این مهم باعث شد تا برخی از کارشناسان پیشنهاد انتقال آب از دو دریای خزروعمان را پیشنهاد کنند که با بررسیهای صورت گرفته دریای عمان مورد توجه وتایید قرارگرفت. با این حال بحث تامین مالی این پروژه باعث شد تا این مهم دچار تاخیر شود، موضوعی که سبب شد تا، نماینده مردم قم در مجلس اعلام کند: «انتقال آب از دریای عمان یکی از راهکارهایی است که با اجرای درست آن میتوان مشکل آب ۲۳ استان کشور را حل کرد و من تعهد میدهم که برای این طرح سرمایهگذار داخلی جذب کنم و نیاز به اعتبارات دولتی نباشد.»
مشکل کم ویا بی آبی دراستانهای مختلف کشور موجب شده تا کارشناسان طرح انتقال آب از دودریای خزر در شمال وعمان در جنوب ایران را پیشنهاد دهند که هریک از این دو طرح با مشکلات ریزودرشتی مواجه هستند، با این حال راه داشتن دریای عمان به آبهای بین المللی موجب شده تا در حال حاضر استانهای هم مرز با آن از جمله، سیستان وبلوچستان، بوشهروهرمزگان با استفاده از آب شیرین کنها تا حدودی آب مورد نیاز خود را تامین کنند موضوعی که با نمایان شدن آثارمثبتش کارشناسان را بر آن داشت تا این مهم را برای استفاده به سایر استانها تعمیم دهند. نماینده مردم قم در مجلس دراین خصوص میگوید: «انتقال آب از دریای عمان یکی از راهکارهایی است که با اجرای درست آن میتوان مشکل آب ۲۳ استان کشور را حل کرد و من تعهد میدهم که برای این طرح سرمایهگذار داخلی جذب کنم و نیاز به اعتبارات دولتی نباشد.»
مجتبی ذوالنور میافزاید: «بند علیخان که پساب ورامین را در خود جای میدهد، در سال ۸۹ تصویب شد که این پساب به قم اختصاص پیدا کند و به تالاب مره قم منتقل شود تا این تالاب خشک نشود، این مصوبه تا کنون اجرایی نشده است و باید به این موضوع توجه کرد تا مشکل خشکی این تالاب را تا حدی حل کند.» وی ادامه میدهد: «شرایط استان قم نسبت به استانهای خشک دیگر متفاوت است و نمیتوان با برخی اقدامات جلوی تشکیل گرد و غبار را در این استان گرفت؛ باید بودجهای برای مقابله با گرد و غبار برای استان قم اختصاص پیدا کند تا از بحرانی شدن وضعیت دریاچه و تالابهای قم جلوگیری شود.»
نیاز استانهای خشک به انتقال آب از عمان
کاندیدای اول شدن دریای عمان برای انتقال آب از آن به استانهای خشک کشور ومورد تایید قرار گرفتن ابن مهم موجب شد تا بسیاری از نمایندگان واستانداران این مناطق خواستار انتقال آب به استانهای خود شوند، که در این میان میتوان از قم که به شدت اجرای این طرح برای مردمش حیاتی است نام برد. نماینده مردم قم در مجلس با تایید این مهم میگوید: «مشکل استان قم با یک کمک یکساله و مقطعی حل نمیشود و نیاز به یک اعتبار پایدار دارد تا بتوان اقدامات اساسی برای احیای محیط زیست قم انجام داد.» مجتبی ذوالنور میافزاید: «اختلاف نظرهایی در مجلس برای انتقال آب دریای خزر به سمنان وجود دارد و نمایندگان شهرهای شمال کشور مخالف این انتقال هستند؛ همچنین در صورت انتقال، این آب تنها به استان سمنان میرسد و استانهای قم و یزد و اصفهان همچنان با مشکل مواجه خواهند بود.»
انتقال آب از دریای عمان یکی از راهکارهایی است که با اجرای درست آن میتوان مشکل آب ۲۳ استان کشور را حل کرد؛ این انتقال را میتوان به روشهای انتقال با لوله و یا حفر کانال انجام داد، ولی باید این موضوع برای اجرا باید مورد بررسی سازمان محیط زیست کشور قرار بگیرد. از آنجایی که شرایط استان قم نسبت به استانهای خشک دیگر متفاوت است و نمیتوان با برخی اقدامات جلوی تشکیل گرد و غبار را در این استان گرفت؛ باید بودجهای برای مقابله با گرد و غبار برای استان قم اختصاص پیدا کند تا از بحرانی شدن وضعیت دریاچه و تالابهای قم جلوگیری شود. این درحالی است که به گفته نماینده مردم قم در مجلس، مشکل استان قم با یک کمک یکساله و مقطعی حل نمیشود و نیاز به یک اعتبار پایدار دارد تا بتوان اقدامات اساسی برای احیای محیط زیست قم انجام داد.
درحال حاضر اختلاف نظرهایی در مجلس برای انتقال آب دریای خزر به سمنان وجود دارد و نمایندگان شهرهای شمال کشور مخالف این انتقال هستند؛ همچنین در صورت انتقال، این آب تنها به استان سمنان میرسد و استانهای قم و یزد و اصفهان همچنان با مشکل مواجه خواهند بود. انتقال آب از دریای عمان یکی از راهکارهایی است که با اجرای درست آن میتوان مشکل آب ۲۳ استان کشور را حل کرد؛ این انتقال را میتوان به روشهای انتقال با لوله و یا حفر کانال انجام داد؛ برای اجرای این طرح سرمایه گذار داخلی وجود دارد و من تعهد میدهم که برای این طرح سرمایه گذار داخلی جذب کنم، ولی باید این موضوع برای اجرا باید مورد بررسی سازمان محیط زیست کشور قرار بگیرد.
اما واگر دریای خزر
اگرچه برخی از کارشناسان انتقال آب از دریای خزر را یک کار غیر علمی میدانند و معتقدند عملیاتی شدن این طرح روند خشک شدن بزرگترین دریاچه جهان را فراهم میکند؛ اما رئیس سازمان محیط زیست میگوید: انتقال آب از دریا به داخل سرزمین برای برطرف کردن نیاز آبی مصرفکنندگان صنعتی و آب شرب از نظر من بلامانع است. با این حال مخالفان اجرای این طرح، اجرای آن را غیر ممکن وموجب نابودی وخشک شدو دربای خزرمی دانند که به احتمال قوی با مخالفت کشورهای هسایه مواجه خواهد شد. رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در مخالفت با این طرح میگوید: «دریای خزر یک دریای بسته است و هر دستکاری در این دریا موجب به خطر افتادن اکوسیستم طبیعی خواهد شد.»
محمدعلی شاعری با بیان اینکه انتقال آب دریای خزر تهدیدی برای دریا است، ادامه میدهد: «اگر این پروژه به مرحله اجرا برسد با کاهش شدید آب دریا و خشک شدن آن روبه رو خواهیم شد.» وی میافزاید: «با اجرای این طرح قطعا استانهایی مانند خراسان شمالی، تهران و بخش مرکزی ایران به دنبال برداشتهای بعدی از دریای خزر خواهند بود که این موضوع تهدیدی برای خزر محسوب میشود و باید شاهد شکلگیری دریاچه ارومیه دیگری باشیم.» از سوی دیگر برداشت و انتقال آب از دریای خزر که قدرت خودپالایی پایینی دارد برخلاف ضوابط محیط زیستی است و این انتقال موجب ایجاد یک بحران زیست محیطی خواهد شد؛ چنانچه دلاور نجفی کارشناس ارشد منابع طبیعی محیط زیست در این باره میگوید: «سطح آب دریای خزر حدود ۲۸ الی ۳۰ متر از آبهای آزاد پایینتر است به همین دلیل انتقال آب بدون پمپاژ مقدور نخواهد بود»
برداشت آب علاوه بر خسارت به دریا میتواند به جنگلها و پوشش گیاهی آن منطقه نیز آسیب وارد کند، چرا که اجرای شبکه انتقال آب دریای خزر به سمنان از مسیر جنگلهای هیرکانی موجب از بین رفتن بخش وسیعی از جنگلها و درختان و در نتیجه خسارت به طبیعت و محیط زیست شمال کشور خواهد شد. همچنین انتقال آب دریای خزر به سمنان موجب تغییرات اکولوژیکی از جمله آلودگیهای زیست محیطی به دلیل مصرف صنعتی، توسعه کشاورزی و تخریب تنوع زیستی و همچنین ورود گونههای مهاجم همچون گیاهان و ماهیها به فلات مرکزی خواهد شد.
بر اساس تحقیقات انجام شده در کشورهای مختلف، طرحهای انتقال آب نه تنها از لحاظ اقتصادی بسیار پرهزینه هستند، بلکه برای هر دو نقطه ارسال کننده و دریافت کننده دارای هزینههای سنگین اجتماعی و زیست محیطی میباشند و تمام تجارب بین المللی و داخلی نشان میدهند که پروژههای انتقال آب بین حوضهای، روشهای ناپایداری هستند که نه تنها مشکللات را حل نکردهاند، بلکه اوضاع آب را وخیمتر کردهاند. عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی از مخالفان اجرای این طرح میگوید: «به فرض اینکه اگر چنین اتفاقی در کشور رخ دهد، داستان ارومیه، فاجعه زیست محیطی اصفهان، خوزستان و آذربایجان در مازندران و سمنان نیز تکرار خواهد شد، لذا دغدغه تأمین آب شرب برای مردم سمنان نباید به قیمت از دست دادن دریاچهها و دریاهای حواشی کشور باشد. فراموش نکنیم خزر دریا نیست و دریاچه است.»
ادیانی راد ادامه میدهد: «حتی از منظر حقوق بین المللی و دریا نیز ممکن است انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی تبعات حقوقی بین المللی نیز داشته باشد و این موضوع نیز نیاز به بررسی دارد.»ای آنجا که با انتقال آب دریای خزر به سمنان باید مراحل شیرین سازی نیز صورت گیردکه به گفته کارشناسان هزینه بر ودر عین حال غیر ممکن است. دبیر کارگروه تخصصی پسماند و محیط زیست اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران در این رابطه میگوید: «انتقال آب شور به مقصد، به دلیل آنکه از لحاظ فنی، نمکزدایی ۱۰۰ درصد آن به روشهای معمول اساسا امکان پذیر نبوده و هزینه پمپاژ آب به ارتفاع ۲۳۰۰ متری بالاخص برای آب شور با چگالی بالا سرسامآور بوده، بسیار دور از منطق اقتصادی و مهندسی است؛ علاوه بر این، مشکلات خوردگی خطوط لوله و نشتهای محتمل در مسیر خط انتقال، ریسکهای اقتصادی آن را در کنار نگرانیهای زیستمحیطی به شدت افزایش میدهد.»
عابسی میافزاید: «از آنجایی که ساختار اقتصادی استان مازندران به کشاورزی از نوع آببر متکی بوده و مشکلات ناشی از کمبود آب در این استان بالاخص در سنوات گذشته، باعث به زیر کشت نرفتن بخش بزرگی از زمینهای استان شده است، بنابراین هر گونه انتقال آب از این استان به سایر استانها میتواند با پیامدهای جدی اجتماعی مواجه شود.» به دلیل اینکه رشته کوه البرز به شدت فعال است، وقوع زلزله، نشست زمین و هرگونه اشتباه مهندسی که نَشت آب را سبب شود، باعث ورود آب شور به اراضی ملی و از بین رفتن این زمینهای با ارزش خواهد شد.
از آنجایی که فرایند نمکزدایی باعث تولید آب بسیار شور در حجم بالا میشود و دفع زیستمحیطی آن در استخرهای تبخیری و تولید حجم بالای نمک را درپی دارد که تنها بخشی از این نمک دارای ارزش اقتصادی برای مصارف صنعتی بوده و درصد بالایی از آن به دلیل آلایندگی به رسوبات دریای خزر، فلزات سنگین، آفتکشها و سایر عناصر آلوده کننده، بدون مصرف مانده و تجمع این آلایندهها در نمک تولیدی، استفاده از آن را تحت تأثیر جدی قرار خواهد داد.
موافقت رییس سازمان محیط زیست با انتقال آب دریای عمان
از آنجا که برای انتقال آب از دریای عمان نیاز است تا مجوزهای لازم از سوی محیط زیست دریافت شود، لذابا فرستاده شده این طرح مهم سازمان حفاظت محیط زیست پس از بررسی کارشناسان مورد تایید این سازمان قرار گرفت رییس سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص شرط تایید واجرای این طرح میگوید: «دولت باید آب مورد نیاز برای شرب و بخش صنعت را تامین کند بنابراین با انتقال آب دریای عمان پس از شیرین کردن موافق هستیم.» عیسی کلانتری میافزاید: «طبق کارشناسیهای صورت گرفته، اگر بخواهیم آب را از دریای عمان به مشهد منتقل کنیم، هر متر مکعب ۵ یورو هزینه دارد. دولت باید آب مورد نیاز برای شرب و بخش صنعت را تامین کند بنابراین موافقیم که آب دریا را پس از شیرین کردن، انتقال دهیم البته باید توجیه اقتصادی آن را نیز بررسی کنیم.»
وی تاکید میکند: «نباید آب را برای کشاورزی منتقل کنیم، زیرا به هیچ عنوان توجیه اقتصادی ندارد همچنین ۹۰درصد منابع آبی کشور در بخش کشاورزی استفاده میشود.» مشکلات موجود محیط زیست کشور به دلیل استفاده نکردن از روشهای علمی و کارشناسی است. طبق استانداردهای جهانی، هر کشور تنها میتواند ۴۰درصد از منابع آبهای زیرزمینی خود را استفاده کند، ولی این موضوع در ایران رعایت نمیشود و به شدت نگران کننده است.