون و ريحان يا سير، ليموترش تازه و آب نارنج براي بهبود طعم غذا و كاهش مصرف نمك استفاده شود.
مصرف موادغذايي حاوي پتاسيم، منيزيم و كلسيم: مواد غذايي حاوي پتاسيم، منيزيم و كلسيم در بهبود فشار خون بسيار مؤثر است. موز، زردآلو، پرتقال، انجير، گريپفروت، هلو، انگور و آلو ميوههايي سرشار از پتاسيم هستند و سيبزميني، سير، كلم بروكلي، كدو سبز، قارچ و گوجهفرنگي سبزيهاي سرشار از پتاسيم هستند. حبوبات نيز از اين نظر غنياند. منابع منيزيم شامل جوانه گندم برشته، بادام زميني، سيبزميني، اسفناج و به طور كلي انواع سبزي با برگ سبز تيره، مغزها، حبوبات، نان و غلات سبوسدار است. منابع غذايي كلسيم شامل شير و لبنيات و ماهي است. دانه كنجد و سبزيهاي برگ سبز، منابع كم سديم و تأمينكننده كلسيم هستند.
*مؤسسه تأمين درمان بسيجيان