اما حالا بعد از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای برجام و اعمال تحریم‌های جدید از سوی آمریکا، برخی از این قراردادها در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است به‌طوری‌که شرکت‌های هواپیماسازی نتوانستند طبق قراردادهای خود، تعداد هواپیماهای درخواستی ایران را تحویل بدهند. اما از بین سه شرکت هواپیمایی که ایران از آن‌ها درخواست خرید هواپیما کرده بود، شرکت ایتالیایی - فرانسوی ATR بیشتر از سایر رقبای خود به‌دنبال تحویل زودهنگام محصولاتش به ایران بود به‌طوری‌که سعی کرد تا قبل از اعمال تحریم‌های اقتصادی، تعداد هواپیماهای آماده شده خود را تحویل ایران دهد و بدین ترتیب از زیان‌دهی و ضرر مالی خود جلوگیری کند اما دیروز مدیر عامل این شرکت هواپیمایی اخبار دیگری را در این‌باره منتشر کرد.
ATR هم پر کشید!
احتمالاً تا به‌حال چندین‌بار اسم هواپیمایATR (ای.تی.آر) به گوشتان خورده است چون شرکت هواپیمایی ایران‌ایر در سال۲۰۱۶ با شرکت هواپیماسازی ATR قرار داد بست تا در سال‌های پیش‌رو تعدادی هواپیما از این شرکت تحویل بگیرد و ناوگان هواپیماهای خود را نوسازی کند. تا به‌حال تعدادی از این هواپیماها به ایران تحویل داده شده و در کشور به پرواز در آمده است. روز گذشته مدیر شرکتATR در پیامی اعلام کرد: «دیگر انتقال هواپیماها به ایران ممکن نیست.» الساندرو پروفومو، مدیر اجرایی لئوناردو اس‌پی‌ای درمصاحبه‌ای با شبکه بلومبرگ اعلام کرد: تاکنون 12فروند از هواپیماهای ATR 600-72 نسل جدیدی که ایران در سال 2016 (95-1394) در قالب یک قرارداد یک میلیارد یورویی سفارش داده بود به این کشور تحویل داده شده‌اند. هشت هواپیمای دیگر از این قرارداد باقی‌مانده است که به کشور دیگری فروخته خواهد شد.
وی پیش از این گفته بود دو‌فروند از هواپیماهای ایران قبلاً تکمیل شده‌اند، 6فروند در حال مونتاژ است و چهار فروند دیگر نیز ساخته شده و برای پرواز در مناطق کوهستانی ایران مناسب‌سازی شده است. اما حالا نظر دیگری دارد. پروفومو گفته است: تحریم‌های ضد ایرانی واشنگتن تأثیر قابل توجهی بر این شرکت نخواهند گذاشت، ما اطمینان کامل داریم که تا پایان سال جاری قرارداد فروش این هواپیماها را به دیگر کشورها، نهایی خواهیم کرد. مدیر شرکت هواپیماسازی لئوناردو اس.پی.ای تاکید کرده که این شرکت قرارداد دیگری با ایران ندارد.
دونالد ترامپ رییس‌جمهوری آمریکا در تاریخ هجدهم اردیبهشت سال جاری از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و فرمان اعمال دوباری تحریم‌های ضد ایرانی در بازه زمانی 90 و 180 روزه را صادر کرد. کشورهای دیگر امضاکننده برجام و همچنین کشورهای اروپایی ضمن انتقاد از اقدام رییس‌جمهوری آمریکا اعلام کردند که به این توافق پایبند می‌مانند و از فعالیت شرکت‌های خود در ایران حمایت می‌کنند. ایران پس از برجام قراردادهایی برای تحویل 200فروند هواپیما با سه شرکت ایرباس، بویینگ و ATR منعقد کرد و تاکنون 12فروند هواپیمای ATR را در دو مرحله و سه فروند هواپیمای ایرباس تحویل شرکت‌های هواپیمایی این کشور شده است.
هر سه شرکت طرف قرارداد جا زدند
پیش از این ۱۶فروند هواپیمای برجامی به ایران رسید. از این تعداد سه فروند ساخت شرکت ایرباس و 12فروند ساخت شرکت فرانسوی-ایتالیایی ATR است که در دو مرحله وارد ناوگان هواپیمایی ایران شدند.
با توجه به شروع فاز اول تحریم‌ها از روز ۴ اوت (۱۳ مرداد) و آغاز ممنوعیت فروش هواپیماهای تجاری و قطعات آن به ایران، آن پنج فروند هواپیمای ATR نیز آخرین هواپیماهایی بودند که ایران در چهارچوب برجام به این کشور وارد کرد. این موضوع در هاله‌ای از ابهام بود تا اینکه روز گذشته مدیرعامل شرکت ATR که از عدم انتقال این هواپیماها خبر داد.
شرکت هواپیمایی ایران‌ایر نیز از اجرای برجام تا کنون خرید ۲۰۰هواپیما را در دستور کار داشته است و قرار بر این بوده که از این تعداد ۸۰ فروند هواپیما از شرکت بویینگ، ۱۰۰ فروند از ایرباس و ۲۰ فروند از شرکت ATR خریداری شود. بویینگ و ایرباس پیش از این رسماً اعلام کرده بودند که در پی تصمیم دونالد ترامپ به خروج از توافق هسته‌ای با ایران امکان اجرای قراردادهای خود با این کشور را ندارند. البته هواپیماهای منطقه‌ای ATR با گنجایش کمتر از ۱۰۰ مسافر بیشتر برای پروازهای داخلی استفاده می‌شوند. وزیر راه و شهرسازی پیش از این گفته بود، ایران برای نوسازی ناوگان هوایی این کشور به ۵۰۰ فروند هواپیمای جدید نیاز دارد.
اقتصاد مقاومتی،تنها راه نجات
حجت‌الاسلام سید‌جواد محمد‌حسینی‌کیا، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفتوگو با خبرنگار «صبح‌نو» می‌گوید: یکی از موضوعاتی که مقام معظم رهبری روی آن تاکید داشتند تصمیم درست درباره این موضوعات بود چرا که می‌خواستیم طرف مقابل بدعهدی نکند. اما متاسفانه خروج آمریکا از برجام موجب شد که این بدعهدی‌ها جدی بشود؛ اروپایی‌ها نیز تابع آمریکا بودند و روی عهد خود نایستادند. تنها نتیجه‌ای که ما از اعتماد به آن‌ها گرفتیم این بود که نمی‌شود روی دیوار یخی آمریکایی‌ها یادگاری نوشت.
این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس می‌گوید: «آن‌ها با ما ایرانی‌ها وارد مذاکره شدند تا ما را به عقب بیندازند و تاسیسات هسته‌ای‌مان را ویران کنند. به نظر من نقطه شفابخشی که می‌تواند ما را از وضعیت فعلی نجات بدهد اقتصاد مقاومتی است. خداراشکر مدتی است مراکز صنعتی، دفاعی و هواپیمایی کشور روی هواپیماهای مسافری نیز مشغول به کار هستند. پیش‌بینی‌های ما این است که تا سال آینده برخی از آن‌ها به بهره‌برداری برسد. ما باید
آرام آرام به سمت بومی‌سازی برویم و نیازهایمان را با تولیدات داخلی برطرف کنیم. چرا که کشورهای دیگر آورده‌ای برای ما نخواهند داشت.»
چهار دهه تحریمیم، تازگی ندارد
نماینده مردم سقز می‌گوید: «ما چهار دهه است که در تحریم به‌سر می‌بریم؛ گاهی اوقات میزان این تحریم‌ها بیشتر بوده و گاهی نیز کمتر می‌شوند. هر چیزی در کشورمان قابل تهیه است ولی از این به بعد ارزش این تولیدات بیشتر می‌شود.»
حسینی‌کیا گفت: «بسیاری از قطعاتی که اکنون وارد ایران می‌شود در دوران تحریم نیز وارد ایران می‌شدند. از این پس نیز با تحریم دوران این قطعات هواپیما یا هر وسیله دیگری، وارد ایران می‌شود با این تفاوت که یک کشور سومی نیز به میان خواهد آمد و با به وجود آوردن یک بازار سیاه؛ کالا را به‌دست ما می‌رساند و همیشه بوده و در آینده نیز همین‌طور خواهد بود. لذا درسی که از این موضوع می‌توان گرفت اتکا به خود و توانایی‌های داخلی‌مان است. ما در ایران علاوه‌بر ظرفیت لازم؛ دانش کافی را نیز برای تولید قطعات و تعمیر هواپیما داریم.»
دبیر کمیسیون صنایع و معادن می‌گوید: «اگر از صنایع هواپیماسازی در اصفهان و شاهین‌شهر بازدید کنید، می‌بینیم که نسبت به گذشته در این زمینه پیشرفت داشته‌ایم. تنها مشکل ما این است که توان داخلی‌مان را رها کردیم و به کالای وارداتی وابسته شده‌ایم.»
حسینی‌کیا در خصوص هزینه‌های واریزی ایران برای هواپیماهایی که هرگز به دستش نمی‌رسد، گفت: این هزینه‌ها باید به‌همراه سودش به کشور ایران بازگردد ولی از آنجا که طرف مقابله‌مان بدعهد است هیچ بعید نیست که این پول نیز به کشورمان برنگردد.
همه‌چیز از قبل قابل پیش‌بینی بود
آقای عبدالله رضیان، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با روزنامه «صبح‌نو» می‌گوید: «ما قبل از تحریم‌ها به ورود این هواپیماها به کشور به‌عنوان یک دستاورد نگاه می‌کردیم، اما شرایط پیش رو پیش‌بینی می‌شد که طرف مقابل برجام؛ این موانع را ایجاد می‌کنند و اجازه انتقال این هواپیماها را به ایران نمی‌دهند.»
نماینده مردم قائمشهر ادامه داد: « بعد از خروج آمریکا از برجام و شروع تحریم‌ها همه این اتفاق‌ها برای‌مان قابل پیش‌بینی بود و دیگر نمی‌توان از آن به‌عنوان یک دستاورد نام برد ولی باید دید ایران، تضامینی که در تنظیم قرارداد با شرکت‌های هواپیمایی به کار برده‌اند، چیست. طبعاً از لحاظ حقوقی باید تضمینی وجود داشته باشد که در بردارنده منافع طرفین باشد که بتوان از طرف ناقض قرارداد خسارتی را دریافت کرد. من متن قرارداد را ندیده‌ام اما امیدوارم ایران تضمینی برای دریافت خسارت‌های وارد شده در قرارداد آورده باشد. »
در تأمین قطعات هواپیما دچار مشکل‌ایم
این عضو کمیسیون صنایع و معادن می‌گوید: «در تأمین قطعات هواپیما نیز یقیناً با مشکل مواجه خواهیم شد و این مختص به هواپیماهای ATR نیست و درمورد تأمین قطعات هواپیماهای دیگر نیز همین مشکل را داریم.»
وی ادامه داد: «اگر مجبور باشیم این قطعات را از بازار سیاه تأمین کنیم یقیناً هزینه‌های آن چند برابر خواهد شد و برای تأمین همین هزینه نیز با مشکلات جدی مواجه می‌شویم و متاسفانه چنین اتفاق‌هایی پیش‌بینی می‌شد که ما در صنعت هواپیمایی‌مان به مشکل بر‌خواهیم خورد.»
رضیان گفت: «باید دید وزارت راه در این خصوص چه برنامه‌ای دارد اما آنچه مشخص است اینکه این مسأله را در شورای عالی امنیت ملی بررسی کرد و هم در وزارت راه به‌دقت راجع به آن تصمیم‌گیری کرد. البته در کمیسیون صنعت و همچنین در کمیسیون عمران نیز این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد.»
وزیر راه و شهرسازی اخیراً با اعتراف به عدم اجرایی شدن این قراردادها گفته است: همه قراردادهای خرید هواپیمای ما هم‌اکنون از جهت حقوقی محفوظ بوده و باطل نشده است، اما هم‌اکنون اجازه اجرا ندارد. در صورت تغییر سیاست‌ها می‌تواند مجدداً عملیاتی شود.
خوش‌قول‌ها هم بدقولی کردند
شرکت هواپیماسازی بویینگ نخستین شرکتی بود که قرارداد خود را با ایران نهایی کرد، اما تنها چند روز پس از اعلام تصمیم ترامپ به صراحت گفت دیگر امکان فروش هواپیما به ایران را نخواهد داشت. شرکت بویینگ 50فروند بویینگ737 و 30 هواپیمای دیگر شامل دو مدل بویینگ 777 به ایران فروخته بود که بنا بود از اردیبهشت امسال نخستین هواپیمای خود را به ایران تحویل دهد اما سنگ‌اندازی‌های سیاسی مانع از آن شد که نخستین همکاری‌ها میان دو طرف بعد از
چهار دهه شکل بگیرد.
شرکت ایرباس نیز دیگر غول صنعت هوایی است که قرار بود با ایران همکاری کند. این شرکت که با نهایی کردن قرارداد فروش 100فروندی خود یکی از بزرگ‌ترین قراردادهای صنعت را شرکت هما بسته بود، تنها سه فروند هواپیما به ایران تحویل داد اما در گام‌های بعدی با نرسیدن منابع مالی لازم و تأمین نشدن فاینانس کار پیشرفت خاصی را پشت سر نگذاشت. در قرارداد نهایی، 46 فروند از هواپیماهای خریداری شده از خانواده ایرباس 320، 38 فروند از خانواده ایرباس 330 و 16 فروند از خانواده ایرباس 350 بودند و امروز 97 فروند از آن‌ها شانس چندانی برای تحویل
ندارند.
تنها گزینه باقی‌مانده پیش روی ایرانATR بود. این شرکت که به خوش‌قول‌ترین شرکت هواپیمایی طرف قرارداد با ایران معروف بود، تاکنون از قرارداد 20 فروندی خود، 12 هواپیما را تحویل داده که روز گذشته بر خلاف وعده‌های پیشین خود از عدم انتقال سایر هواپیماها به ایران خبر داد.
