فاصله تهران تا تبریز را با هواپیما در کمتر از یک ساعت طی میکنیم، اما از فرودگاه تبریز تا بازار این شهر با ماشین بیشتر از یک ساعت طول میکشد.
اینجا تبریز است، شهر اولینها. اینجا در تبریز و در بازارهای مختلف این شهر کمتر جنس خارجی میتوان یافت و در برخی بازارها مثل بازار کفشفروشهای تبریز هرچه آنچه میبینیم کالای تولید داخل است و بس.
تبریز قدمتی تاریخی دارد، یکی از شهرهای بزرگ ایران با مردمانی خونگرم و مهماننواز، لهجهای دوستداشتنی و آداب و رسومی زیبا و ماندگار، شهر اولینها و حقیقتاً یکی از زیباترین شهرهای ایران است و جاذبههای گردشگری این شهر در کنار آثار فرهنگی- تاریخی آن زیبایی دو چندانی به کلانشهر تبریز بخشیده است.
این منطقه با سابقه تاریخی و تمدنی که دارد همواره در طول تاریخ و در برهههای مختلف در مقاطع حساس نقشآفرینی کرده است. دیار ستارخان و باقرخان این روزها هم دوباره در مقطعی حساس نقش حساسی را بر عهده گرفته است و هم قرار است مثل غزلهای شهریار بدرخشد و جاودانه شود. تبریز که از سالها قبل به همت مردمانش توانسته است پدیده زشت تکدیگری را برای همیشه در این شهر حل کند، حالا در سالهایی که اهمیت استفاده از کالا ایرانی بیش از هر زمان دیگری ضروت دارد، با تولید، فروش، مصرف و حتی صادرات کالاهای ایرانی توانسته است نقش خوبی را در بازار کالاهای تولید داخل ایفا کند و تبدیل به الگویی برای سایر شهرها در تحقق منویات رهبری در حوزه تولید ملی و حمایت از کالای ایرانی شود.
در این میان راهاندازی کمپین خرید کفش تبریز و تحریم کفش خارجی در این شهر، سروصدای زیادی به پا کرده و نمونهای ارزنده از حمایت از کالای ایرانی را به تصویر کشیده است.
کفش خارجی یعنی توهین!
اینجا تبریز است، شهر اولینها، دیار مردمانی خونگرم و مهماننواز که نام خود را در تاریخ ماندگار کردهاند و این روزها نیز به پشتوانه سابقه تاریخی و تمدنی خود و با بهرهگیری از توان و تخصص جوانان و تولیدکنندگان داخلی توانسته است در بازارهایهای مختلف از جمله بازار کفش با تولید کالای صددرصد ایرانی ضمن بینیازی از واردات کالاهای خارجی زمینه اشتغال و درآمدزایی برای هزاران جوان و هزاران خانوار را فراهم کنند.
تبریز با آن آب و هوای دوستداشتنی و فضاهای تاریخی و جاذبهای زیبای گردشگری، از ظرفیتهای بسیار خوبی در حوزه صنایع دستی نیز برخوردار است که توجه به این هنر صنعت میتواند راهکار مهمی برای رفع مشکل اشتغال و ایجاد یک درآمد مناسب برای جوانان و خانوارها در شهرها و استانهای مختلف باشد.
کافی است در بازار تبریز سراغ یک جفت کفش خارجی را بگیری آن وقت مثل اینکه به آنها توهینی کرده باشی با اخم فروشندگان روبه رو میشوی که کفش خارجی چرا؟ در تبریز بهترین کفشهای دنیا را داریم. کفش چرم اصل تبریز، آن وقت چرا کفش خارجی؟
بعد از حدود یک ساعت و عبور از خیابانهای مختلف تبریز به بازار تبریز میرسیم. بازاری بزرگ و سنتی که بسیار هم زیباست. بازاری که شهرتش جهانی است و در سال ۱۳۸۹ در فهرست یونسکو ثبت جهانی شد و اکنون محلی برای فعالیت تولیدکنندگان و فروشندگان کالای ایرانی است.
طول بازار حدوداً یک کیلومتر است با بازارچهها و تیمچههای مختلف و دالانهای گوناگون و در این قسمت از بازار اصلی تبریز یعنی بازار کفشفروشها در یک اتفاق جالب و همدلی بینظیر و بر اساس یک کمپین فقط و فقط کالای ایرانی به فروش میرسد.
وارد بازار تبریز که میشوم بوی چرم در تمام بازار به مشام میرسد، انواع کفشهای دست دوز چرمی. کفشهایی در مدلهای مختلف از زنانه گرفته تا مردانه و بچگانه، از مجلسی گرفته تا راحتی و کفش مدارس. اینجا تا چشم کار میکند کالای ایرانی به چشم میخورد. حتی از یک لنگه کفش خارجی و از آن کفشهای چینی بیکیفیت اینجا هیچ خبری نیست.
در ابتدای ورود به بازار کفش تبریز نوشته پشت شیشه یکی از مغازهها توجه مرا به خود جلب میکند «با افتخار فقط جنس ایرانی میفروشیم.» از خواندن این جمله حس خوبی به من دست میدهد. این نوشته در پشت شیشه بسیاری دیگر از مغازهها در این بازار به چشم میخورد و این یعنی همتی همهگیر و همدلی مثال زدنی برای حمایت از کالای ایرانی.
داخل هر مغازه کفشهای زیبای ایرانی و چرمی به ردیف کنار هم قرار گرفتهاند، در رنگها و طرحهای مختلف و مشتریها با خیالی راحت کفشی را انتخاب میکنند که تولید دست یکی از جوانان همین آب و خاک است و علاوه بر زیبایی از اصالت و کیفیت بالایی نیز برخوردار است.
قدمت بازار سنتی تبریز به دوره زندیه بازمیگردد، اما سابقه تولید کفش در تبریز مربوط به هزاران سال قبل است. در حال حاضر ۸۱۰ واحد تولیدی کفش در تبریز فعال است و ۴۰ هزار خانوار به صورت مستقیم و ۱۵۰ هزار خانوار به صورت غیرمستقیم از طریق صنعت کفش امرار معاش میکنند.
۶۰ درصد کفش چرم کشور و بیش از ۸۰ درصد کفش دستدوز فقط در تبریز تولید میشود و مردمان دیار آذربایجان در تولید کفش ید طولایی و با صنعت کفش، دوستی دیرینهای دارند. شهر تبریز به راستی قابلیت این را دارد که تبدیل به شهری با عنوان جهانی در تولید کفش دست دوز و سنتی شود و در تمام دنیا بدرخشد.
فروش جنس خارجی، ممنوع!
مردمان تبریز اینقدر خونگرم هستند که به هر مغازهای که میرویم با چای و نقل و شیرینجات سنتی تبریز پذیرایی میشویم. وقتی میگویم برای تهیه گزارش درباره کالای ایران آمدهام استقبال میکنند. یکی از فروشندهها که در بازار مو سپید کرده است، میگوید: خوب جایی آمدهای باباجان. اینجا هرچه هست کفشهای ایرانی و تولید خودمان است. اصلاً اجازه نمیدهیم کسی بخواهد در بازار ایران جنس خارجی بفروشد.
حاج نایب بیش از ۵۵ سال است که در بازار مشغول به فعالیت است یعنی از سن ۱۵ سالگی که کارش را در این بازار سنتی و زیبا با شاگردی و پادویی آغاز کرده تا اکنون که بیش از ۴۵ سال است برای خودش مغازه دارد.
او میگوید: تبریز در حوزه کفش دارای ظرفیتها و استعدادهای زیادی است. از قدیم کفش چرم تبریز زبانزد خاص و عام است. اینجا در کارگاههای مختلف کفاشی جوانانی هستند که با پشتکار و غیرت کفشهای زیبای تولید میکنند و خوشبختانه بازاریها و فروشندگان تبریزی نیز در یک وحدت مثال زدنی و همت ستودنی فقط و فقط کفش ایرانی میفروشند.
حاج نایب میافزاید: وقتی خودمان میتوانیم بهترین کفشها را تولید کنیم چرا کفشهای خارجی بفروشیم. این خیانت به تولیدکنندگان، فروشندگان و مردم است که کفشهایی را در بازار به فروش برسانیم که وارداتی و خارجی است، اصلاً چرا باید چنین کفشی وارد کنیم وقتی خودمان بهترین کارگاهها و کارخانههای تولید کفش را داریم.
این کاسب پیشکسوت در بازار تبریز میافزاید: از قدیم من یادم هست، حتی از ۵۰ سال پیش و شاید قبل از آن، اینجا در بازار تبریز معمولاً کالای ایرانی به فروش میرسد و از جنس خارجی خبری نیست. این روزها واقعاً نیاز داریم به حمایت از کالای ایرانی و باید کالاهایی تولید کنیم و به فروش برسانیم که برای جوانان و تولیدکنندگان خودمان درآمدزایی و اشتغال داشته باشد.
کفش خارجی نداریم، لطفاً سؤال نفرمایید
به قسمت دیگری از بازار تبریز میروم. اینجا در سرتاسر بازار و در فروشگاههای مختلف تا چشم کار میکند، کفشهای چرمی وجود دارد؛ کفشهایی در سایزهای مختلف و طرحها و مدلهای گوناگون، اینجا اگر سراغ کفشهایی غیر از کفشهای ایرانی را بگیری، انگار توهین بزرگی به فروشندهها کردهای.
روی شیشه برخی فروشگاهها نوشته است «کفش خارجی نداریم لطفاً سؤال نفرمایید.» بیشتر شان هم نوشتهاند «با افتخار فقط جنس ایرانی میفروشیم». این نوشتهها در سرتاسر مغازههای این بازار به چشم میخورد. کفشهای چرمی تبریز اینجا مشتریهای خوبی هم دارد. چه خود تبریزیها و چه گردشگرانی که به این شهر میآیند همه طالب کفشهای چرمی تبریز هستند.
محمد یکی از کسبه جوان بازار تبریز است که اعتقاد دارد هیچ کفشی در دنیا کیفیت و زیبایی کفش چرم تبریز را ندارد.
او میگوید: از قدیم در این بازار عمده کفشهایی که به فروش میرسید اجناس تولید داخل بود با این حال از چند سال پیش و در یک حرکت زیبا و مردمی و با تشکیل یک کمپین در این بازار فقط کفش ایرانی و کفشهای تولید خود تبریز به فروش میرسد. اینجا هیچ کسی حق ندارد حتی یک جفت کفش خارجی بفروشد.
او مهمترین علت تشکیل این کمپین را حمایت از تولید داخل، توجه به اشتغال و درآمدزایی تولیدکنندگان تبریزی و ترویج فرهنگ مصرف کالای داخلی عنوان میکند.
او میافزاید: خوشبختانه با راهاندازی این کمپین حالا همه کفش ایرانی میخرند اینجا کسی جرئت ندارد از کفش خارجی حرف بزند. از وقتی این کمپین راهاندازی شده است خوشبختانه شاهد این هستیم که بازار رونق گرفته و حتی باعث شده سایر شهرهای استان آذربایجان شرقی هم به این کمپین بپیوندند و شنیدهایم که در بازار کفش تهران نیز برخیها به این کمپین پیوستهاند. اگر همه دست به دست هم دهیم آن وقت بازار تولید داخلی رونق میگیرد.
محمد در ادامه میگوید: وقتی خودمان میتوانیم بهترین کفشها را تولید کنیم و به فروش برسانیم چرا باید کفش خارجی در این بازار به فروش برسد. آیا واقعاً کفش خارجی بهتر است؟ قطعاً اینطور نیست. در هیچ کجای دنیا شما کفشی با کیفیت کفش چرم تبریز یا کفش دستدوز ایرانی پیدا نمیکنید. همین حالا خیلی از کشورهای مختلف حتی کشورهای اروپایی به دنبال کفش ایرانی و چرم اصل تبریز هستند، آن وقت این درست است که ما خودمان کفشهای بیکیفیت چینی را در بازار به فروش برسانیم.
رونق بازار با کمپین «ایرانی بخر»
مهران نیز یکی دیگر از فروشندگان بازار کفش تبریز است که به جمع کمپین فروش کفش ایرانی پیوسته است و همواره از این کمپین حمایت و آن را تبلیغ میکند. فروشگاه او تقریباً در دل بازار است و یک فروشگاه بزرگ است. دور تا دور مغازه کفشهای چرم و کفشهای دست دوز چیده شده است. مغازهاش حسابی شلوغ است و چند فروشنده و همکار دارد که به درخواستهای متعدد مشتریها جواب میدهند.
مهران میگوید: خوشبختانه این کمپین و این عزم جدی و وحدت همگانی فروشندهها و تولیدکنندگان کفش تبریزی کار خودش را کرده است و در این بازار فقط و فقط کفش ایرانی به فروش میرسد آن هم با افتخار و بعد به نوشته بزرگ پشت شیشه مغازهاش اشاره میکند.
او میافزاید: خیلی برای ما ناراحتکننده بود که چند سال پیش گاهی اوقات مجبور بودیم بهترین و زیباترین کفشهای تولید داخل را که از چرم زیبای تبریزی تولید شده بود به عنوان کفش ترکیه به مشتریها بفروشیم، اما این روزها دیگر نیازی به این کار نیست و با افتخار کفش ایرانی میفروشیم.
او میگوید: اگر این کمپین راهاندازی نمیشد شاید همین مقدار رونق بازار هم دیگر وجود نداشت. بازار حسابی راکد شده بود و کم کم داشت به سمت ورشکستگی میرفت که خوشبختانه این کمپین و همت و همدلی باعث نجات بازار شد و اگرچه اکنون صددرصد وضعیت بازار مطلوب نیست، اما اگر این همدلی نبود ورشکست میشدیم.
در موقع خروج از بازار باز هم نوشته پشت شیشه یکی دیگر از مغازههای کفشفروشی را میخوانم؛ «با افتخار، جنس ایرانی میفروشیم». حس خوبی از خواندن این نوشته دارم. با خود میگویم «یاشاسین (زنده باد) کفش آذربایجان» و حس شیرین ایرانی بودن سراپای وجودم را فرا میگیرد.