این یک حقیقت است که توسعه انرژی‌های نو در ایران در قیاس با کشور‌های دیگر روند مطلوبی نداشته و با وجود اقدامات سازمان‌ها و نهاد‌های مختلفی همچون وزارت نیرو، تا رسیدن به برنامه تولید ۵ هزار مگاوات در سال فاصله زیادی داریم.
با اینکه انرژی‌های تجدیدپذیر به عنوان انرژی‌های پاک، علاوه بر سازگاری با محیط‌زیست به لحاظ اقتصادی بسیار مفید و مقرون به صرفه هستند و باید نقش پررنگ‌تری در تولید انرژی کشور داشته باشند، اما در ایران به‌رغم اینکه زمینه‌های مناسبی در راه‌اندازی و بهره‌گیری از این انرژی‌ها وجود دارد، به دلیل پایین بودن قیمت برق و سوخت فسیلی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر عقب مانده است.
وقتی از ایران خشک و نیمه خشک حرف می‌زنیم، نباید فراموش کنیم که همین خشکی حاصل تابش بی‌امان نور خورشید و وزش باد‌هایی است که آرزوی بسیاری از کشورهاست. هم اکنون اکثر استان‌های ایران بیش از ۳۰۰ روز آفتابی دارند و در برخی از استان‌ها مثل قزوین و زنجان و قم هم باد‌هایی می‌وزند که میلیارد‌ها مگاوات انرژی را در خود جای داده‌اند.
براساس گزارش‌ها و آمار‌های موجود اگر تمام استان‌های ایران را در کنار هم قرار دهیم، سهم تولید انرژی‌های نو مثل خورشیدی و باد و زمین گرمایی کمتر از یک درصد از کل انرژی کشور را تشکیل می‌دهد که این میزان قابل قبول نیست.
البته در زمینه انرژی‌های بادی، ظرفیت‌سازی‌هایی صورت گرفته، به طوری که بیش از ۳۵ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاه‌های بادی قابل استحصال در کشور وجود دارد ولی اصل ماجرا این است که اقدامات انجام شده در مقابل ظرفیت‌های موجود در حد صفر است.
چندی پیش محققان دانشگاه صنعتی لاپنرانتا اعلام کردند ایران می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ به شبکۀ برق کاملاً تجدیدپذیر دست یافته و از مزایای اقتصادی آن بهره‌مند گردد. یعنی کشور‌های اصلی تولیدکنندۀ نفت در خاورمیانه و شمال آفریقا قادر خواهند بود در کمتر از یک دهه منابع گستردۀ انرژی‌های تجدیدپذیر خود را به فرصت‌های سرمایه‌گذاری سودآور تبدیل کنند.
همچنین مطالعات نشان داده یک شبکۀ برق مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر ۶۰ درصد ارزان‌تر از سایر گزینه‌های مبتنی بر انرژی‌های پاک است.
انتقال شبکۀ برق ایران به یک سیستم کاملاً تجدیدپذیر نیازمند ظرفیت ۴۹ گیگاوات نیروگاه خورشیدی، ۷۷ گیگاوات نیروگاه بادی و ۲۱ گیگاوات نیروگاه آبی است. اکنون بخش اعظم ظرفیت نیروگاه‌های آبی در حال بهره‌برداری است. اما ظرفیت نیروگاه‌های بادی و خورشیدی به سرمایه‌گذاری جدید نیاز دارد. نیروگاه بادی در بسیاری از نقاط ایران و نیروگاه خورشیدی به تقریب در سراسر کشور با قیمتی جذاب قابلیت احداث هستند. هر دوی این فناوری‌ها را می‌توان به سهولت به زیرساخت‌های انرژی فعلی که بیشتر نیروگاه‌های گاز طبیعی و نیروگاه‌های آبی هستند، افزود.
هم اکنون انرژی بادی در استان‌های قزوین، قم، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان و سمنان به وفور وجود دارد و تاکنون شرکت مپنا و دانشگاه فردوسی در این زمینه اقدامات مؤثری انجام داده‌اند و شرایط را برای استفاده از این انرژی فراهم کرده‌اند همچنین در بخش انرژی خورشیدی از آنجا که ظرفیت‌سازی مطلوب برای تولید آن در داخل کشور انجام نشده، قیمت تمام شده تولید آن بالاست. بنابر این باید در طرح‌های حمایتی از صنعت برق برای ظرفیت‌سازی در این بخش و جایگزین کردن آن به جای انرژی فسیلی راهکار‌های مؤثری دیده شود.
به طور کلی می‌توان گفت: با توجه به اینکه پتانسیل ایجاد انرژی‌های نو در کشور وجود دارد، اکنون تنها نیازمند برنامه‌ای دقیق و کارآمد در این بخش هستیم تا نحوه تأمین انرژی را به گونه‌ای تعیین کنیم که با کمترین هزینه و کمترین اتلاف انرژی روبه رو باشیم.
*استاد دانشگاه و پژوهشگر انرژی
