آرامشی که اینجا احساس میکنم به راحتی قابل توصیف نیست. سکوت شب اینجا واقعاً لذتبخش است. نشستهام کناری و روی بالکن این خانه روستایی که هنوز بوی گل و نم از دیوارهای خانههای کاهگلی به مشام میرسد، دارم یکی یکی ستارهها را میشمارم که مانند چراغ در آسمان میدرخشند. سکوت عجیبی اینجا حکمفرماست، یک فضای شاعرانه و زیبا. گاهی اوقات فقط صدای جیرجیرکی سکوت شب را میشکند و گاه از دور صدای پارس سگی میآید که نگهبان آغل گوسفندان است.
اینجا یکی از روستاهای استان خراسان جنوبی است و این خانه یک خانه زیبای روستایی است که به همت صاحب خانه تبدیل به یک اقامتگاه بومگردی و محلی شده است برای فرار از دغدغههای شهری و استراحت و رفع خستگی. نمونهای زیبا از صدها اقامت بومگردی که مسافران و گردشگران تابستانی را به میزبانی فرا میخوانند.
پدیدهای نوظهور در گردشگری ایران
صنعت گردشگری که این روزها شتابان راه خود را ادامه میدهد، در چند سال گذشته با پدیدهای نوظهور به نام بومگردی روبهرو شده که توانسته است نقش پررنگی را در این صنعت ایفا کند و مکانی زیبا و دوستداشتنی برای اسکان گردشگران داخلی و خارجی باشد.
اقامتگاههای بومگردی که این روزها حسابی مورد توجه قرار گرفته، مکانی امن برای گردشگران از جمله گردشگران خارجی است؛ اقامتگاههایی که توانستهاند ضمن ایجاد اشتغال در روستا و کمک به رونق اقتصادی مناطق روستایی معرف خوبی برای جاذبههای گردشگری، آثار فرهنگی تاریخی، صنایع دستی و هنرهای سنتی مردمان روستا و صد البته فرهنگ، آداب و سنتهای زیبای مردمان و غذاهای سنتی بومی مناطق مختلف کشور ما باشند.
این اقامتگاهها در طول دو، سه سال اخیر رشد شتابانی را آغاز کردهاند و اکنون به هر منطقه و استانی از کشور که میرویم از جنوب گرفته تا شمال و از غرب تا شرق و نواحی مرکزی ایران، اقامتگاههای بومگردی فعالی وجود دارند که فصل تازهای از سفر و اقامت را روی گردشگران گشودهاند.
گردشگرانی که از هیاهو و دغدغههای شهری خسته شده و به دنبال مکانی امن و زیبا برای استراحت میگردند و البته دوست دارند در جایی اقامت کنند که خیلی هم گران نباشد و به صرفهجویی در هزینههای سفر کمک کند و آنهایی که دلشان برای آب و هوای روستا و غذاهای سنتی تنگ شده و دلشان هوس کشک بادمجان و اشکنه واش کرده است اولین و آخرین انتخابشان اقامتگاه روستایی است. جایی که استراحت در آن خستگی را از تن میبرد و ذهن، روح و روان آدمها با اقامت در این بومگردیها آرامش میگیرد.
یادش بخیر خانه قدیمی پدربزرگ
بچه که بودم وقتی برای دیدن پدربزرگ و مادربزرگ به روستا میرفتیم آن چند روزی که آنجا بودیم حسابی به ما خوش میگذشت. هنوز هم خاطره مهمان نوازی مادربزرگ و پدربزرگ را به خوبی یادم هست، نرمی دستان مهربان مادربزرگ که برای ما قصه میگفت و نوازشمان میکرد و لبخندهای دوست داشتنی پدربزرگ که با ذوقی عجیب بازیهای کودکانه ما را نگاه میکرد.
خانه را خود پدربزرگ ساخته بود با مصالحی از چوب و خشت و آهک. پشتبام خانه کاهگل و دیوارها همگی گلی بود. برای همین عصرها که میشد تمام کوچه را آب و جارو میکردیم تا بوی کاهگل از دیوارهها بلند شود و وقتی مادربزرگ با یک سینی چای که بوی گلهای محمدی میداد در خنکای عصر تابستان در کنار حوض پر از آب منتظرمان بود، عیش آن روزمان در دنیای کودکانه ادامه مییافت و این عیش با دیدن برههایی که از صحرا برمیگشتند کامل میشد.
اینجا و در اقامتگاه بومگردی میرزا در شهرستان سربیشه خراسان جنوبی دوباره یاد خانه زیبا و قدیمی پدربزرگ افتادم. آنچه در یک شب استراحت در این اقامتگاه به من میرسد، یک آرامش دلچسب و اقامتی به یاد ماندنی است که خاطره آن تا سالهای سال در ذهن میماند، با مردمانی خونگرم، مهمان نواز و دوستداشتنی.
آرامش در کنار قناتهای جهانی
بعد از یکی دو شب اقامت در این خانه زیبای روستایی راهی خراسان رضوی میشوم و بعد از حضو در مشهد و زیارت حرم مطهر امام رضا (ع) سفرم را به سمت گناباد ادامه میدهم. اینجا روستای ریاب گناباد است، روستایی در سه کیلومتری گناباد و در نزدیکی قنات قصبه که در قالب پرونده زنجیرهای قناتهای ایران ثبت جهانی شده و از آن به عنوان عمیقترین و کهنترین قنات ایران نام برده میشود. از همان ابتدای ورود به این روستای زیبا با مهمان نوازی و خونگرمی مردمانش روبهرو میشوم، مردمان زحمتکش و مهماننواز با لهجهای دوست داشتنی و غذاهایی خوشمزه که هر گردشگری را جذب خودش میکند.
برای اقامت در این روستا، اقامتگاه بومگردی علیپور را از قبل انتخاب کردهایم. اقامتگاهی زیبا که به همت حاج حسن علیپور در این روستا احداث شده و قدمت این خانه زیبای روستایی به دوران قاجار میرسد. معماری این اقامتگاه بومگردی به دلیل قرار گرفتن در منطقه گرم و خشک به سبک خانههای کویری است که دارای هشتی، بادگیر، ایوان و سرداب و البته سقفهای گنبدی و طاق دار است که معماری اصیل و زیبای ایرانی را به نمایش گذاشته است.
داخل حیاط حوض کوچکی قرار دارد و تختهایی هم برای استراحت و دورهمیهای مهمانان قرار داده شده است و اتاقهای آن هم به سبک سنتی تزئین شدهاند. شش اتاق این اقامتگاه ظرفیت پذیرایی از حداکثر ۴۵ نفر را دارد.
چند ساعت استراحت در اتاق کاهگلی این خانه روستایی خستگی مسیر را از تن هر گردشگری بیرون میکند، نسیم خنکی از پنجره اتاق میوزد و بوی عطر چای خوش طعم با نبات زعفرانی هوش از سر آدم میبرد.
اینجا در خانه روستایی علیپور آرامشی دارم که قابل وصف نیست و فقط افرادی که تجربه اقامت در اقامتگاههای بومگردی و خانههای روستایی را دارند میدانند چه میگویم.
با دیدن این خانه زیبای روستایی و اشتغال چند نفر در آن که باعث ارتزاق چند خانواده است به این میاندیشم که درآمدزایی و اشتغال آفرینی خیلی هم کار سختی نیست و با کمی توجه به داشتههای درونی میتوان برای تعداد زیادی از جوانان شغل ایجاد کرد.
بعضیها فکر میکنند برای ایجاد اشتغال باید حتماً با سرمایهای عظیم کارخانه تولیدی احداث یا با برپایی کارگاهی تولیدی بتوان برای چندین نفر شغل ایجاد کرد، اما با دیدن اقامتگاههای بومگردی به این نتیجه میرسم که همین خانههای روستایی و غذاهای سنتی میتواند عامل مهمی برای ایجاد اشتغال و درآمدزایی باشد و توجه به داشتههای درونی و ظرفیتهای داخلی کشور راهکار مهمی برای ایجاد اشتغال است.
اقامتگاههای بومگردی، ظرفیت ناب درونی
اقامتگاههای بومگردی در حقیقت یک ظرفیت است، ظرفیتی برای استفاده هر چه بهتر از داشتههای درونی، آن هم در سالهایی که موضوع اقتصاد مقاومتی جدیتر از هر زمان دیگری مطرح میشود.
صنعت گردشگری و پدیده نوظهور آن به نام اقامتگاههای بومگردی به طور حتم میتواند راهکار مناسبی برای ایجاد شغل و درآمدزایی برای افراد علاقهمند به این صنعت در روستاها باشد. توجه به این مسئله میتواند در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی مؤثر باشد، چراکه اولاً باعث ایجاد اشتغال میشود، ثانیاً درآمدزایی به دنبال دارد و ثالثاً نه تنها از مهاجرت روستاییان جلوگیری میکند بلکه میتواند باعث مهاجرت معکوس به روستا نیز شود و با توجه به خشکسالی و کم آبی میتواند جایگزین مناسبی برای مشاغل روستایی مانند دامداری و کشاورزی باشد.
غول بیکاری این روزها در حالی جوانان را احاطه کرده که با اندک توجه به داشتههای درونی و ظرفیتهایی مانند ظرفیتهای روستایی میتوان بر این مشکل غلبه کرد. خوشبختانه ایران کشوری است که دارای آب و هوای متعادل و طبیعت زیبا و دل انگیز است و روستاهای هدف گردشگری یک ظرفیت بسیار مناسب برای توسعه گردشگری روستایی و اکوتوریسم است.
یک روستا با مردمانی خونگرم و مهمان نواز و برخوردار از آداب، فرهنگ و سنتهای دوست داشتنی و جاذبههای گردشگری و تاریخی میتواند مقصد گردشگران داخلی و خارجی بیشماری باشد و در این میان اقامتگاه بومگردی میتواند محلی برای ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای روستاییان باشد.
مهدی ذوالفقاری مسئول اقامتگاههای بومگردی اداره میراث فرهنگی گناباد در باره نقش این اقامتگاهها در ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای مردمان روستا میگوید: راهاندازی اقامتگاه بومگردی یکی از اهداف استفاده از ظرفیت روستاها به عنوان یکی از مقاصد گردشگری است که مورد توجه طبیعتگردان بوده و اقامتگاههایی که حداکثر انطباق را با محیط طبیعی آنجا داشته را تحت عنوان اقامتگاههای بومگردی و سنتی راهاندازی میکنند.
او میافزاید: اقامتگاهها به اقتصاد مردم بومی نیز کمک میکند و این موضوع در راستای سیاستهای اقتصاد مقاومتی مدنظر مقام معظم رهبری نیز بوده و همچنین اینکه به این بهانه خانههای تاریخی در روستاها و بافت تاریخی احیا میشود.
ذوالفقاری میافزاید: اقامتگاههای بومگردی دو شرایط خاص دارند؛ یکی اینکه اگر ساختمان آن ثبت میراث ملی باشد، یکسری حمایتهای بلاعوضی صورت میپذیرد و برای آن دسته از اقامتگاههایی که ثبت ملی نیست نیز ردیف اعتباری برای مرمت نداریم ولی به صورت موردی در قالب مصالح یا تجهیزات کمک شده است.
ذوالفقاری در خصوص تسهیلات تخصیص داده شده اقامتگاههای بومگردی نیز میگوید: تفاهمنامهای بین سازمان میراث فرهنگی و صندوق کارآفرینی امید در تهران بسته شده و قرار است به اقامتگاههای بوم گردی تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان تسهیلات ارزان قیمت با بازپرداخت ۶۰ ماهه پرداخت شود.
طبیعت بکر ایران و ظرفیتی به نام بومگردی
خوشبختانه به واسطه طبیعت بکر و زیبای ایران این ظرفیت وجود دارد که اقامتگاههای بومگردی در مناطق مختلف احداث شود، از محرومترین روستاها و مناطق خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان گرفته تا دل روستاهای سرسبز مازندران و روستاهای زیبای استانهای غربی و نواحی مرکزی ایران و در استانهای جنوبی و در کرانه دریای خلیج همیشه فارس.
در نقطه نقطه ایران و در هر روستا این ظرفیت وجود دارد تا اقامتگاه بومگردی احداث شود. اقامتگاهی که میتواند ضمن ایجاد اشتغال و درآمدزایی، به رونق صنعت گردشگری کمک کند و علاوه بر اینکه با جذب گردشگران خارجی میتواند به ورود ارز به کشور کمک کند، این نقش را دارد تا با جلب توجه گردشگران داخلی آنها را به سفرهای داخلی تشویق کند و از خروج ارز از کشور جلوگیری کند. در واقع وقتی این همه مناطق زیبا و ارزان برای دیدن داریم چرا باید سفرهایی با هزینههای میلیونی به دوبی و ترکیه داشته باشیم؟ اقامتگاه کبیر کوه در روستای گاومیشان دره شهر در استان ایلام تنها یک نمونه از اقامتگاههایی است که توانسته است با جذب گردشگران خارجی به ورود ارز به کشور کمک کند. اقامتگاهی که مورد توجه گردشگران داخلی قرار گرفته و بسیاری از افراد به جای سفرهای خارجی که منجر به خروج ارز از کشور میشود، با سفر به دره شهر استان ایلام و اقامت در این اقامتگاه زیبای روستایی خاطرات خوبی را از سفر به غرب کشور برای خود ثبت کردهاند. اقامتگاهی که به گفته مژگان مقصودی مسئول آن در طول سال علاوه بر گردشگران داخلی میزبان گردشگرانی از کشورهای مختلف از جمله کشورهای اروپایی مانند آلمان، استرالیا، سوئیس و فرانسه است.
گردشگران داخلی و خارجی که خسته از هیاهوی شهری و زندگی در فضای بسته آپارتمانی هستند، به دنبال جایی دنج برای استراحت میگردند، جایی که از استرسها، تنشها و شلوغیهای شهری دور باشد و در این میان به طور حتم کوچه باغهای کاهگلی و اقامتگاههای بومگردی در مناطق روستایی مطمئنترین مقصد برای انتخاب آنهاست. البته اقامتگاه کبیر کوه در ایلام تنها یک نمونه است و در ایران اقامتگاههای فراوانی وجود دارد که به واسطه زیبایی که دارند و خدمات بسیار مناسبی که ارائه میدهند مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفتهاند، اقامتگاههایی مانند ماه بیبی اردکان در استان یزد، گلستان راز در شیراز، ابریشم رامیان، دورنا که با الهام از فرهنگ عشایر شاهسون احداث شده است، پلاسجان در استان اصفهان، نار تی تی استان یزد، خانه باغ شاکر، خانه نخجیر، گیله بوم در استان گیلان، ساتیار در استان کرمانشاه، سونوش در علی آبادکتول، ثمین قوچان، آمادای در همدان، لرد سوزا در قشم، بوتیمار و... نمونههایی از صدها اقامتگاه زیبا در ایران است که مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است. اقامتگاههای بومگردی ظرفیت بزرگی است که علاوه بر اشتغالزایی و کسب درآمد میتواند سبک سفر و گردشگری مردم را تغییر داده و به معرفی خرده فرهنگها نیز کمک کند و در عین حال عاملی برای معرفی فرهنگها و سنتهای زیبای اقوام و طوایف مختلف ایران زمین است. اقامت در این خانههای روستایی و گشت و گذار در کوچههای کاهگلی، باغها و دشتهای زیبای وطنم را به هیچ وجه با سفر دوبی و آنتالیا حاضر نیستم عوض کنم. اقامتگاههایی زیبا و دوست داشتنی که انسان را دل طبیعت و روستا میبرد، درست مثل خانه قدیمی و دوست داشتنی پدربزرگ. یادم باشد فرصتی اگر شد حتماً دوباره سری به خانه قدیمی پدربزرگ در در روستا بزنم.