سرویس اقتصادی جوان آنلاین: موضوع حذف چهار صفر از پول ملی پس از اعلام رسمی از سوی بانک مرکزی به مهم‌ترین موضوع مورد بحث اقتصاددانان تبدیل شده است. روندی که برخی به دفاع از آن مشغول هستند و برخی دیگر از کارشناسان، اجرای این برنامه را در شرایط فعلی صحیح نمی‌دانند.
نگاهی به تاریخ حذف صفر از پول ملی کشور‌ها نشان می‌دهد که حذف صفر از پول ملی نخستین‌بار پس از پایان جنگ جهانی دوم و تورم تازنده آلمان تجربه شد که چاپ مارک جدید را به‌دنبال داشت. پس از آن به‌ویژه از دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی به این سو این عمل بار‌ها و بار‌ها در کشور‌های مختلف که اکثراً کشور‌هایی بودند که پول ملی‌شان در اثر منازعات مختلف بی‌ارزش شده بود صورت گرفت که معمولاً تاثیرگذاری مثبتی نداشت. از این‌رو کشور‌هایی که اقتصاد آن‌ها از تورم بالا رنج می‌برد و ارزش پول ملی آن‌ها در برابر کالا و سایر ارز‌های خارجی در سراشیبی سقوط قرار گرفته بود، برای ساده‌تر شدن مبادلات اقتصادی و بازرگانی و همچنین کاهش هزینه چاپ اسکناس اقدام به حذف صفریا صفر‌هایی از اسکناس‌ها کردند.
مرور نمونه‌های مشابه
در همین حال مرور اتفاقات مشابهی که در سراسر دنیا در خصوص حذف صفر از پول ملی شکل گرفته، نشان می‌دهد که تا زمانی که یک اقتصاد پایدار در کشور شکل نگیرد، این اقدام نتیجه قابل قبولی را به دنبال نخواهد داشت.
به عنوان نمونه برزیل رکورددار حذف صفر از پول ملی خود است. به نحوی که از سال ۱۹۳۰ تاکنون طی شش مرحله ۱۸ صفر از پول ملی برزیل حذف شده است و هشت بار نیز نام واحد پولی این کشور تغییر پیدا کرده است. این شش مرحله حذف صفر از پول ملی درست در شرایطی اتفاق می‌افتاد که تورم این کشور به بیش از ۱۵۰۰ درصد می‌رسید و عملاً حذف صفر توسط دولت‌های برزیل تنها برای پاک کردن صورت مسئله بود و پس از آن بار دیگر با رها شدن اقتصاد، تورم رشدی چشمگیر را تجربه می‌کرد.
در ونزوئلا هم همین اقدام صورت گرفت که هیچ فایده‌ای نداشت و امریکا با ادامه حملات ارزی علیه آن‌ها بازهم با برهم زدن نسبت پول ونزوئلا با دلار تورم و نارضایتی را به اقتصاد این کشور تزریق کرد.
ونزوئلا در چند سال گذشته چندین‌بار چند صفر را از پول خود حذف کرد، اما، چون حاکی از هیچ استراتژی بنیادینی در اقتصاد این کشور در جنگ ارزی نبود، هیچ تأثیری نداشت.
البته بعضی از کشور‌ها در این زمینه طی سال‌های اول اجرای آن موفق بودند و در جنگ‌های ارزی هم عملکرد بهتری داشتند. ترکیه یکی از آن کشورهاست که در سال ۲۰۰۵ شش صفر از پول خود را حذف کرد که در آن برهه جواب گرفت، اما چندی پیش دیدید که باری دیگر در تقابل با امریکا ۳۰ درصد از ارزش پولش نابود شد و عملاً آن اقدام را خنثی کرد.
دولت زیمبابوه در سال ۲۰۰۳ زمانی که تورم این کشور یکهزار درصد بود اقدام به حذف سه صفر از اسکناس‌های این کشور کرد. با این وجود دولت عملاً هیچگونه اقدامی در خصوص مهار تورم انجام نداده و صرفاً به وجهه روانی حذف صفر‌ها اتکا کرد. بدیهی آنکه این کارکرد به زودی از میان رفت و تورم تازنده سرانجام اقتصاد این کشور را ویران کرد و دلار زیمبابوه از هم پاشید و هم‌اکنون دلار امریکا به‌عنوان پول رسمی این کشور استفاده می‌شود.
داده‌های بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول حاکی از آن است که دست‌کم ۵۰ کشور جهان تاکنون اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده‌اند که در بسیاری از این کشور‌ها نتایج موفق اقتصادی حاصل نشده و فقط برای اهداف روانی نسبت به تغییر نام واحد پول اقدام شده است.
حذف صفر یا عملیات روانی
سال ۱۳۸۶ ایده حذف صفر از پول ملی با دستور رئیس‌جمهور وقت، محمود احمدی‌ن‍ژاد در دستور کار قرار گرفت و پیش از این نیز در سال ۱۳۷۲، بانک مرکزی مطالعاتی گسترده را در این زمینه آغاز کرد، ولی در هر دو مقطع این کار نیمه‌تمام ماند و این میراث حالا به دولت دوازدهم رسیده است.
حال در این میان آنچه مهم به نظر می‌رسد، اندازه قدرت این رویداد در کاهش نرخ تورم است. واقعیت آن است که کاهش تعداد چهار صفر از پول ملی در واقع بیشتر از آنکه رویدادی بنیادی برای کنترل شرایط رکود تورمی باشد، رویدادی با جهت‌گیری روانی بوده و در متغیر‌های کلان اقتصادی عملاً هیچ اتفاقی روی نمی‌دهد؛ چراکه تورم در واقع با توجه به تعاریف قدیم افزایش حجم پول و با تعاریف جدید، افزایش سطح عمومی قیمت‌هاست و وقتی که حجم پول افزایش می‌یابد در واقع تورم رخ داده است، اما اثرات آن با وقفه‌ای نامعلوم آشکار خواهد شد؛ بنابراین اتخاذ سیاست‌هایی همچون تلاش برای کنترل قیمت کالا‌هایی مثل بنزین و اتخاذ سیاست‌هایی همچون کاهش تعداد صفر پول ملی، جلوگیری از تورم نیست، بلکه در واقع جلوگیری از آشکار شدن تورم است و تنها می‌توان از آن به‌عنوان یک تغییر ظاهری یاد کرد تا یک تغییر بنیادی و عملی، جهت کنترل شرایط تورمی.
