سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: یکی از منابع استرس، نوع شخصیت است. ما با دو تیپ شخصیتی در زندگی خود روبهرو هستیم. تیپ A. و B.. تیپ شخصیتی A. افرادی با فوریت زمانی که ملاک ارزشی خود را فعالیت زیاد میدانند، در حداقل زمان حداکثر کار را انجام میدهند و در صورت برخورد با موانع در راه نیل به هدف مشکلاتشان را به دیگران نسبت میدهند، در معرض ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی هستند و کمالگرا بودن، مشخصه دیگر آنها است. در نقطه مقابل، با تیپ شخصیتی B. روبهرو هستیم که حساسیت زمانی در آنها مشاهده نمیشود، در هنگام مواجهه با مسائل زندگی به جای پاک کردن صورت مسئله زندگی به صورت واقعبینانه به کشف راهحلهای موجود میپردازند و در اصل افرادی انعطافپذیر هستند. در مقایسه دو تیپ شخصیتی، روانشناسان معتقد هستند افراد تیپ شخصیتی A. از جمله منابع تولید استرس برای خود و اطرافیان هستند.
زمانی که هر یک از افراد در راه رسیدن به هدف دچار احساس ناکامی میشوند، استرس نقش خود را بروز میدهد. توجه به این نوع استرس بسیار مهم است. چون این باورهای فرد است که باعث ایجاد استرس در او شده است و چنانچه با افرادی مواجه میشویم که محرکی از بیرون باعث استرس در آنها نشده بود، بهترین راهبرد قابل ارائه شناخت درمانی جهت تغییر خطاهای شناختی است.
تعارض یعنی قرار گرفتن در بستر انتخاب از میان دو موقعیتی که بار یکسانی دارند. تصور کنید شما از طرف دوستتان برای مراسم تولد دعوت شدهاید. همزمان همسرتان نیز به شما پیشنهاد مسافرت میدهد. در این موقعیت هر دو مورد برای شما بار انتخابی یکسانی دارد و تعارض موجود به علت مردد بودن در تصمیمگیری میتواند برای شما استرسزا باشد.
افرادی که در شبکههای اجتماعی خود از حداقل حمایت لازم برخوردار هستند، نسبت به سایر افراد در معرض استرس بیشتری قرار میگیرند. دانشآموزی که در منطقه محروم در جهت قبولی در کنکور تلاش میکند نسبت به دانشآموزی که در کلانشهر از حمایت اطرافیان استفاده میکند، استرس بیشتری تجربه میکند.
شرایط اقتصادی مطلوب شرط لازم برای تأمین آرامش است، اما کافی نیست. حال افرادی که از این شروط لازم برخوردار نیستند، مسلماً در معرض تجربه استرس قرار خواهند گرفت. عواملی مانند بلوغ، بیماری و... از جمله عوامل جسمانی مهم هستند. بسیاری از خانوادهها از نقش بلوغ در ایجاد استرس اطلاعی ندارند و متعاقباً خود نیز مزید بر عامل فوق شده و استرس فرزند را تشدید میکنند.
استعمال سیگار، عدم تغذیه، اختلال در خواب، ورزش نکردن و... جزو ملاکهای رفتاری استرسآفرین محسوب میشوند. ارتباط این عوامل با استرس ارتباطی متقابل و دوسویه است؛ یعنی همچنان که استرس باعث استعمال سیگار میشود، مصرف سیگار نیز استرس را تشدید میکند و آنچه در این میان درخور توجه است، تغییر در الگوهای رفتاری جهت کاهش استرس است. این موارد در واقع جزو منابع اصلی استرس محسوب میشوند، در صورتی که منابع فرعی بیشمار دیگری نیز وجود دارد. مدیریت استرس تلاشی است که افراد انجام میدهند تا استرس موجود را کاهش داده یا بتوانند در صورت لازم آن را حذف یا مدیریت کنند و به سلامت روان لازم برسند.
به اعتقاد روانشناسان مدیریت استرس مستلزم چهار راهبرد مقابلهای شامل مقابله مسئلهمدار، هیجانمدار، انفعالی و انفصالی است. در رویکرد مقابله مسئلهمدار فرد تمام تلاش خود را معطوف دستیابی به راهکارهایی برای حل مسئله میکند، درحالیکه در مقابله هیجانمدار فرد از طریق استفاده از هیجانهای مختلف سعی در دستیابی به آرامش دارد.
سومین رویکرد مقابلهای، مقابله اجتنابی است. همانطور که از اسمش پیداست فرد از روبهرو شدن با موقعیت استرسزا اجتناب میکند و این در حالیست که در سراسر این مدت مسئله موجود ذهن فرد را درگیر کرده است و باعث اختلال در تمرکز او میشود. از این نوع مقابله به تدبیر کبک هم یاد میشود. چون فرد همانند کبک سر خود را زیر برف برده و امید به این دارد که مسئله خود به خود حل خواهد شد و نهایتاً چهارمین رویکرد که به مقابله انفصالی مشهور است، بر خلاف رویکرد اجتنابی سعی در فرونشانی یا انکار هیجان ندارد، بلکه به منظور بررسی ابعاد مختلف مسئله از چشمانداز وسیع از موقعیت فاصله میگیرد.
بعد از راهبردهای مقابلهای استرس میتوان از راهکارهای مدیریت استرس استفاده کرد. یکی از راهکارهای مهم و قابل توجه در این زمینه پیشبینیپذیری است. هرچه افراد بتوانند قدرت پیشبینی بالاتری داشته باشند فشار روانی حاصل از موقعیت تنشزا قابل تحملتر و روبهرو با موقعیت تنشزا با سازشپذیری بالاتری همراه خواهد بود. بنابراین افراد با افزایش این ویژگی مهم میتوانند تا حدودی استرس را در خود کاهش داده یا حتی حذف کنند. حمایت اجتماعی بهعنوان راهکار مفید و مؤثر دیگر است که در هنگام استرس به مثابه کمربند ایمنی از افراد در برابر خطرات ناشی از تنش محافظت میکند.
راهکار سوم که در زندگی اکثر افراد به صورت کمرنگ است و نیازمند آگاهسازی خانوادهها و آموزش مهارت حل مسئله است. این مهارت خود بهعنوان یکی از مهارتهای زندگی آموزش گستردهای میطلبد و به ما این نکته را متذکر میشود که به جای پاک کردن صورت مسئله زندگی به جستوجوی راهحلهای موجود بپردازیم.
مدیریت مالی یکی دیگر از راهکارهای مدیریت استرس است. مدیریت مالی یعنی در چارچوب توانایی مالی خودمان زندگی و از هرگونه چشم و همچشمی پرهیز کنیم. در قرن حاضر مسائل اقتصادی بهعنوان یکی از عوامل تنشزا تلقی میشود که در نتیجه ایجاد استرس باعث بروز بیماریهای جسمی از جمله بیماریهای قلبی - عروقی میشود. پدر خانوادهای که به علت تقبل کردن مخارج سنگین جهیزیه دختر یا جشن عروسی فرزند پسر خویش دچار سکته قلبی میشود و پزشک متخصص علت آن را استرس میداند، نمونه بارزی در این زمینه است.
راهکار بسیار مؤثر دیگر مدیریت زمان است. اجتناب از اتلاف وقت و به تعویق انداختن کارها میتواند کمک شایانی در کنترل استرس داشته باشد. دانشجویی که با وجود زمان لازم برای مطالعه امتحان مکرراً آن را به تأخیر میاندازد، ثمرهای جز استرس برای خود به ارمغان نمیآورد و مهمترین نکته در این زمینه، تنظیم برنامه زمانی برای انجام تکالیف مختلف است. با اشاره به سخن ارزشمند حضرت علی (ع) که میفرمایند: مؤمن روزانه به اعمال خود رسیدگی میکند، میتوانیم به نقش زمان در زندگی خویش پی بریم.
ورزش از دیگر راهکارهای مدیریت استرس است. انجام ورزشهای هوازی از جمله پیادهروی، کوهنوردی و... یا حتی ورزشهایی که تنش عضلانی را کاهش میدهند مانند ایروبیک. اینگونه ورزشها میتوانند با افزایش اکسیژن سطح استرس را کاهش دهند.
تغذیه عامل مؤثر دیگر است که به نقش آن در کاهش استرس کمتر توجه میشود. کاهو، سیب درختی، شیر و... از جمله مواردی هستند که با گنجاندن آنها در سبد تغذیه روزانه میتوان به افزایش آرامش کمک کرد.
برخی افراد خود را مسئول تمام کارهایشان میدانند و همین فشار روانی میتواند استرس قابل ملاحظهای را به وجود آورد. بنابراین طبق زمان، منابع مالی، توانمندیهای جسمی و ظرفیتهای روحی وظایف محوله را بین خود و اطرافیانتان تقسیم کنید.
*روانشناس بالینی