سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: نتیجه سه سال صبوری و وسواس سعید روستایی برای ساخت دومین فیلم سینمایی بعد از فیلم اول و موفق «ابد و یک روز» در همان سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر، مثبت و خوشایند بود و «متری شیش و نیم» موفق شد توجه تماشاگران، منتقدان و هیات داوران را به خود جلب کند. این فیلم هم مثل فیلم اول روستایی، سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را بهدست آورد و حالا این اقبال عمومی در اکران نوروزی هم ادامه دارد و متری شیش و نیم تا اینجا موفق شده بیش از ۱۴ میلیارد تومان فروش داشته باشد؛ فیلم دوم گیشه که بتازگی تعداد مخاطبان آن از یک میلیون نفر فراتر رفته است. این میزان از استقبال و فروش برای فیلمی تلخ و اجتماعی، قابل توجه است؛ آن هم در شرایطی که معمولا تماشاگران سالهای اخیر سینمای ایران چنین اقبالی را به فیلمهای کمدی نشان میدهند.
همه اینها نشانگر اهمیت متری شیش و نیم و نیازمند توجه، تحلیل و بررسی است. با این حال همچنان تماشاگران و منتقدانی هستند که ساخته نخست روستایی، ابد و یک روز را فیلم بهتر و کاملتری نسبت به این اثر میدانند. برخی معتقدند متری شیش و نیم با وجود شخصیتهایی جذاب و سکانسها و صحنههایی تماشایی، ضعفها و ایراداتی دارد که آن را در چند قدمی اثری کامل متوقف میکند. بخشی از انتقادات هم به لحن و روایت فیلم در نیمه دوم و قسمتهای پایانی برمیگردد که به زعم آنها باعث همذاتپنداری و همراهی برخی تماشاگران با شخصیت منفی و ضدقهرمان قصه میشود. با این حال برخی دلایل اهمیت و جذابیت متری شیش و نیم را بهطور اجمالی و فهرستوار ذکر میکنیم.
ترکیب بازیگران
جملهای در فوتبال وجود دارد مبنی براینکه به ترکیب تیم برنده دست نزنید. سعید روستایی هم به دلایل احتیاطی و البته موفقیت همکاری قبلی، همین کار را کرد و باز هم از ترکیب بازیگری ابد و یک روز در فیلم دومش استفاده کرد؛ پیمان معادی و نوید محمدزاده که در فیلم اول روستایی نقش دو برادر به نامهای مرتضی و محسن را بهعهده داشتند، اینجا در نقشهای صمد و ناصر بازی میکنند. اولی، پلیسی خشن و جدی است و دومی هم یک قاچاقچی مخوف مواد مخدر. کیفیت بازی معادی و محمدزاده، اینجا هم به اندازه سطح بازی آنها در ابد و یک روز جذاب است. به این ترکیب امتحان پسداده، حضور پریناز ایزدیار را هم اضافه کنید که در ابد و یک روز، نقش محوری سمیه را به عهده داشت و اینجا، اما فقط در یک سکانس، حضور باورپذیر و تاثیرگذاری دارد. جالب اینجاست این بار هم نسبتی میان نقشهای ایزدیار و محمدزاده هست، با این تفاوت که نقش خواهر و برادریشان در ابد و یک روز، اینجا جایش را به نسبت نامزدی سابق داده است. با این حال اینجا هم انگار یک «سمیه نرو» در کلام نقش محمدزاده نهفته و رفتن او در قصه، دلخوشی ضدقهرمان را از او گرفته. برای همین جایی در فیلم با حسرت و اشک و با اینکه میداند همین عشقش (ایزدیار) او را لو داده، میگوید: «من الان دلم پر میکشه واسه اینکه یه بار دیگه ببینمش.» بهجز این ترکیب بازیگران و بازیهای خوب آنها، باید به حضور فرهاد اصلانی هم در فیلم اشاره کرد که مجموعا یکی از مهمترین دلایل استقبال مردم از متری شیش و نیم است؛ و اما...
باوجود نکات مثبت فنی و ساختاری فیلم، برخی معتقدند روستایی چرا در این دو فیلم فقط از مرگ و سیاهی و تلخی گفته و کمتر کورسوی امیدی در جامعه ایرانی دیده است؟ عنوان هر دو فیلم روستایی، مستقیم با مرگ و نیستی در ارتباط است؛ ابد و یک روز، حکمی است که فقط با مرگ شخص محکوم به پایان میرسد و متری شیش و نیم هم که اشاره به قیمت کفن دارد و نشانهای است به سرنوشت یکی از شخصیتهای اصلی فیلم. به جز اسامی فیلمها، فضای قصه هر دو فیلم هم تیره و تار است و برخی از مهمترین شخصیتهای فیلم در فقر و فلاکت و بدبختی، دست و پا میزنند. اعتیاد و مواد مخدر هم موضوع مشترک هر دو فیلم ابد و یک روز و متری شیش و نیم است؛ ضمن اینکه یکی از ایرادهایی که به این فیلم دوم وارد میکنند، رویکرد دلسوزانه کارگردان به شخصیت منفی و ضدقهرمان ماجراست؛ این نگاه بهویژه در نیمه دوم و بخشهای رو به پایان فیلم تشدید میشود و مسیر قصه طوری پیش میرود که برخی تماشاگران برای سرنوشت محتوم ناصر، گریه و زاری و با او همدردی میکنند. درحالی که باید مخاطب با پلیس و شخصیت مثبت قصه همراهی کند و نه شخصیت قاچاقچی و خلافکار فیلم که بسیاری را به خاک سیاه کشانده است.
نگاه اجتماعی و تحلیلگرانه
جبار آذین، منتقد و مدرس سینمایی در گفتوگو با جامجم درباره فیلم متری شیش و نیم گفت: در میان فیلمهای سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر، تعداد معدودی فیلم، قابلیت تماشا و ارزشگذاری از منظر مضمون، محتوا و ساختار هنری داشتند که یکی از این آثار، دومین ساخته سینمایی سعید روستایی است. فیلمی که در کارنامه هنری این فیلمساز، گامی رو به جلو به حساب میآید.
او افزود: متری شیش و نیم گرچه از نظر مضمون، قویتر و غنیتر از فیلم نخست این فیلمساز، ابد و یک روز نیست، اما همچنان حاوی نگاه اجتماعی و تحلیلگرانه فیلمساز است. روستایی در دومین فیلم خود هم علاوه بر تسلط بیشتر بر ابزار سینما و بیان سینمایی و نزدیکی به واقعیتهای جامعه، نگاه خود را از سطح به عمق واقعیات روزمره زندگی مردمی که به خوبی آنها را میشناسد، آورده است. به عبارتی فیلم خوش ساخت این فیلمساز جوان، به دلیل برخی ویژگیها ما را نسبت به کارنامه او امیدوار میکند.
آذین ادامه داد: بهرغم حاشیههایی که درباره فیلم دوم روستایی و سرمایهگذار آن
- محمدصادق رنجکشان - وجود داشت، اما خوشفکریهای فیلمساز در ساخت این اثر آن مسائل را پوشش داده است. گرچه موضوع اعتیاد و قاچاق مواد مخدر، سوژهای نخ نما و کهنه است، اما نحوه پرداخت این فیلمساز و قصهسازی و شخصیتپردازی از کاراکترهای فیلم، به اثر او شکل و شمایل تازه میدهد و این فیلم را قابل اعتنا و برجسته میکند.
شخصیتهای خاکستری و واقعی
جبار آذین در بخش دیگری از صحبتهایش بیان کرد: مسیری که روستایی در مقابل قهرمانها و ضدقهرمانهای فیلم و در راستای جدال خیر و شر قرار داده، او را ادامهدهنده راهی نشان میدهد که برخی فیلمسازان مثل سازنده «ایستاده در غبار»، در فکر ساختن شخصیتهای درست سینمایی و خاکستری واقعی هستند. از زاویه دیگر، متری شیش و نیم برخلاف اغلب آثار سطحی سینمایی کشور، در پردازش شخصیتها تکبعدی عمل نکرده است.
همانگونه که قهرمان فیلم روستایی دارای ابعاد مختلف شخصیتی است، ضدقهرمان او هم دارای چنین ویژگیهایی است. روستایی، زندگی و آدمها را سیاه و سفید نمیبیند، بلکه آنها را خاکستری میبیند. در کنار این ویژگی، باید به نگاه غیرکلیشهای کارگردان به کاراکتر پلیس هم اشاره کرد که سبب شده تماشاگر، پلیس را صرفا یک موجود خشک و خشن و قانونزده نبیند و با ابعاد مختلف شخصیتی و زندگی او آشنا و همراه شود.
افراط در نگاه تلخ
این منتقد و مدرس سینما، در نقد متری شیش و نیم هم گفت:، اما آن چیزی که سعید روستایی و دیگر کارگردانهای جوان ما باید آن را مدنظر قرار دهند، دوری از افراط در نگاه تلخ نسبت به مسائل جامعه است. این نگاه سبب میشود نوعی نگرش تک بعدی در آثار آنها به ظهور برسد. در حالی که یک اثر اجتماعی نیازمند این است که از زوایای زشت و زیبا و خوب و بد، مورد ارزیابی قرار بگیرد. چنانچه روستایی در دام این نوع نگرشهای افراطی نیفتد و در کنار مردم و با مردم باشد، میتوان به فردای فیلمسازی او امید بیشتری داشت.
پشتوانه ابد و یک روز
فارغ از نکاتی که جبار آذین، منتقد پیشکسوت سینمای ایران به آن اشاره کرد، بخش مهمی از این میزان کنجکاوی و توجه به متری شیش و نیم، ماحصل موفقیت فیلم قبلی روستایی، ابد و یک روز و تجربه خوشایند تماشاگران از تماشای آن است. آن موفقیت، گرچه کار را برای ساخت فیلم دوم کارگردانش سخت کرد، اما تماشاگران از همانموقع چشم انتظار فیلم دوم روستایی ماندند؛ بنابراین وقتی خبر حضور متری شیش و نیم در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر مطرح شد، مردم به استقبال این اثر رفتند و نتیجه، اعطای سیمرغ مردمی به این فیلم بود. همین کنجکاوی در اکران نوروزی هم ادامه داشت و متری شیش و نیم، عنوان دومین فیلم پرفروش را بهدست آورد.
موفقیت یک فیلم غیرکمدی
تماشاگران سینمای ایران در سالهای اخیر نشان دادهاند بیشتر مشتاق تماشای آثار کمدی هستند و کمتر پیش میآید به فیلمی تلخ و جدی و اجتماعی، روی خوش نشان دهند.
در این سالها تنها فیلمهای جدی که راهی به جدول پرفروشترین فیلمهای سینمای ایران یافتهاند، فروشنده، محمد رسولا... و لاتاری هستند.
متری شیش و نیم، تنها فیلم جدی اکران نوروزی است که توانسته میان فیلمهای کمدی موجود، بهخوبی آبروداری کند.
یک پلیس متفاوت
یکی از مهمترین حاشیههای ایجادشده پیرامون فیلم، واکنش نیروی انتظامی موقع جشنواره فیلم فجر بود مبنی بر این که متری شیش و نیم، تصویر چندان درستی از پلیس ارائه نمیکند.
بهعلاوه، حرفهای روستایی در مراسم اختتامیه جشنواره هم باعث واکنش و اعتراض خانواده شهدای ناجا شد.
سعید روستایی گفته بود: «میخواهم یک قولی به شما بدهم، من پشت دستم را داغ میکنم که پلیس از جلوی دوربینم که هیچ، حتی از پشت دوربینم هم رد نشود!»
باوجود برخی واکنشها نسبت به فیلم و حرفهای روستایی، در متری شیش و نیم، تصویر متفاوت و تازهای از پلیس ایرانی ارائه میشود؛ پلیسی که این نوع از خشونت و جدیت، لازمه تقابل او با قاچاقچی مخوفی همچون ناصر خاکزاد و دیگرانی، چون اوست.