با وجود برخی پیشرفتها در روند صلح افغانستان در چهارمین دور مذاکرات نمایندگان امریکا و دفتر سیاسی طالبان در دوحه قطر، دولت افغانستان همچنان نگران گفتوگوهای پشت پرده این دو طرف و آینده نظام سیاسی در این کشور است.
این مذاکرات که قرار بود به مدت دو روز ادامه یابد، به صورت باورنکردنی شش روز طول کشید. جالب اینجاست که امریکا و زلمی خلیلزاد آن برای صلح افغانستان، این مذاکرات را با کمال خونسردی و سکوت برای یک هفته ادامه داده است. گزارش برخی رسانهها به نقل از برخی منابع در گروه طالبان حاکی از آن است که دو طرف تا تهیه یک پیشنویس صلح پیش رفتهاند.
به گزارش خبرگزاری رویترز، در این پیشنویس، نمایندگان امریکا و طالبان بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان در ۱۸ ماه پس از امضای توافقنامه، برقراری آتشبس و دورنمای حکومت موقت پس از برقراری آتشبس، رفع تحریمهای جهانی بر رهبران طالبان و تبادل زندانیان میان طرفهای درگیر تأکید کردهاند. در مقابل، طالبان هم به امریکا تعهد داده که پس از توافق، تهدیدی از افغانستان متوجه امریکا و متحدانش نشود.
سید اکبر آقا، یکی از فرماندهان پیشین طالبان در مورد توافقهای صورت گرفته، به رسانههای افغانستان گفته که در نشست دوحه، طرفها روی دو موضوع به توافق رسیدهاند؛ خروج نیروهای خارجی از افغانستان و جلوگیری طالبان از فعالیت گروههای داعش و القاعده در خاک افغانستان.
اما گروه طالبان و امریکا، هیچ کدام حاضر به تأیید این پیشرفتها نیستند؛ از یکسو طالبان گفته که بحث خروج امریکا در ۱۸ ماه اصلاً در مذاکرات مطرح نبوده و خلیلزاد نیز توافق همهجانبه را به برپایی آتشبس فراگیر و گفتوگوهای درون افغانستانی مشروط کرده است.
اما با وجود به ظاهر این پیشرفتها، نگرانیها در جناح حاکم افغانستان شدیدتر شده است، زیرا اکثر محورهای گفتوگوهای امریکا و طالبان، مسائل مربوط به آینده نظام سیاسی افغانستان و خارج از حیطه صلاحیتهای امریکاست. پیشتر شورای عالی صلح افغانستان هشدار داده بود که نشست اخیر دوحه، آخرین نشست بدون حضور دولت این کشور باشد. هرچند نماینده ویژه امریکا پس از هر بار مذاکره با نمایندگان طالبان، به کابل سفر کرده و رهبران دولت افغانستان را در جریان محتوای این مذاکرات قرار میدهد و تأکید میکند که تلاش آنها تنها زمینهسازی برای مذاکرات مستقیم طالبان و این دولت است، اما هر بار محتوای افشا شده مذاکرات توسط برخی رسانهها و منابع طالبان، بیانگر گفتوگوهای فشرده دو طرف در مورد سرنوشت افغانستان است که خارج از صلاحیتهای امریکا میباشد. به عنوان مثال، در یک خبرنامه ارگ ریاست جمهوری افغانستان در مورد دیدار یک شنبه شب (۷ بهمن) زلمی خلیلزاد با محمد اشرف غنی، آمده که نماینده ویژه امریکا تأکید کرده که صحبت در مورد مسائلی، چون تشکیل دولت موقت، خارج از صلاحیتهای امریکا و تصمیمگیری در مورد آن، از صلاحیت دولت افغانستان است. اما جدای از این سخنان تشریفاتی، کلیشهای و گمراهکننده امریکا، محتوای افشا شده مذاکرات امریکا با طالبان و همچنین نگرانی دولت افغانستان نشان میدهد که مذاکرهکنندگان امریکایی در حال گفتوگو پیرامون طیف وسیعی از موضوعات مربوط به آینده افغانستان، چون تشکیل دولت موقت و چگونگی نظام سیاسی این کشور با نمایندگان طالبان بودهاند. این در حالی است که دولت و جریانهای سیاسی افغانستان برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمادگی میگیرند، ولی امریکا و طالبان در مورد تشکیل دولت موقت مذاکره میکنند. از سوی دیگر، هرچند امریکا پایه اصلی حضور این کشور و ناتو در افغانستان است، اما برای خروج نیروهای خود، بر اساس پیمانهای سیاسی و امنیتی که با دولت افغانستان امضا کرده، نمیتواند به صورت خودسرانه عمل کند. با این وجود، هرچند امریکا به ظاهر نشان میدهد که برای توافق با طالبان جدی است، اما دولت افغانستان با بیان اینکه آنها نیز به دنبال صلح فوری هستند، ولی این نگرانی را مطرح میکند که صلح فوری به چه بهایی؟ با چه تضمینی؟ و با چه تدبیری؟! این توافق صلح بدون حضور دولت افغانستان، چه توافقی خواهد بود؟ امریکا چه تصمیمی در پشت پرده به جای مردم افغانستان خواهد گرفت؟
دیده میشود که پس از دور چهارم گفتوگوهای امریکا با طالبان در دوحه قطر و آنچه پیشرفت در این گفتوگوها خوانده میشود، نگرانیهای رهبری دولت افغانستان بیشتر شده است؛ به گونهای که محمد اشرف غنی، رئیسجمهور افغانستان پس از دیدار با زلمی خلیلزاد، روز شنبه (۸ بهمن) نگرانیهای خود را به صورت آشکار در یک پیام ویژه تلویزیونی مطرح کرد. آقای غنی در این پیام، برخلاف توقع امریکاییها، به جای ابراز خوشبینی و خوشحالی از پیشرفتهای مطرح شده، درباره «خطرات احتمالی توافق صلح» سخن گفت. وی با اشاره به یک رویداد تاریخی و تحولات پایان دوره دکتر نجیبالله، آخرین رئیسجمهور دوره حاکمیت کمونیستی در افغانستان و همچنین کودتای کمونیستی علیه جمهوری محمد داوود خان، نگرانی خود را در مورد تکرار حوادث تلخ گذشته و کودتا در افغانستان مطرح کرد: «ما به خاطر این به تدبیر تأکید میکنیم که از تجربه زمان نجیبالله آگاهی کامل داریم. ما همه میدانیم که او چگونه فریب داده شد. سازمان ملل متحد به وی تضمین تأمین صلح داده بود، اما متأسفانه به فاجعه انجامید. من به حیث یک مسئول و رهبر منتخب ۳۵میلیون افغان، از نقش فعلی منطقه و جهان آگاهی دارم و این را نیز میدانم که خطرها و تهدیدات احتمالی بعد از موافقه صلح کدامها هستند.» این در حالی است که موضعگیریهای رهبران دولت افغانستان در حاشیه نشست جهانی اقتصاد در سوئیس نیز بیانگر افزایش بیاعتمادی آنها به امریکا و طالبان در روند گفتوگوهای صلح است. آنچه مشخص است، توافقهای پنهانی و پشت پرده در مورد افغانستان همواره با شکست یا ناکامی و به میان آمدن شرایطی بدتر و وخیمتر نسبت به گذشته در این کشور، همراه بوده است. یک نمونه برجسته تلاش امریکا و سازمان ملل برای ایجاد یک افغانستان جدید، به کنفرانس بن در سال ۲۰۰۱ در آلمان برمیگردد. طرحی که امریکا در این کنفرانس به گروههای مختلف افغان تحمیل کرد، بار دیگر افغانستان را در ورطه جنگ و کشتار فرو برد، اما آیا باز شرایطی بدتر و وخیمتر در انتظار افغانستان است؟ رئیسجمهور افغانستان در این مورد هشدار میدهد!