ترجمه و تنظیم: محمدرضا سهیلی‌فر
«گاهی اوقات ممکن است احساس کنید با فرزند نوجوان خود وارد یک دوره رویارویی و برخورد شده‌اید. با این حال سعی کنید با موانع بین خود و فرزندتان کنار بیایید و با راهنمایی خود او را از موقعیت‌های مخاطره‌آمیز و پیچیده دور کنید.»
وقتی بچه‌ها دوران دبستان را تمام می‌کنند و وارد دوره راهنمایی می‌شوند، والدین ناچارند در نحوه تربیت و رفتار خود با آن‌ها تغییر رویه بدهند و اندک اندک لازم می‌شود در رویکرد تربیتی قبلی خود، چاشنی مقررات و انضباط را بیشتر کنند. منضبط بارآوردن این گروه سنی مترادف است با توافق والدین و نوجوانان بابت تعیین یک سری حد و مرز مشخص و هدایت نوجوان به نحوی که روی ریل این مرز‌ها به‌درستی حرکت کند.
انضباط ابزار مجازات نوجوان نیست
اصل اول انضباط‌آموزی این است که بدانید انضباط بهانه‌ای برای مجازات بچه‌ها نیست بلکه رویه‌ای به منظور آموزش کودکان است تا رفتار مناسب و معقولی در خانه و جامعه داشته باشند. در ذهن نوجوان، نظم و انضباط باید به معنی توافق و تنظیم محدودیت‌ها و مرزبندی‌های متعادل و منطقی به منظور کمک به آن‌ها ترسیم شود که در چارچوب این محدودیت‌ها، رفتار هنجار و مناسب در موقعیت‌های متفاوت خانوادگی و اجتماعی را یاد بگیرند.
وقتی فرزند شما کوچک‌تر بود، احتمالاً از شیوه‌های گوناگون انضباطی استفاده می‌کردید تا رفتار درست را به او آموزش دهید، اما وقتی وارد مرحله نوجوانی می‌شود، باید از محدودیت‌ها و مرزبندی‌های مورد توافق دو طرف برای کمک به او استفاده کنید تا مستقل از والدین، مسئولیت رفتار خود و پیامد آن را بر عهده بگیرد و بیاموزد خودش مشکلاتش را حل کند.
فرزند شما این مهارت‌ها را لازم دارد تا با استاندارد‌های رفتاری مناسب و احترام‌آمیز خودش نسبت به دیگران به یک بزرگسال جوان تبدیل شود. بخش مهمی از کار مربوط به این می‌شود که نوجوان یاد بگیرد به مقررات توافق شده با والدینش و در صورت عدول، به پیامد‌های آن پایبند بماند. بچه‌ها بدو ورود به دوره نوجوانی هنوز مهارت‌های لازم برای تصمیم‌گیری شخصی را ندارند، بنابراین محدودیت‌هایی که برای رفتار درست با آن‌ها توافق می‌کنید، تأثیر مهمی روی آن‌ها دارد. انضباط‌آموزی و انضباط‌پذیری نوجوانان زمانی مؤثرتر خواهد بود که شما:
الف) با فرزندتان ارتباط بگیرید و در آن صورت می‌توانید در مورد کارایی، محدودیت‌ها و مقررات تعیین شده با او صحبت کنید.
ب) محیط خانه را گرم و دوست‌داشتنی کنید، به‌نحوی که اگر بچه‌ها مرتکب اشتباه شدند، احساس امنیت کنند نه اضطراب. کودکان در اثر روابط گرم خانوادگی و مخصوصاً زمانی که توسط والدین راهنمایی بشوند، یاد می‌گیرند چطور رفتار خود را کنترل کنند.
ج) با هم گفتوگو کنید. گفتوگو بخش مهمی از ارتباط با نوجوان است و جلوی بسیاری از مشکلات را می‌گیرد. وقتی با فرزندتان مذاکره می‌کنید به او می‌فهمانید که به افکار و ایده‌هایش احترام می‌گذارید. همچنین به طور ضمنی به او کمک می‌کنید که به عنوان بخشی از بدنه تصمیم‌گیرنده با نظرات شما کنار بیاید.
انتظارات و محدودیت‌ها باید روشن و شفاف باشد
محدودیت‌ها و انتظارات مشخص می‌تواند رفتار مشکل‌ساز را از ابتدا متوقف کند. اعمال محدودیت همچنین به کودک شما کمک می‌کند تا رفتار‌های مثبت اجتماعی از جمله حس نگرانی برای سایر مردم را در خود پرورش دهد.
دانستن چند نکته برای تعیین و تنظیم مقررات و محدودیت‌های روشن و مشخص ضروری است:
- در رویه تصمیم‌گیری تعیین محدودیت‌ها، مرزبندی‌ها و مقررات جدید فرزندتان را وارد کنید. وقتی بچه حس کند والدین برای صحبت‌های او گوش شنوا دارند، ناخودآگاه در ذهنش والدین در جایگاه عادلانه‌ای قرار خواهند گرفت و به تبع احتمال توافق همه طرفین بابت مقررات جدید خانواده افزایش می‌یابد.
- رفتاری که شما از فرزند خود انتظار دارید واضح بگویید. با این کار متوجه می‌شوید او هم انتظارتان را به‌درستی فهمیده است. به عنوان مثال، جمله «بعد از سینما مستقیم بیا خانه» شاید برای شما و فرزندتان دو معنای متفاوت داشته باشد؛ لذا بهتر است منظور خود را دقیق‌تر بگویید: «بعد از سینما مستقیم برگرد خانه و جای دیگه‌ای نرو.»
- در مورد مسئولیت‌های خانوادگی با فرزند خود صحبت کنید. به عنوان مثال به او یادآور شوید نقش والدین برآورده ساختن نیاز‌های فرزندان و حمایت از آن‌ها است و در عوض فرزندان هم مسئولیت‌هایی مانند نظافت اتاقشان را بر عهده دارند.
- از قبل به فرزندتان یادآور شوید و با هم به توافق برسید که پیامد‌های ناشی از عدول از مقررات و محدودیت‌هایی که مشترکاً تهیه کرده‌اید چه می‌تواند باشد. زمانی هم که فرزندتان محدودیت‌های توافق شده را رعایت کند، او را تحسین کنید. مثل جمله «متشکرم از اینکه مستقیماً از سینما به خانه آمدی». به مرور خود را آماده کنید تا در خصوص تعدیل مقررات خانه بتوان گفتوگو کرد. اگر فرزندتان مسئولیت‌پذیر شد یا سنش بالاتر رفت، مثلاً می‌توانید محدودیت زمان رفت و آمد به خانه را کمی کاهش دهید. واضح است هر خانواده‌ای معیار‌ها و قواعد مختلفی برای رویه اخلاقی خود دارد. برای اطمینان از اینکه معیار و رویکرد شما واقع‌بینانه و منطقی است، می‌توانید با والدینی که فرزند هم سن بچه شما دارند صحبت کنید. بسیاری از مدارس نیز می‌توانند در این خصوص شما را راهنمایی کمک کنند.
قوانین خانواده را با نوجوانان به مرحله اجرایی برسانیم
گاهی نوجوانان با زیرکی محدودیت‌های اعمال شده را نقض می‌کنند تا شما را محک زده و واکنشتان را ببینند. مراجعه به یک مشاور خانواده به شما کمک می‌کند مدیریت این وضع را یاد بگیرید و بدانید رویکرد‌های متفاوت والدین چه نتایج متفاوتی را به همراه خواهد داشت؟ در این موارد باید به نکات زیر دقت کنید:
- تنبیه انضباطی باید متناسب با خطای بچه باشد: گاهی اوقات نوجوانان ممکن است رفتاری کنند تا محدودیت‌های شما را آزمایش، یا مقررات توافق شده را نقض کنند. یکی از راه‌های مقابله با این حالت، تنبیه انضباطی متناسب با اشتباه صورت گرفته یا استفاده از عواقب کار خودش است. روش آن را به شما می‌گوییم. اگر بتوانید نتیجه کارش را با سوء‌رفتار او ارتباط دهید، وادار می‌شود در مورد آن کار فکر کند. در آن صورت از دید او، شما والدین عادلی خواهید بود. برای مثال، اگر بچه شما بعد از ساعت تعیین شده به منزل برگردد، برخورد مناسب آن است که از او بخواهید در عوض، دفعه بعد زودتر از ساعت مقرر به خانه برگردد.
- به فرزندتان کمک کنید دیدگاه شما را بفهمد و یاد بگیرد دنیا محل بده و بستان است و از هر دست بدهد از همان دست می‌گیرد. اگر فرزندتان خواست او را به گردش ببرید، می‌توانید بگویید در صورتی که قوانین خانه را رعایت کند، این کار را انجام می‌دهید. ولی اگر رعایت نکرد از پاداش دادن به او خودداری کنید. از قبل به او هشدار بدهید ممکن است به خاطر بدرفتاری‌اش از توافق همکاری با او خارج شوید. به عنوان مثال «اگر دوست داری برای رانندگی بیرون برویم، باید به‌موقع به خانه بیایی. اگر دیر کنی، دفعه بعد محروم می‌شوی.» پس هدف این باشد که بچه دیدگاه شما را بفهمد و یاد بگیرد در قبال انجام تعهداتش، پاداش بگیرد.
- در صورت لزوم امتیازات فرزندتان را قطع کنید. این نوع تنبیه انضباطی به‌ندرت باید مورد استفاده قرار گیرد. اگر زیاد از حد از آن استفاده کنید، مؤثر نخواهد افتاد. کلیت این تنبیه انضباطی این است که فرزندتان را از چیز‌هایی که می‌دانید لذت می‌برد مانند به خانه یک دوست رفتن، محروم کنید. شما باید از قبل فرزندتان را آگاه کنید در صورت تمرد چنین اقدامی می‌کنید. لازم نیست این امتیازات طولانی‌مدت قطع شود تا مثلاً تنبیه‌تان مؤثرتر باشد. اقدام مناسب در این زمینه، محروم‌سازی کوتاه‌مدت از آن امتیازات پس از سوء‌رفتار اوست.
در کنار تنبیه انضباطی و واکنشی که انتخاب می‌کنید، این راهبرد‌ها می‌تواند به شما کمک کند:
الف) آرام و واضح به نوجوان خود توضیح دهید مشکل چیست. به او بگویید چطور به قوانینی که توافق کردید پایبند نیست و اجازه دهید بداند شما اقدامی از قبل توافق شده خواهید کرد و جریمه انضباطی را اعمال می‌کنید.
ب) فرزندتان را تشویق کنید در مورد رفتارش و اینکه چگونه می‌تواند در آینده متفاوت باشد، فکر کند. با او درباره توافقنامه‌ای که داشتید صحبت کنید و آنچه به دلیل نقض آن اتفاق می‌افتد به او بگویید. اغلب نوجوانان خشن‌تر و ناعادل‌تر از والدینشان هستند، لذا می‌توانید در مورد جریمه‌های آینده که برای هر دو طرف عادلانه به نظر برسد، توافق کنید.
ج) بهتر است بین مقررات و جریمه انضباطی با مثبت‌اندیشی توازن ایجاد کنید. مثلاً تلاش کنید برای هر نظر و صحبت منفی حداقل شش توضیح مثبت و محبت‌آمیز ارائه کنید.
نوجوانان دوست دارند محدودیت‌ها را آزمایش کنند
خصوصیت ذاتی نوجوانان تبدیل شدن به فردی بزرگسال و دارای استقلال است. یکی از راه‌های انجام این کار محک زدن مرزبندی‌های شماست. سپس واکنش سایرین به رفتار خود را سبک سنگین می‌کنند و از این راه، انتظارات خانوادگی و اجتماعی از خود را می‌آموزند. به عبارت دیگر، از بازخوردی که دریافت می‌کنند، رویداد پیش رو را پیش‌بینی می‌کنند و انتظاری که از آن‌ها می‌رود را یاد می‌گیرند. مهم‌تر از آن این است که در دوران بلوغ، مغز نوجوانان رشد و تغییرات زیادی می‌کند. در نتیجه، علاقه‌مندند چیز‌های جدیدی را امتحان کنند، اما همیشه تصمیمات خوبی نمی‌گیرند. نوجوانان از همسالان خود بیشترین تأثیر را می‌گیرند. علاوه بر این، احساسات قوی‌تری نسبت به شما دارند. این بدان معنی است که آن‌ها دنیای خود را بیشتر مورد سؤال قرار می‌دهند و از راه‌های خلاقانه برای حل مشکلات استفاده می‌کنند. با همه این دلایل، گاهی اوقات ممکن است احساس کنید با فرزندتان وارد یک دوره رویارویی و برخورد شده‌اید. با این حال، با درایت می‌توانید با موانع بین خود و فرزندتان کنار بیایید و با راهنمایی خود او را از موقعیت‌های مخاطره‌آمیز و پیچیده دور کنید.
برگرفته از سایت Raising Children
