میشل عون، رئیسجمهور لبنان، در اواخر ماه میسعد حریری را مأمور تشکیل کابینه جدید لبنان کرد. سه ماه از آن موقع گذشته و هرچند حریری در این مدت و چند بار از مرحله نهایی مذاکرات با گروهها و احزاب سیاسی لبنان برای تشکیل کابینه گفته، اما تا کنون اتفاق خاصی نیفتاده و لبنان هنوز در بلاتکلیفی از دولت جدید به سر میبرد. سهمخواهی احزاب برای کسب پستهای وزارتی برخلاف ترکیب سابق و همچنین برخلاف نسبت نمایندگانشان در پارلمان از جمله مشکلاتی بوده که حریری از ابتدای مأموریت خود با آن مواجه شده بود و این مشکل به حدی بود که خود او یک ماه قبل به آن اذعان کرد و گفت: زیادهخواهی برخی احزاب مانع جدی در راه تشکیل کابینه است. علاوه بر این مشکل که ناشی از تنوع و رنگارنگی احزاب لبنانی است، به نظر میرسد که عامل خارجی نه تنها نقش کمتری از عامل داخلی نداشته باشد بلکه نقش آن پررنگتر نیز هست و افشاگری اخیر سید حسن نصرالله، دبیرکل حزبالله، حاکی از این بود که عامل خارجی با تعویق تشکیل کابینه لبنان بازی خطرناکی را به راه انداخته که میتواند بازی با آتش باشد.
سهمخواهی احزاب
انتخابات پارلمان لبنان در تاریخ ۶ میبرگزار شد و همان موقع معلوم بود که با وجود هر نتیجهای از آن انتخابات، این سعد حریری خواهد بود که پست نخست وزیری را خواهد داشت چراکه کسی جز او در میان اهل سنت نبود که تمام احزاب لبنان برای این پست در مورد او اتفاق نظر داشته باشند. با وجود این اتفاق نظر، اما هم نتایج آن انتخابات و هم وزنه سیاسی احزاب و رقابتهای قدیم و جدید از جمله عوامل اصلی بودند که کار تشکیل کابینه را از ابتدا دچار مشکل کردند. این مشکل به هیچ وجه به معنای استثنا کردن شخص حریری نیست بلکه او هم به جای اینکه به عنوان فرد مکلف برای تشکیل کابینه راهحل قضیه باشد، خودش مشابه احزاب زیادهخواه مبدل به بخشی از مشکل شد. در واقع، جریانالمستقبل او که در نتیجه انتخابات قریب یک سوم از کرسیها خود را دست داده بود باید در سهم وزارتی سابق خود نیز تجدیدنظر کند تا نمایندگان اهل سنت خارج از این جریان هم سهمی در ترکیب کابینه داشته باشند، اما حریری با امتناع از این امر تا کنون سعی داشته تا سهم سابق وزارتی جریان خود را به هر نحو شده حفظ کند. افزایش نمایندگان حزب قواتاللبنانیه نسبت به قبل باعث شد تا این حزب مارونیخواهان سهم وزارتی بیش از سه سهم سابق را داشته باشد که در این صورت باید از سهم وزارتی جریان ملی آزاد وابسته به میشل عون کسر میشد. مشکل دیگر مربوط میشود به طایفه دروزیهای لبنان که انحصار سابق در دست ولیط جنبلاط و حزب التقدمی الاشتراکی او شکسته شده و حالا طلال ارسلان از این طایفه توانسته به کمک جریان ملی آزاد موفقیتی در حوزه انتخاباتی شوف داشته باشد و از این جهت سهمی در ترکیب کابینه بخواهد.
فشارهای خارجی
شیخ نبیل قاووق، عضو شورای مرکزی حزبالله به تارنمای النشره گفت که رژیم صهیونیستی، امریکا و عربستان هر معادلهای را که منجر به تقویت لبنان و مقاومت شود، نخواهند پذیرفت و بحران تعویق در روند تشکیل دولت جدید از همینجا شروع میشود؛ بحرانی که تا امروز ادامه پیدا کرده است. دخالت و فشار عامل خارجی بر حریری برای به تعویق انداختن تشکیل کابینه چیزی نیست که تنها این مقام ارشد حزبالله گفته باشد بلکه کمتر کسی در لبنان است که از این واقعیت خبر نداشته باشد. برای مثال، روزنامه لبنانی الاخبار روز دوشنبه ۲۷ موضوع را به این صورت مطرح کرد: «مشکل اینجا است که سعد حریری مأمور تشکیل کابینه، هنوز چراغ سبز از خارج برای تشکیل دولت را دریافت نکرده است.» این روزنامه حتی به دو مانع از دید خارجیها اشاره کرد که یکی مربوط میشود به راهبرد دفاعی که از سوی میشل عون برداشته شد و دیگری شرط ارتباط با سوریه که از سوی حزبالله برداشته شد تا کار تشکیل کابینه برای حریری سادهتر شود، اما به نظر میرسد که عامل خارجی حتی با برآورده شدن این دو شرط هم راضی به تشکیل کابینه نشده است. افشای یک گزارش محرمانه از نشستی در ریاض، پایتخت سعودی، نشان داد که ممانعت و کارشکنیهای سعودیها در راه تشکیل کابینه لبنان تنها مربوط به شروطی مثل راهبرد دفاعی یا نحوه تعامل با سوریه نمیشود بلکه سعودیها به دنبال هدفی هستند که به قول سید حسن نصرالله بازی با آتش است. از این جهت، فشار سعودیها به معنای چینشی از ترکیب کابینه نیست که عوامل خود را در آن تقویت کرده باشد بلکه آل سعود به دنبال نتیجهای در حد همه یا هیچ است.
انتقال جنگ به لبنان
روزنامه الاخبار روز دوشنبه ۲۷ آگوست خبر از دستیابی به گزارش جلسهای در ریاض را منتشر کرد که به ریاست محمد بن سلمان، ولیعهد و وزیر دفاع سعودی و با حضور عدل الجبیر، وزیر خارجه سعودی و خالد الحمیدان، رئیس دستگاه اطلاعاتی سعودی تشکیل شده بود. طبق این گزارش، موضوعات مختلفی مثل جنگ سوریه و پیشرویهای اخیر ارتش آن سوریه در جنوب کشور یا نتایج جنگ یمن مورد بررسی قرار گرفته، اما نکته برجسته و قابل توجه در پیشنهادی بوده که دستیاران بن سلمان به او کرده بودند. آنها از او خواسته بودند تا جنگ را از یمن به فضای داخلی لبنان منتشر کند که به نظر الاخبار، میتوان بر اساس این گزارش و بهخصوص این پیشنهاد چرخش قلم وابستگان به آلسعود علیه لبنان را بهتر درک کرد. الاخبار برای نمونه به مقالهای در روزنامه سعودی عکاظ اشاره کرده که با عنوان «لبنان، صبر حدی دارد» به قلم خالد السلیمان نوشته شده بود. این نویسنده وابسته به بن سلمان در مقاله خود لبنان را تهدید کرده با این ادعا که لبنان نمیتواند به تناقضات خود ادامه بدهد و «از یک سو دولت آن مواضعی بیفایده به ما تحویل میدهد و از سوی دیگر برخی از احزاب سیاسی آن با ما خصومت میکنند؛ بنابراین چیزی ما را مجبور نمیکند که این حالت گسست سیاسی لبنان را تحمل کنیم.» این نوع تهدید مستقیم لبنان در رسانههای سعودی کمسابقه بوده و نشان میدهد که حاکمیت سعودی در قاعده تشکیل دولت لبنان به هیچ وجه نمیتواند حضور حزبالله را در آن تحمل کند حتی اگر اینکه ائتلاف شیعی حزبالله- امل در انتخابات پارلمانی به پیروزی رسیده باشد و به همراه متحدینش اکثریت پارلمان را داشته باشد.
طرح انتقال جنگ یمن به لبنان خبر از خواب شومی میدهد که سعودیها برای لبنان دیدهاند تا با یک نتیجه همه یا هیچ، حزبالله را به طور کامل از صحنه سیاسی این کشور کنار بزنند. در واقع، این طرح چیز تازهای نیست بلکه باید گفت: الاخبار به تازگی از آن باخبر شده و جریان استعفای حریری در ریاض در نوامبر گذشته هم در قالب این طرح انجام شد. متن استعفای حریری آنقدر تند بود که بتواند آتش فتنه و جنگ فرقهای را در لبنان روشن کند و اگر خویشتنداری و دوراندیشی سید حسننصرالله و میشل عون نبود شاید این اتفاق میافتاد و سعودیها میتوانستند به نتیجه مورد نظر خود برسند. سعودیها در آن جریان انتظار درگیری میان هواداران حریری با هواداران حزبالله و متحدانش را داشتند تا با به راه انداختن یک جنگ نیابتی شرایط یمن را به لبنان انتقال دهند، اما نحوه رفتار رهبران سیاسی لبنان و بهخصوص آن دو آب سردی بر تفرقهافکنی سعودیها بود و نتوانستند با چند مهره معدود در بیروت کاری از پیش ببرند. حالا به نظر میرسد که سعودیها به حمایت امریکا نظر دارند تا با دادگاه به اصطلاح بینالمللی ترور رفیق حریری دوباره همان سناریو را به شکل دیگری اجرا کنند. سید حسن نصرالله یکشنبه گذشته و در مراسم اولین سالروز آزادسازی منطقه عرسال از داعش برخی گمانهزنیها را در مورد ارتباط این دادگاه با تأخیر در تشکیل دولت لبنان مطرح کرد و به کسانی که به این دادگاه متوسل میشوند هشدار داد تا «با آتش بازی نکنند». به نظر میرسد که سعودیها با حمایت امریکا و استفاده ابزاری از این دادگاه به دنبال حذف حزبالله از دولت جدید لبنان هستند و به همین جهت است که بر حریری فشار وارد میکنند تا تشکیل کابینه را تا زمان صدور حکم این دادگاه به تأخیر بیندازد. شاید سعودیها تصور میکنند که با استفاده از حکم این دادگاه خواهند توانست آتش فتنه و جنگ را در لبنان شعلهور کنند، اما تجربه احکام سابق این دادگاه نشان داده که حزبالله آمادگی لازم برای این دست مسائل را دارد و هشدار سید حسن نصرالله گواهی به این موضوع است. سعد حریری با توجه به این موضوع بود که در روز سهشنبه ۲۶ آگوست با خونسردی از قضیه حکم دادگاه لاهه در ماه سپتامبر گذشت تا به سعودیها این پیام را رسانده باشد که نمیتوانند بهرهای از این ماجراجویی ببرند و نمیتوانند هدف خود را با بازی با آتش پیش ببرند.