خشکسالیهای پیدرپی و کاهش ذخایر سفرههای زیرزمینی از جمله معضلاتی است که سبب شده است سیستان و بلوچستان به شدت دچار بحران بیآبی شود؛ موضوعی که موجب شده است کشاورزی و حیات مردم منطقه با مشکلات بسیاری مواجه شود. با وجود اینکه حفرچاه آب ژرف و تأمین آب آشامیدنی اضطراری استان سیستان و بلوچستان یکی از راههای برونرفت از این شرایط است، اما بررسیها نشان میدهد احیای قناتها میتواند با هزینه کمتر یکی از بهترین تأمین کننده آب مورد نیاز آشامیدن و کشاورزی باشد. اهمیت این موضوع به حدی است که روزگذشته مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان از اختصاص ۱۰ میلیارد تومان برای احیای قناتهای این استان خبر داد.
قرار گرفتن استان سیستان و بلوچستان در بخش گرم و خشک و جنوب شرق ایران اسلامی با ۵/۱۱ درصد از وسعت کشور باعث شده است این منطقه همواره با بحران کم آبی مواجه باشد، این درحالی است که در سالهای اخیر با تداوم خشکسالیها و کاهش بارندگیها این استان با بحران شدید خشکسالی مواجه شده است. بررسیها نشان میدهد همه ساله بر اثر شدت گرما و وزش باد و طوفانهای شدید حجم زیادی آب در سیستان و بلوچستان تبخیر میشود.
کارشناس هواشناسی سیستان و بلوچستان در این خصوص میگوید: «این استان امسال رتبه نخست کم بارشترین استان کشور را به خود اختصاص داد.»ملاشاهی میافزاید: «امسال صددرصد مساحت سیستان و بلوچستان دچارخشکسالی است که براساس ارزیابیهای صورت گرفته روند کاهش بارندگیها در سیستان و بلوچستان ادامه خواهد داشت.» به گفته وی خشکسالی در سالهای اخیر به قدری بوده که چنانچه در چند سال آینده بارشهای خوبی هم داشته باشیم باز هم نمیتواند کمبود بارش در سالهای گذشته را جبران کند. وضعیت خشکسالی سیستان و بلوچستان به یک بحران جدی تبدیل شده است.
شمال و جنوب استان دچار بحران خشکسالی
درحالی که میانگین بارندگی جهانی ۷۰۰ تا ۷۵۰ میلیمتر است، اما این رقم در کشور ایران ۲۵۰ میلیمتر و در سیستان و بلوچستان ۱۱۰ میلیمتر است و در دو دهه اخیر، در برخی نقاط استان بارش به میزان ۱۰ میلیمتر هم نداشتیم و شمال و جنوب دچار بحران خشکسالی است. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان در تأیید این موضوع میگوید: «از مجموع سطح استان، ۵/۱۰ میلیون هکتار مرتع، ۵/۵ میلیون هکتار بیابان و ۲/۱ میلیون هکتار هم جنگلها را در برمیگیرد و یکی از معضلات استان بحث بیابانهاست. حدود ۳۰ درصد از سطح استان بیابان است و از شمال تا جنوب استان را بیابانها به صورت پراکنده در برگرفتهاند.»
عبدالباسط پاکزاد میافزاید: «در حوزه سیستان حدود ۲۵۰ هزار هکتار از بیابانهای موجود، سطوح کاملاً بحرانی هستند.»وی با اشاره به وجود سه منطقه بحرانی در استان ادامه میدهد: «در منطقه سیستان سه کانون بحرانی شامل کانون بحرانی تاسوکی ۱۴۰ هزار هکتار، کانون بحرانی نیاتک حدود ۹۵ هزار هکتار و کانون بحرانی جزینک با ۱۳ هزار هکتار وسعت وجود دارد.»
قناتهای سیستان و بلوچستان احیا میشوند
از آنجا که یکی از مهمترین تأمینکنندگان آب شرب و کشاورزی استانهای گرم وخشک ازجمله یزد، کرمان و سیستان و بلوچستان قناتها هستند، لذا سایه افکندن ۱۸ ساله خشکسالی بر سر این استان موجب شده است طی این سالها ۲ هزار قنات استان خشک شود. این مهم سبب شد تا روزگذشته مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان از اختصاص ۱۰ میلیارد تومان برای احیای قناتهای این استان خبر دهد. محمدحسین یادگارزایی میگوید: «سال گذشته ۵ هزار هکتار از زمینهای کشاورزی استان با اعتبارات تخصیص یافته به سامانه آبیاری نوین مجهز شد.»
مدیر آب، خاک و امورفنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه هم اینک ۱۹۲۵ رشته قنات با ۲۳۲۷ کیلومتر طول در این استان وجود دارد، میافزاید: «۱۰ میلیارد تومان از اعتبارات استانی امسال این بخش با توجه به ضرورت احیا و مرمت قنوات و بقیه به سایر اقدامات این حوزه نظیر ساخت جاده دسترسی به مزارع، پوشش انهار، حفر چاهک و ... تخصیص مییابد.» این درحالی است که اخیراً هیئت دولت در مصوبهای ۲۵ میلیارد تومان اعتبار برای حفر چاه آب ژرف و تأمین آب آشامیدنی اضطراری استان سیستان و بلوچستان در نظر گرفته است.