برنامه ملی بازآفرینی شهری ایران که اولین برنامه جامع و یکپارچه دولت برای ورود به بازآفرینی شهری است در بهمن ۹۶ در سی‌ویکمین جلسه بازآفرینی شهری به ریاست رئیس‌جمهور به تصویب رسید. اجرای طرح بازآفرینی شهری با رویکرد ورود دولت، شهرداری و سایر سازمان‌های دولتی به موضوع احیای بافت فرسوده و ایجاد مسکن امید، یکی از طرح‌هایی بود که نه تنها رئیس‌جمهور از آن حمایت کرد، بلکه عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی دولت نیز اجرای آن را تنها راهکار مؤثر در بهبود وضعیت بحران بافت فرسوده در تهران و سایر شهر‌ها و کلانشهر‌های کشور دانست. هرچند این طرح در زمانی که محمدعلی نجفی شهردار تهران بود آغاز شد و کلنگ دو طرح ساخت مسکن امید با مشارکت بخش خصوصی، دولت، شهرداری و بانک‌ها نیز در منطقه ۱۲ و سایر مناطق جنوبی شهر تهران به زمین زده شد، اما آن‌طور که رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت عنوان می‌کند، هنوز شهرداری‌ها برای استفاده از بودجه بازسازی بافت فرسوده شهر‌ها و کلانشهر‌ها از این بودجه مصوب استفاده نکرده‌اند. به گفته کارشناسان بخشی از مشکل مسکن با این طرح مرتفع می‌شود، اما با روند فعلی یک میلیون متر مربع در سال، ۴۰ سال طول می‌کشد تا ۴۰ میلیون متر مربع موجود نوسازی شود.
۳۱۷ پروژه بازآفرینی شهری در دستور کار دولت
طرح مسکن امید همان نسخه تجویزی دولت برای احیای بافت فرسوده بود. هرچند در زمانی که این طرح بدون مشخص شدن ابعاد و نحوه اجرای آن برای مردم اجرایی شد، برخی از تحلیلگران حوزه شهری و بافت فرسوده بر این باور بودند که هر زمان دولت یا شهرداری برای احیای بافت فرسوده مداخله مستقیم داشته‌اند، طرح نوسازی با شکست روبه‌رو بوده است. با این حال عضو هیئت مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران در مصاحبه با رسانه‌ای گفته بود: در خدمات روبنایی و زیربنایی تاکنون در ۱۸۱ شهر و در ۱۷۵ محله بالغ بر ۳۱۷ پروژه اجرایی و عمرانی در دستور کار قرار گرفته است و قریب به یک میلیون متر مربع توسعه فضا‌های زیرساختی است و ۵۰۰ کیلومتر نیز شامل شبکه آب، برق، فاضلاب و سایر پروژه‌های اجرایی است.
مجید روستا افزود: این برنامه چهار بخش عمده دارد که یکی از بخش‌ها نوسازی و بازسازی است، بخش دیگر توجه به توسعه شبکه‌های زیرساختی است و بخش دیگر ایجاد و تقویت خدمات روبنایی و آموزشی است و توجه به ابعاد غیرکالبدی مسائل اجتماعی و اقتصادی مردم. این ابعاد مجموع برنامه بازآفرینی شهری است که بنا بر بند الف. ماده ۵۹ قانون برنامه ششم مجلس تکلیف کرد به دولت که برنامه بازآفرینی شهری کشور را تهیه کند و به تصویب ستاد ملی برساند و به دستگاه‌های ذیصلاح ابلاغ کند.
رها شدن ۶ ساله نوسازی بافت‌های فرسوده
۱۹ میلیون نفر در بافت‌های فرسوده زندگی می‌کنند که در حوادث غیرمترقبه یک تهدید بالقوه محسوب می‌شود. در این خصوص صدیف بدری عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به اینکه در قانون تمام راهکار‌ها برای بازسازی بافت فرسوده پیش‌بینی شده است، گفت: شش سال در زمینه نوسازی بافت فرسوده هیچ اتفاقی نیفتاد.
وی گفت: در بحث نوسازی نباید فقط به مسکن نگاه شود، بلکه زیرساخت‌های مناطق نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: ۵۹ هزار واحد در مقابل پیش‌بینی سالانه یک میلیون مسکن در قانون هیچ است.
بدری با اشاره به اینکه تحقق پیش‌بینی قانون نیاز به برنامه‌ای جامع دارد، گفت: موفقیت این طرح منوط به حمایت سازمان برنامه و بودجه و تأمین منابع است. او با اعلام نارضایتی از همکاری بانک‌ها در این زمینه گفت: سیستم بانکی هر وامی که به متقاضیان اعطا کرد، چون دولت ما به‌التفاوت سود بانک را پرداخت نکرد، بانک کل سود را از متقاضی می‌گیرد. عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به طرح صندوق یکم گفت: صندوق یکم مورد استقبال قرار نگرفت زیرا شهروندان پس از سپرده‌گذاری و گذشت مدت معین می‌توانستند وام ۵۰ میلیونی دریافت کنند که این عمل برای بسیاری از مردمی که در بافت فرسوده زندگی می‌کنند دشوار است و موفق به سپرده‌گذاری مبلغ نمی‌شوند.
احیای بافت فرسوده؛ معضل حل نشده شهر تهران
تجربه‌هایی که شهرداری تهران در دوره‌های گذشته در استفاده از شیوه‌های مختلف برای ترغیب و تشویق شهروندان به احیای بافت‌های فرسوده و ناپایدار امتحان کرد، نشان می‌دهد مشارکت شهروندان و ارائه تسهیلات مالی به آن‌ها تنها راه‌حل ممکن به منظور تشویق سرمایه‌گذاران و مالکان به نوسازی املاک فرسوده است. طرح بازآفرینی شهری در سال گذشته به صورت همزمان در تهران و چند کلانشهر کشور اجرایی شد و قرار بود تا شهرداری‌ها با مطالعه روی مناطقی که بیشترین میزان بافت فرسوده را دارند از یک سو و از سوی دیگر معرفی سرمایه‌گذاران با همراهی دولت و سازمان‌های وابسته این طرح را در سطح کلان اجرایی کنند.
بعد از استعفای محمدعلی نجفی شهردار شانزدهم شهر تهران و متعاقب آن استعفای مهدی حجت معاون شهرسازی و معماری و همچنین رئیس سازمان نوسازی شهر تهران عملاً این طرح مسکوت باقی ماند.
البته در این میان افزایش مشکلات اقتصادی کشور و افزایش تورم را در بی‌میلی سرمایه‌گذاران و مالکان در مشارکت در این طرح با دولت می‌توان از جمله دلایل تأثیرگذار دانست.
از سوی دیگر وام ۸۰ میلیون تومانی‌ای که دولت وعده پرداخت آن را به تهرانی‌ها داده بود نیز با گرانی سرسام‌آور مسکن نتوانست تهرانی‌ها را ترغیب به نوسازی خانه‌های فرسوده خود کند.
اما در این میان رئیس سازمان برنامه و بودجه ادعا کرده با گذشت نیمی از سال هنوز از ظرفیت اقتصاد شهری و بودجه شهرداری‌ها برای طرح‌های بازسازی محلی و بافت‌های فرسوده استفاده نشده است.
محمدباقر نوبخت در همایش شهرداران کلانشهر‌ها و مراکز استان‌ها اعلام کرده است: با توجه به اینکه در حال تدوین بودجه سال ۹۸ هستیم، این جلسه در زمان مناسبی برگزار می‌شود و من می‌توانم بیشتر در جریان مسائل شهرداری‌ها و مطالبات آن‌ها قرار گیرم تا در صورت لزوم برای تخصیص مواردی در بودجه بسترسازی حقوقی و تقدیری در لایحه بودجه انجام شود. به اعتقاد وی شهرداری‌ها باید از ظرفیت‌های موجود و آماده‌ای که در اختیار سازمان برنامه و بودجه است بهره‌برداری کنند.
نوبخت همچنین با اشاره به موضوعاتی که به اقتصاد شهر می‌تواند کمک کند، عنوان کرده است: در بودجه امسال سهم عوارض شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، بودجه سنواتی شهرداری‌ها، یارانه حمل و نقل و مترو، کمک به توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی، نوسازی ناوگان تاکسی‌ها، مشارکت در قطار‌های شهری، کاهش آلودگی و ساماندهی پسماند‌ها دیده شده است.
به گفته معاون رئیس‌جمهور ظرفیتی در تبصره ۱۸ قانون بودجه ۹۷ برای ایجاد اشتغال و برنامه‌هایی تعریف شده است که برخی از آن‌ها به شهرداری‌ها مرتبط می‌شود و اعتبارات آن مهیا است. این تبصره ظرفیتی برای اقتصاد شهری و بودجه شهرداری‌ها بوده که طرح‌های بازسازی محلی بافت‌های فرسوده از جمله برنامه‌های آن است. این در حالی است که با گذشت نیمی از سال هنوز از این ظرفیت برای توسعه و بهبود اقتصاد شهری استفاده نشده است.
نوبخت تأکید دارد دولت به ظرفیت مدیریت شهری برای توسعه ملی باور دارد. همچنین الگوی مدیریت استراتژیک را نیز طراحی کرده‌ایم که مدیریت واحد شهری به عنوان یک مدل تئوریزه شده است. ما نمی‌توانم از سازمان برنامه و بودجه اختیاراتی به شهرداران تفویض کنیم، اما می‌توانیم ترتیباتی انجام دهیم تا دفاتر برنامه و بودجه در استان‌ها به شهرداران کمک کنند تا بتوانند با اختیارات محلی تصمیم‌گیری کنند.
اینکه به‌رغم انتخاب مدیرعامل جدید سازمان نوسازی شهر تهران و بعد از گذشت چند ماه تا کنون وی حتی گزارشی درباره ادامه اجرای طرح مسکن امید و میزان مشارکت سرمایه‌گذاران و مردم نسبت به این طرح ارائه نکرده است خود جای سؤال دارد که چرا سازمان به این مهمی تمایل دارد تا چراغ خاموش به فعالیت‌های خود در حوزه احیای بافت فرسوده ادامه دهد.
زمان ۴۰ ساله برای احیای بافت‌های فرسوده
روند کند احیای بافت‌های فرسوده و شرایط اقتصادی حاکم سبب شده است تا احیای بافت‌های فرسوده تقریباً به فراموشی سپرده شوند. این در شرایطی است که بیشتر بافت‌های فرسوده و ناپایدار روی کمربند زلزله قرار دارند و این بافت‌ها هر لحظه آبستن حوادث گوناگون هستند. در این زمینه روانشادنیا، عضو هیئت علمی دانشگاه در رابطه با افزایش تاب‌آوری شهری معتقد است بخشی از تاب‌آوری از طریق بازسازی شهری و بخشی از طریق تعمیرات مستمر اتفاق می‌افتد. بر این اساس بخشی از مشکل مسکن با این طرح مرتفع می‌شود، اما با روند فعلی یک میلیون متر مربع در سال، ۴۰ سال طول می‌کشد تا ۴۰ میلیون متر مربع موجود نوسازی شود.
آخه جناب نوبخت شما همین امروز مجوز و وام بدی چهار تا خونه تو کوچه بن بست خود ما می کوبن می سازن با حرف که مشکلی حل نمیشه 
