طرح توسعه گردشگری جزیره آشوراده در کمیته ملی طبیعتگردی مصوب شده و اکنون منتظر تصویب نهایی در شورای عالی معماری و شهرسازی است. همین مسئله فریاد اعتراض فعالان محیطزیستی را درآورده، اما آیا واقعاً حق با معترضان است یا با دولتیها؟
فعالان محیطزیستی این طرح را مغایر معیارهای توریسم پایدار میدانند و معتقدند که گردشگرها نباید به آشوراده بروند، چون اوضاع محیطزیستی آشوراده اسفناک است. این را میدانیم، البته تا امروز جزئیات مشخصی از این طرح اعلام نشده است.
اما گردشگری پایدار منطبق بر ظرفیتهای اکولوژیک میتواند راهی برای نجات آشوراده باشد. یعنی گردشگری اگر مطابق معیارهای بومگردی باشد، نه فقط زیانبار نیست بلکه میتواند به حفظ منطقه کمک کند.
این موج سنگین مخالفت سرسختانه با گردشگری در آشوراده حتی میتواند قدری هم جوزدگی رسانهای باشد.
به بیان سادهتر، خانه رو به ویرانی با بستن درهای آن مرمت و حفظ نمیشود، باید درها را باز کرد و با دلسوزی مرمت کرد. به قول ناصر کرمی، استاد محیطزیست دانشگاه برگن نروژ «رهاکردن آشوراده به حال خود (وضعیت کنونی) همانقدر میتواند عامل ویرانی آن باشد که سپردنش به یک پروژه ناپایدار گردشگری، شاید به جای مخالفت مطلق با توسعه گردشگری در آشوراده بهتر باشد، رعایت استانداردهای سختگیرانه و دقیق اکوتوریستی را مطالبه کنیم.»
این تنها بخشی از ماجراست. با اینکه توسعه گردشگری یکی از ابزارهای کاربردی در توسعه و حفظ محیطزیست است، اما این ماجرا برای کشور ما کاربردی نیست.
متأسفانه ما اکنون حتی یک نمونه از توسعه پایدار گردشگری در یکی از مناطق چهارگانه کشور و حتی در سطح محلی هم نداریم که براساس آن بگوییم، مدیرانی که برنامه گردشگری آشوراده را نوشتهاند حداقل یک تجربه موفق قبلی در کارنامه دارند. مینو حسنی اصفهانی، استاد و پژوهشگر دانشگاه ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی معتقد است که این یک راهحل مدیریتی از کار افتاده و قدیمی در بحث حفاظت و گردشگری در دنیا قلمداد میشود. این محقق اکوتوریسم به هرگونه طرح و برنامه توسعه گردشگری در مناطق تحت حفاظت بسیار مشکوک است؛ بهخصوص اینکه غالباً در عنوان این طرحها از واژگان فریبندهای همچون: توسعه پایدار، اکوتوریسم، گردشگری سبز استفاده شود.
این پژوهشگر، اکوتوریسم در ایران را تنها یک لقلقه زبان برای سودجویان و مردم فریبانه میداند. در حالی که در کشوری مانند افریقای جنوبی همین اکوتوریسم سبب افزایش تعداد شیرهای آفریقایی در معرض خطر شده است.
آشوراده از معدود قلمروهایی است که پای گردشگری مخرب به آن کمتر باز شده و وقتی دانش، تجربه، انگیزه، پشتوانه قانونی ایجاد و توسعه سختگیرانه گردشگری در ایران وجود ندارد، هر نوع گردشگری به احتمال زیاد آثار مخربش چندین برابر آثار سودمندش است. حالا چه اسمش اکوتوریسم و توسعه پایدار باشد و چه نباشد.