سرویس دانشگاه جوان آنلاین: به تازگی بیستوهفتمین دوره «آیین نکوداشت اعضای هیئتعلمی نمونه کشوری» برگزار شد، اما در این آیین همچون دورههای سالهای قبل، بخش بزرگی از آموزش عالی کشور نادیده گرفته شد.
تمامی ۱۳ استاد تجلیل شده در این نکوداشت اعضای هیئت علمی نمونه کشوری از دانشگاه دولتی بودند، حال آنکه دانشگاههای دولتی فقط سهمی ۷ درصدی از آموزش عالی کشور دارند.
دستورالعمل انتخاب اعضای هیئتعلمی نمونه کشوری از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تدوین میشود. در ماده یک این آییننامه آمده است: «انتخاب و معرفی اعضای هیئتعلمی نمونه دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور از میان اعضای هیئتعلمی با مراتب علمی مختلف صورت میگیرد.»
بالاترین امتیاز برای پژوهش
در ماده ۲ نیز آمده است: «عضو هیئت علمی نمونه مؤسسه، از میان اعضای هیئتعلمی رسمی قطعی شاغل و تماموقت با حداقل پنج سال سابقه خدمت که حداقل امتیازات را بر اساس جدول (۱) احراز کردهاند، پیشنهاد میشود.»
این ماده سه تبصره دارد که در تبصره دوم آن آمده است: «امتیازات فعالیتهای پژوهشی و فناوری اعضای هیئتعلمی متقاضی با توجه به سطح دانشگاه محل خدمت با اعمال ضریب محاسبه میشود.»
در این آییننامه به معیارها و ملاکهای ارزیابی هم اشاره شده که بر این اساس، فعالیتهای آموزشی ۱۳۵ امتیاز (شامل کیفیت و پویایی درس، رعایت شئون معلمی، رعایت نظم و انضباط، هدایت و مشاوره علمی و حرفهای، نقش مؤثر و راهبردی در ارتقای آموزش) و فعالیتهای پژوهشی و فناوری ۲۲۰ امتیاز (شامل مرجعیت و شهرت علمی، تولیدات پژوهشی، تصنیف و پژوهشی، نهادسازی علمی، تعاملات فناورانه، تجاریسازی دانش و تولید ثروت، اثرگذاری اجتماعی) دارد.
از تلاش مداری تا خودباوری
فعالیتهای اجرایی که شامل حضور فعال و تماموقت در دانشگاه، نقش مؤثر و راهبردی در تأسیس دانشگاه، فعالیت اجرایی مؤثر در امور آموزش عالی میشود هم ۳۰ امتیاز دارد.
فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی شامل اشتهار به ارزشهای دینی و اخلاقی، ترغیب روحیه خودباوری و تلاشمداری در دانشجویان، ایثارگری و... هم ۳۵ امتیاز دارد. حداقل و حداکثر امتیازدهی هم در بخشنامه مذکور مشخص شده که در مجموع ۴۲۰ امتیاز برای اساتید نمونه کشوری در نظر گرفته شده است.
شائبه مسائل جناحی
بررسی اساتید نمونه «ملی» وزارت علوم در سالهای اخیر فقط شامل دانشگاههای دولتی شده است. هرچند در ماده یک آییننامه تأکیدی بر شاخص بودن اساتید دانشگاههای دولتی نشده است و عبارت «دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور» آمده، اما نامی از اساتید دیگر دانشگاهها نیامده است.
این در حالی است که در مراسم امسال افرادی معرفی شدهاند که سالهاست از لیست پراستنادترین اساتید کناره گرفتهاند. یکی از همین افراد «هادی خانیکی» بود. وی عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران است و همچنین سابقه عضویت در شورای مرکزی جبهه مشارکت را هم دارد.
وی در دوران اصلاحات، مشاور رئیسجمهور در امور رسانه و مطبوعات و سپس مشاور رئیسجمهور در امور فرهنگی بود. او سردبیر نشریه آیین و همچنین آیین گفتوگو بود که هر دو در سال ۱۳۹۰ توقیف شدند. همین موارد شائبه مسائل سیاسی و جناحی را هم در این آیین دخیل میداند.
۴۰ درصدیهای فراموش شده
به هر حال برخی دانشگاههای دولتی به دلیل جایگاه خاصی که در افکار عمومی و نخبگان دارند، قطعاً میتوانند صاحب اکثر رتبههای اساتید برتر شوند، اما بیش از ۹۰ درصد آموزش عالی کشور متعلق به دیگر دانشگاههاست. دانشگاههایی که هیچ سهمی از این مراسم نبردند.
سهم دانشگاه آزاد از مراکز آموزش عالی کشور ۲۵ درصد است. دانشگاه غیرانتفاعی هم ۱۵ درصد و دانشگاههای فنی و حرفهای سهمی ۸ درصدی دارند. دانشگاه پیام نور هم ۱۸ درصد از مراکز آموزش عالی کشور را در اختیار دارد و مدتهاست که به حال خودش رها شده است.
جالب اینکه دانشگاه علمیکاربردی سهمی در حدود ۴۰ درصدی دارد و اصلاً هم در این گزینشها به حساب نمیآید! چراکه طبق گزینش وزارت علوم اساتید باید عضو هیئت علمی باشند، حال آنکه علمیکاربردیها تنها دانشگاه جهان هستند که هیئت علمی ندارند! تمامی این دانشگاههای غیردولتی به همین نسبت سهم هیئت علمی کشور را دارند ولی دیده نمیشوند.
برترینهای یک فضای کرخت
ضمن اینکه در سالهای اخیر دانشگاه آزاد در رتبهبندی دانشگاههای برتر جهان حتی بالاتر از دانشگاههای تراز اول دولتی قرار داشته است. «یواسنیوز» یکی از پایگاههای رتبهبندی شاخص دنیاست. این پایگاه در نتایج رتبهبندی دانشگاههای جهان در سال ۲۰۱۹ خود، دانشگاه آزاد اسلامی را در رتبه دوم دانشگاههای برتر ایران قرار داده است.
یکی از معیارهای انتخاب استاد نمونه تولیدات پژوهشی، تجاریسازی دانش، تولید ثروت و در کل فعالیتهای پژوهشی بوده است. آیا در دانشگاههای دولتی که به اعتراف مسئولان آموزش عالی به دلیل محیط وابسته به بودجه نفت که یک فضای «کرخت» را بر این دانشگاهها حکمفرما کرده است، امکان ظهور یک استاد باانگیزه که بتواند یک دانش را تجاریسازی و تبدیل به ثروت کند، بیشتر از دانشگاه آزاد اسلامی که ملزم به تولید ثروت در درون خود است، وجود دارد؟
نمونهها که بودند؟
در این مراسم سعید اعظم استاد پایه رشته ریاضی از دانشگاه اصفهان، محمدرضا اکبرزاده توتونچی استاد پایه رشته مهندسی برق دانشگاه فردوسی مشهد، محمد حقیقی پراپری استاد پایه رشته مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی سهند تبریز، هادی خانیکی استاد پایه رشته علوم ارتباطات دانشگاه علامهطباطبایی، مسعود صفاییمقدم استاد پایه رشته فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه شهید چمران اهواز، احمد عریان استاد پایه رشته آسیبشناسی دامپزشکی دانشگاه شیراز انتخاب شدند.
بهرام فلاحتکار استاد پایه رشته شیلات دانشگاه گیلان، حسن قاسمی استاد پایه رشته مهندسی فناوری دریایی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، سید محمد کاشفیپوردزفولی استاد پایه رشته مهندسی هیدرولیک دانشگاه شهید چمران اهواز، حمید لطیفی استاد پایه رشته فیزیک دانشگاه شهید بهشتی، قاسم مصلحی استاد پایه رشته مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی اصفهان، میرفضلالله موسویکوزهکنان استاد پایه رشته شیمی تجزیه دانشگاه تربیت مدرس و کمالالدین نیکنامی استاد پایه رشته باستانشناسی دانشگاه تهران از دیگر اساتید نمونه کشور بودند.