محمدرضا سوري
وقوع بارشها در فروردين ماه سال جاري وروان شدن سيلابهاووقوع خرابي ها در مناطق مختلف خصوصا بستررودخانه ها بار ديگر زنگ خطر بي توجهي هابه اين مهم ولايروبي نشدن رودخانه هارا به صدا درآورد. سايه انداختن دو دهه خشكسالي در بيشتراستانهاي كشور موجب شد تابا وجود تذكر كارشناسان درخصوص حفظ حريم رودخانه ها ولايروبي كانالها ونهرها اين مهم مورد بي توجهب قراربگيرد موضوعي كه باسيل مرگبار اخير واثبات اين نظريات موجب شد تا مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان اعلام كند:«با توجه به اينكه بیش از 120 روستای خوزستان در حریم بستر رودخانه قرار دارند، لذا اين مهم مي طلبد تااين مناطق براي جلوگيري از حوادث مشابه درآينده جابجا شوند.»
مهمي اين موضوع درحالي دوچندان مي شود كه به گفته معاون عمرانی وزیر کشور ۵۸ روستا در سطح کشور در استانهای سیل زده نيز باید جابه جا شوند.
اين درحالي كه هم اكنون استان هايي همچون ، كرمانشاه وقم نيز از اين معضل رنج مي برند.
*******
با وجود اينكه طبق قانون هرگونه ساخت وساز در حريم رودخانه ممنوع بوده وبايد تخريب شود ، اما اجراي اين مهم در سايه غفلت مسئولان وكاهش بارندگيها رنگ باخته موضوعي كه با جاري شدن سيل اخبر وارد آمدن تلفات به تمامي خانه هايي كه در بستر رودخانه ساخته شده بودند بار ديگر توجه مسئولان را به اين قانون قديمي ولازم الاجراء جلب كرد.
بررسيها سيل اخير در استانهاي ، گلستان، لرستان ،مازندران وخوزستان نشان مي دهد، بي توجهي به اين مهم بالاترين ميزان خسارت را به ساكنان اين مناطق وارد كرد موضوعي كه نه تنها دامن آنها بلكه اين بي درايتي به خيلي از مناطق ديگر نيز خسارت وارد كرد.
روستاهاي خوزستان در حريم رودخانه ها
با وجود اينكه بارها در خصوص ساخت وساز در حريم رودخانه ها تذكر داده شده وحتي طبق قانون مي توان با اين موضوع برخورد كرد ، اما وقوع خشكسالي ها باعث شده تا اين مهم مورد غفلت قرار بگيردبه طوري كه هم اكنون بیش از 245 روستای خوزستان در حریم بستر رودخانه قرار دارند.
معاون حفاظت و بهره برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان با اشاره به ضرورت جابجایی روستاهای واقع در بستر رودخانه ها در اين خصوص مي گويد:« 245 روستای خوزستان در بستر سیلابی رودخانه ها قرار دارندكه با توجه به اين مهم وبا توجه به آغاز بازسازی روستاها توسط بنیاد مسكن، ضرورت جابجایی این روستاها وجود دارد.»
حمیدرضا لشكری مي افزايد:« از این تعداد در سیلاب اخیر 120 روستای استان در بستر سیلابی رودخانه ها بودند كه 76 روستا دچار آبگرفتگی شده و وضعیت 32 روستا بحرانی تر بود. »
وي با اشاره به ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم و بستر رودخانه كارون در اهواز ادامه مي دهد:« هیچكدام از اعیانی ها در ساحل كارون در اهواز مجوز ندارند و با توجه به دستور دولت و مدیرعامل سازمان، اقدام برای برخورد با متخلفان در سال جاری انجام می شود. »
يكي از معضلاتي كه دراين سالها ورد غفلت قرار گرفته است بحث لايروبي انهار ورودخانه ها وكانانهاست.
معاون حفاظت و بهره برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان با تاييد اين موضوع وبا اشاره به ساخت 2.2 كیلومتر دهانه جدید برای سیلاب بر بحره در مدت سه ماه،مي گويد:« با مصوبه شورای تامین لایروبی كانال جدید و قدیم بحره انجام و لوله ها و ساخت و سازها برداشته شد.»
لشكری مي افزايد:« ساماندهی نهر بحره ظرفیت انتقال سیلاب در این كانال را تا 900 مترمكعب درثانیه افزایش داد كه نقش خوبی در كنترل سیلاب در اهواز داشت و در صورت نبود این كانال، روستاهای اهواز دچار آبگرفتگی می شدند. »
وی ادامه مي دهد:« در10 سال گذشته در رودخانه كارون در مقطع اهواز 4.2 میلیون مترمكعب لایروبی انجام شده است كه با نرخ قدیم 250 میلیارد ریال هزینه داشته است. »
به گفته وي ،طرح های لایروبی بر اساس اعتبارات ابلاغی اجرا شده و برای ادامه آن نیاز به تخصیص اعتبارات است.
لزوم جابجایی ۵۸ روستا در استانهای سیلزده کشور
با وجود اينكه هم اكنون بیش از 245 روستای خوزستان در حریم بستر رودخانه قرار دارند، اما آمار تنها به اين موارد ختم نشده علاوه برآن ۵۸ روستا در سطح کشور در استانهای سیل زده باید جابه جا شوند.
معاون عمرانی وزیر کشور با اشاره به اینکه ۵۸ روستا در سطح کشور در استانهای سیل زده باید جابه جا شوند دراين خصوص مي گويد: «محور ساخت منازل در استانهای سیل زده از صفر تا ۱۰۰ توسط بنیاد مسکن انجام خواهد شد که نشان از حجم زیاد میزان بازسازی و نوسازی بوده که باید در این راستا خیّران مسکن ساز ورود پیدا کنند و حساب ۱۰۰ امام را فعال کرد.»
"مهدی جمالینژاد" مي افزايد:« سیلابهایی که از ۲۸ و ۲۹ اسفند ۹۷ آغاز شد، ۲۵ استان کشور را درگیر کرد و برای نخستین بار در کشور چنین تجربهای را داریم که ۲۵ استان همزمان دچار بحران شوند.»
به گفته وي درمورد روستاهایی که نیاز به جابه جایی است، باید مسئله زمین به سرعت حل شود و منابع طبیعی سریع ورود کرده و تکلیف زمینها، بستر و حریم رودخانهها را مشخص کند.
ساخت 5000 واحد مسکونی در بستر رودخانههای کرمانشاه
پس از خوزستان وساير مناطق كشور ، كرمانشاه نيز جزء مناطقي است كه موضوع مهم نساختن خانه در بستر رودخانه ها مورد غفلت قرار گرفته است.
معاون عمرانی استانداری کرمانشاه ساخت حدود پنج هزار واحد مسکونی در بستر و حریم رودخانهها در سطح استان را تأسف بار دانسته ودراين خصوص مي گويد:«این جای تأسف دارد که این تعداد واحد با ارتکاب تخلف در بستر و حریم رودخانه ساخته شدهاند.»
مهرداد سالاری تصريح مي كند:« اگر برای ساخت هر واحد مسکونی حداقل ۷۰ میلیون تومان هزینه شده باشد، یعنی اینکه بیش از ۳,۵۰۰ میلیارد تومان سرمایه مردم در معرض خطر است که بخشی از آن در سیل اخیر دفن شده است.»
وی با اشاره به تخریب و آسیب بیش از ۳۹۰۰ واحد مسکونی در سطح استان در سیل اخیر، ادامه مب دهد:« عمده این واحدها در بستر و حریم رودخانه ساخته شده بودند.»
به گفته وي ، ساخت و ساز غیرمجاز در بستر رودخانه باید تخریب شود. جواب این سهل انگاری را چه کسی باید بدهد که جلوی این ساخت و سازها را نگرفته است. هرچند خود مردمی که اقدام به ساخت و ساز غیرمجاز کردهاند هم مقصرند.
معاون عمرانی استانداری کرمانشاه با بیان اینکه برخی از واحدهای موجود در حریم و بستر رودخانهها دارای پروانه هستند، بيان مي كند:« این فاجعه است و باید مقصران این امر مشخص شوند که چطور برای ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه مجوز دادهاند.»
سالاری با تاکید بر لزوم مشخص کردن بستر و حریم رودخانه، مي افزايد: «مدیران آب منطقهای استان باید ارزیابی مجدد انجام دهند و حریم رودخانهها را مشخص کنند و پس از آن در شهر کرمانشاه شهرداری موظف است با نصب علائم ثابت این حریم و بستر را مشخص کند و مانع ساخت و ساز در این محدوده شود. آب منطقهای هم نباید اجازه دهد حتی یک واحد پس از این در حریم رودخانهها ساخته شود.»
قم هم درگير حريم رودخانه ها
يكی از دلایل بروز سیلابی که امروز بسیاری از استانها درگیر آن شدند بیتوجهی به بستر رودخانه است، ساختوسازهای بیرویهای که امروز در بستر رودخانهها در همه کشور شاهد آن هستیم باید آسیبشناسی شده و هرچه سریعتر به آن رسیدگی شود.
بكي از مناطقي در گشور كه از اين بي توجهي ها به حريم رودخانهئ ها رنج مي برد استان قم است موضوعي كه به علت گرم وخشك بودن وسابه افكندن خشكسالي ها سالهاست كه به دست فراموشي سپرده شده است .
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم با تاييد اين موضوع كه علاوه بر بیتوجهی مردم به بستر رودخانهها نبود هماهنگیهای لازم با ارگانهای مربوط برای جلوگیری از تخریب بستر رودخانهها را نیز مشکل بزرگی در این حوزه است عدم تکمیل مطالعات مربوط به مشخص شدن محدوده رودخانهها را یکی از موانع برخورد با ساختوسازهای غیرمجاز بستر رودخانهها دانست و مي گويد:« برخورد اداره منابع طبیعی و آبخیزداری با ساختوسازها باید بر یک مبنای حقوقی انجام شود و این نکته غیر از ورود به بستر رودخانه است و دارای دو نکته است، یعنی مبنای تخریب در منابع طبیعی ساختوسازهایی است که در اراضی ملی انجام میشود و ما ازنظر حقوقی تنها به مکانهایی میتوانیم ورود کنیم که مالکیت آن به نام دولت صادرشده است.»
سید محمدتقی سجادی با تأکید بر تأثیر مطالبه گری مردم در حفظ حریم رودخانهها مي افزايد: «اداره کل منابع طبیعی این آمادگی را دارد که با همکاری بنیاد مسکن زمین در اختیار کسانی که منزل یا باغ و مزارع آنها در حریم رودخانهها است، قرار دهد.»
سندها مانع بزرگ عدم تخریب ساخت و سازهای بستر رودخانه قم
يكي از موانعي كه موجب برخوردنشدن با ساخت و سازهای بستر رودخانه قم وجود دارد صدور سندهاي قانوني براي اين نوع از سازه هاست.
مدير عامل شرکت آب منطقهای استان قم علت عدم تخریب ساختوسازهای بستر رودخانهها را صدور سند به نام اشخاص میداند و عنوان میکند:« یکی از معضلات ما در شرکت آب منطقهای ساختوسازهایی است که در دهههای گذشته انجامشده و دارای سند است و دولت قبل از تخریب باید آنها را خریداری کند.»
احمد حاج حسینی مسگر به مشکل ساخت بیمارستان هزار تخت خوابی در پردیسان نیز اشاره و خاطرنشان مي كند: «علت ساخت بیمارستان در آن منطقه محدودیت زمین و شرایط سرمایهگذار بود و متأسفانه از 100 هکتار واگذارشده به بیمارستان حدود 9 هکتار آن در بستر سیلاب است.»
وی از همکاری سرمایهگذار در ایجاد کانال جایگزین خبر داده ومي افزايد:« تمهیدات لازم اندیشیده شده و با توجه به تشریح آسیب برای سرمایهگذار و همکاری وی در صورت بروز مشکل خسارت سنگینی به مجموعه وارد نخواهد شد.»
مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان قم تهدید رودخانه قمرود را جدی اعلام کرد و ادامه دادمي دهد:« بهرهبرداری بیشازحد و اقدامات انجامشده در بستر رودخانه قوانین را نقض کرده و 18 رمپ ورودی و خروجی که در مسیر رودخانه ایجادشده باید جمع شود زیرا در صورت هرگونه سیلاب تبعات آن از امتیاز آن بسیار سنگینتر بوده و بیش از تابآوری رودخانه قم رود در مقابل سیلابهای با دوره بازگشت یک ساله است. »