با وجود آنکه دو سه روز از فاجعه بصره می‌گذرد، اما باید گفت که عراق هنوز در شوک حوادث فاجعه‌بار به سر می‌برد و حتی آثار آن حوادث حالا کم‌کم نه‌تن‌ها در بصره بلکه در بغداد و بطن تحولات سیاسی آشکار می‌شود. اصل ماجرا به دنبال تظاهراتی اتفاق افتاد که از روز سه شنبه قبل شروع شده بود و تصور می‌شد که در امتداد تظاهرات‌های گذشته و اعتراضات جاری به وضعیت نابسامان آب، برق و فساد اداری است؛ چیزی که عراق در این سال‌ها با آن نا‌آشنا نیست و حتی یک بار هم پارلمان عراق در اواخر آوریل دو سال قبل به همین بهانه به اشغال کوتاه‌مدت معترضان درآمد. با وجود این، حوادث روز جمعه گذشته به نحوی بود که هم از حد و حدود اعتراضات قبلی و حتی آن اشغال پارلمان فراتر بود و هم اینکه به طور مستقیم بر تحولات سیاسی این کشور تأثیر گذاشته است.
هرچند که اشغال پارلمان آثار تخریبی به دنبال داشت، اما معلوم بود که هم اشغال و هم تخریب وسایل پارلمان نتیجه خشم معترضین به نحوه عمل نمایندگان بود و به همین جهت هم خودجوش بودن آن حوادث بر کسی پوشیده نبود. برخلاف حوادث آن موقع، کسی نیست که وقایع روز جمعه در بصره را خودجوش و ناشی از خشم معترضین بداند بلکه از همان ساعات اولیه بعد از تخریب‌ها نقش عناصر خرابکار و وجود برنامه‌ای خاص با اهدافی مشخص معلوم شد. در ابتدا این داعش بود که ساعاتی بعد از خرابکاری با انتشار تصاویری از آن در صفحه توئیتری خود مسئولیت کار را به عهده گرفت و مدعی شد که برخی از عناصرش در جنوب عراق دست به تخریب و آتش‌سوزی زده‌اند. تحقیقات بعدی نه تنها وجودی عناصر داعش را در تخریب‌های روز جمعه تأیید کرده بلکه شورای استانداری بصره از بعثی‌ها و مزدوران سیاسی هم نام می‌برد که در کنار عناصر داعش برای آتش زدن مقر‌ها و نهاد‌های دولتی و حزبی و حمله به کنسولگری ایران دست به کار شده بودند. گذشته از وجود این عناصر، خبرگزاری عراقی المعلومه با تحلیلی از چگونگی انجام تخریب‌ها نشان می‌دهد که قصد و غرض خاصی در کار بوده تا با شروع تخریب‌ها از شهرداری بصره، دبیرستان مرکزی و ستاد کارت‌های جیره‌بندی التموینیه راهی برای رسیدن به سرکنسولگری ایران و پایگاه‌های حشدالشعبی و آتش زدن آن‌ها باز شود. از طرف دیگر، کشاندن این برنامه از خرابکاری به دیگر استان‌های عراق از جمله ذی‌قار، میسان، واسط تا بغداد و کرکوک در دستور کار عناصر خرابکار داعشی- بعثی بوده که حاکم الزاملی، یکی از رهبران جریان صدر، در مصاحبه شنبه‌شب خود با شبکه تلویزیونی الفرات از آن پرده برداشته است.
با توجه به این ابعاد می‌توان سه عنصر را در تحلیل وقایع روز جمعه تشخیص داد که ردی از آن‌ها در اعتراضات گذشته و اشغال پارلمان در دو سال قبل یا دیده نمی‌شود یا اینکه بسیار ضعیف‌تر از آن است که بتواند نقشی قابل توجه داشته باشد. عنصر اول نقش فعال و تعیین‌کننده افرادی از داعش، بعثی‌ها و مزدوران سیاسی و طبعاً حامیان سعودی و امریکایی آن‌ها در تخریب‌ها است، عنصر دوم وجود برنامه عملیاتی مشخص و از پیش تعیین شده برای کشاندن خرابکاری‌ها به سرکنسولگری ایران و مراکز حشدالشعبی است و سرانجام، عنصر سوم برنامه‌ای گسترده‌تر برای به آشوب کشاندن کل عراق با استفاده از بصره به عنوان نقطه شروع است. این سه عنصر اساسی حکایت از یک چرخش اساسی در جنگ با تروریسم عراق دارد به این معنا که داعش و بعثی‌ها بعد از شکست در میادین جنگ، نیرو‌های خود را از آن میادین به سمت خیابان‌ها کشانده‌اند تا با استفاد از تظاهرات مردمی و به قول معروف، موج سواری از این تظاهرات و خواسته‌های مردمی حمله به نهاد‌های دولتی، خدماتی، احزاب و مراکز مردمی را دامن بزنند تا هدفی را که در میادین جنگ به دست نیاورده‌اند از این طریق به دست بیاورند. شکی نیست که به جان هم انداختن احزاب و در نهایت، فروپاشی ساختار سیاسی عراق هدف داعش و بعثی‌ها است و به همین جهت هم در تخریب‌های روز جمعه بصره برخی از مراکز احزاب به خصوص احزاب موجود در ائتلاف سائرون مورد حمله افراد داعشی- بعثی قرار نگرفت تا به قول الزاملی، چنین وانمود شود که جریان صدر در پس این حوادث است و به این ترتیب شعله جنگ شیعی- شیعی شعله‌ور شود. با توجه به این موضوع است که عراق بعد از حوادث بصره وارد دوره جدیدی شده که در این دوره فقط قدرت نظامی نقش اصلی را در مبارزه با داعش و بعثی‌ها بازی نمی‌کند بلکه درایت سیاسی اهمیت بیشتر و منحصربه فردی پیدا کرده تا مانع موفقیت دشمنان داعش در این دوره شود. مذاکرات این روز‌ها بین دو ائتلاف سائرون به رهبری مقتدی صدر و الفتح به رهبری هادی العامری می‌تواند نشانه اولیه بروز درایت سیاسی لازم در این دوره باشد چنان که حسین الاسدی، عضو فراکسیون الفتح، از پیشرفت مذاکرات میان رهبران الفتح و سائرون می‌گوید و حتی وعده ائتلاف جدیدی میان این دو می‌دهد. بنابراین، عرصه سیاسی عراق بعد از حوادث بصره دستخوش تحولات سیاسی خواهد شد که باید در جهت شکل‌گیری جبهه‌بندی سیاسی جدید و متناسب با شرایط جدید باشد تا داعش و بعثی‌ها این بار از طریق سیاسی و نه نظامی شکست دیگری را متحمل شوند.
