«قم»؛ شهری مذهبی که به عنوان یکی از میعادگاه‌های مسلمین و به‌خصوص شیعیان جهان به شمار می‌آید. شهری که قرن‌هاست به خاطر بافت و موقعیت جغرافیایی‌اش مورد توجه بوده است. اما با این تفاسیر با اینکه معماری و موضوعات و پروژه‌های شهری قم جزو اولویت‌های آن است، اما برخی دوگانگی‌ها بسیاری از پروژه‌های این شهر را زمین‌گیر کرده است. به طوری‌که حالا معاون استاندار با انتقاد از گسترش نمای رومی قم را شهر پروژه‌های نیمه کاره معرفی می‌کند.
سال‌هاست که کلنگ پروژه‌های زیادی در قم به زمین می‌خورد و ساخت و احداث آن‌ها آغاز می‌شود و بعد از صرف میلیارد‌ها تومان بودجه، خبر می‌دهند این پروژه مشکل جانمایی و طراحی داشته یا بدون مطالعات کارشناسی شروع به ساخت شده و معارض دارد. چنین پروژه‌هایی در استان قم کم نیستند از فرودگاه قم و اجرای پروژه بلوار پیامبر اعظم (ص) گرفته تا مونوریل این شهر و طرح تفضیلی که امروز به گل نشسته است.
چهارمین شهر آپارتمان نشین
طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران، قم چهارمین شهر آپارتمان نشین در سطح کشور است و این نشان دهنده تغییر سبک زندگی مردم در این شهر است. فرق آپارتمان‌های قم با دیگر مناطق ایران این است که بسیاری از پروژه‌های آپارتمان‌سازی در این شهر و حتی واحد‌های مسکونی از دل فرهنگ مردم درنیامده است و سنخیتی با فرهنگ مردم قم ندارد. معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قم در رابطه با توسعه آپارتمان‌سازی در قم با بیان اینکه بر اجرای کمیسیون‌های ۵ و ۱۰۰ هیچ نظارتی وجود ندارد و این امر درهم ریختگی شهری را به وجود می‌آورد، می‌گوید: «ساختمان‌ها و آپارتمان‌سازی غربی به هیچ عنوان هویت محلی و انسجام اجتماعی را مد نظر قرار نمی‌دهد و نابهنجاری‌های زیادی را به همراه دارد.» محسن بهشتی در مورد پروژه فرودگاه قم نیز با اشاره به اینکه سرمایه‌گذار فرودگاه هیچ یک از مجوز‌های لازم را دریافت نکرد و تنها با یک تفاهم‌نامه اقدام به کلنگ‌زنی و اجرای پروژه و جمع‌آوری سرمایه کرد، ادامه می‌دهد: «این پروژه دارای معارض است و راکد مانده و به دلیل عدم وجود نگاه کارشناسی این گونه برای سرمایه‌گذاران دردسر ایجاد کرده است.» در مورد فرودگاه قم همین بس که این پروژه عمرانی بیش از ۱۹ معارض اعم از مرغداری، دامداری و معدن دارد و رفع معارضه بر عهده سرمایه‌گذار است در حالی که سرمایه‌گذار خود مشکل قضایی دارد.
مونوریل، تلخ‌ترین شوخی قم
امروزه در تمام کشور‌های پیشرفته یک شعار برای به نتیجه رسیدن کارهایشان وجود دارد و آن هم اینکه یکی از علل مهم در موفقیت اجرای پروژه‌های عمرانی و شهرسازی وجود نگاه کارشناسی و ارزیابی دقیق آن، نه در فضای بسته اداری بلکه در فضای باز با حضور صاحب نظران و کارشناسان است. معاون استاندار قم مدعی است امروز قم را با پروژه‌های نیمه کاره آن می‌شناسند و مسئولان استان‌های دیگر وقتی خبر از قم می‌گیرند می‌پرسند با مونوریل چه کردید. با این حساب شاید گزاف نباشد که بگوییم منوریل قم یکی از فجایع این شهر است. پروژه‌ای که به خاطر عدم مطالعه کارشناسی دقیق ۲۲۰ میلیارد تومان بودجه دولتی را به هدر داد و حالا نیمه کاره روی دست مردم مانده است. معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قم در مورد پروژه منوریل قم هم می‌گوید: «این پروژه از سال ۸۹ تا ۹۱ بخشی از منابع دولتی را به خود اختصاص داد، اما بیش از سه سال و نیم است که راکد و متوقف مانده.»
بهشتی با بیان اینکه منوریل قم با عدم مطالعه کارشناسی دقیق ۲۲۰ میلیارد تومان بودجه دولتی را به هدر داد و امروز هیچ یک از تصمیم‌گیران در اجرای این پروژه پاسخگو نیستند، ادامه می‌دهد: «منوریل قم دیگر توجیه اقتصادی و ترافیکی و فنی ندارد و شهرداری قم نمی‌تواند بودجه‌ای به آن اختصاص دهد مگر اینکه دولت بخواهد آن را به اتمام برساند.» به گفته این مسئول هنوز تصمیم قطعی برای منوریل گرفته نشده است و بنای تخریب هم وجود ندارد، اما قرار است در جلساتی در باره این پروژه که اخیراً دیوان محاسبات نیز بدان ورود کرده و از هزینه‌های آن نخواهد گذشت تصمیم‌گیری شود. بهشتی تغییر کاربری ستون‌های منوریل در حال حاضر را شبیه یک شوخی عنوان می‌کند و می‌گوید: «اما شاید در آینده بتوان تصمیماتی در این باره اتخاذ کرد آن چه پیش‌رو داریم این است که شهرداری هنوز سهم ۵۰ درصدی خود در اجرای منوریل را پرداخت نکرده و توان پرداخت آن را نیز ندارد.»
خداحافظی فضا‌های سبز با قم
وقتی از قم حرف می‌زنیم در اصل موضوعاتی، چون آرمان شهر شیعی مد نظر است، اما متأسفانه در عمل مشاهده می‌شود که در این شهر نه تنها نما‌های ساختمان‌ها رنگ و بوی اسلامی ندارند بلکه حتی رنگ و بوی ایرانی هم ندارند. در همین رابطه رئیس گروه تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قم با بیان اینکه براساس جدول زمانبندی کمیته سیما و منظر شهری از ابتدای سال ۹۸ نباید ساختمانی پروانه دریافت کند که نمای آن کنترل نشود، می‌گوید: «متأسفانه به نظر می‌رسد این موارد رعایت و اجرایی نشود و تنها بر روی کاغذ باقی بماند. در قم که شهری مذهبی است باید حساسیت‌های بیشتری در زمینه موضوعات شهری صورت گیرد و نباید دوگانگی‌ها در موضوعات مختلف وجود داشته باشد و تنها در مسائل سیاسی حساس باشیم.» سید مجید فارغیان با انتقاد از گسترش اجرای نما‌های رومی در قم ادامه می‌دهد: «برای جلوگیری از این کار تبلیغ عدم اجرای آن کافی نیست؛ بلکه باید قوانین و دستورالعمل‌هایی برای آن در نظر گرفت و البته در کنار آن باید فرهنگ‌سازی را هم جدی بگیرم، اما اقدامات سلبی را نباید فراموش کرد.» در کنار تمام پروژه‌های بدون کارشناسی و زمین مانده و مشکل‌دار قم، نباید فراموش کنیم که فرایند تغییر فضای سبز در این شهر و تبدیل آن‌ها به سایر مکان‌های اداری و تجاری موجب ایجاد مشکلاتی همانند افزایش ریزگرد‌ها و گرمای دمای هوای شهر شده است.
رئیس گروه تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قم معتقد است اگر آمار بگیریم که باغ‌های موجود در قم تا چه میزان توسط مردم یا نهاد‌ها تغییر کاربری یافته‌اند خواهیم دید که نهاد‌های مذهبی و حوزوی در این زمینه در صدر قرار دارند که از میان برداشتن باغ‌های سالاریه و خیابان‌معلم از جمله آن‌هاست. این موارد با مبانی مذهبی ما تعارض دارد و حال باید پرسید چرا نهاد‌های مذهبی دست به چنین اقدامی می‌زنند. در همین راستا معاون استاندار قم نیز با بیان اینکه طرح تفصیلی هر شهر در واقع سند توسعه آن شهر به حساب می‌رود، می‌گوید: «قوانینی وجود دارد که اجرای این اسناد بالادستی را نادیده می‌گیرد و امروز کسانی که پول و نفوذ دارند از ما می‌خواهند که در ساخت و ساز به رسالت شهری و تخصصی خود عمل نکنیم.» بهشتی ادامه می‌دهد: «تهیه طرح تفصیلی در سال‌های قبل در اختیار شهرداری قرار گرفت در حالی که کمیسیون ماده ۵ هم داریم که طرح‌های تهیه شده در استان در این کمیسیون تغییر می‌کنند.»
