بيکاري، اولين عامل مهاجرت روستانشينان خراسان شمالي

حوريه ملکي

نیمی از جمعیت خراسان شمالی روستایی است و این استان با داشتن جمعیت روستایی بالا که در حدود 830 روستا ساکن هستند یکی از استان هایی است که از مشکل نابه سامانی وضعیت اشتغال روستایی رنج می برد، هنوز کشاورزی آن سنتی است و بهره وری در روستاهای آن بسیار پایین است، این در حالی است که بر اساس آمار نرخ بیکاری روستاییان خراسان شمالی در حال افزايش است و این به معنای مشکلات حاد معیشتی روستاییان و مهاجرت آن ها به سوی شهرهاست.

***

خراسان شمالی از جمله استان هایی است که بالاترین جمعیت روستایی را داراست، 40 درصد از جمعیت روستایی آن کشاورزی می کنند و بهره وری آن ها بسیار پایین است، این در حالی است که بر اساس آمار 60 درصد جمعیت روستایی بیکار هستند و این امر موجب ایجاد زنجیره‌های بعدی آسیب های اجتماعی در استان شده است، مشکلات روستاهای استان در حالی است که بیکاری و نبود اشتغال پایدار از مهم ترین معضلات جامعه روستایی استان است.

*سنگي بزرگ براي نزدن

سال 97 بود که مسئولان خراسان شمالی از ایجاد سالانه ۱۱ هزار شغل خبر می‌دادند و وقتي به اواخر آن نزديک تر شديم حرف از ایجاد ۵۰ هزار فرصت شغلی زده مي شد.

خراسان شمالی در زمره جوان‌‌ترین استان‌های کشور بوده و با اینکه بیش از یک سوم جمعیت استان را جوانان تشکیل می‌دهند، بنا بر یک آمار غیر رسمی، بیش از 45 هزار جوان بیکار فارغ‌التحصیل دارد.

در سال‌های گذشته نرخ بیکاری استان بین 9 و 11 درصد متغیر بوده اما آنچه در کف جامعه و خانواده‌ها عیان است، وجود خیل عظیمی از جوانان بیکار در هر شهر و روستایی است.

مسئولان استان در چند سال اخیر آمارهای متفاوتی را از ایجاد اشتغال در استان ارائه کرده‌اند. صالحی استاندار اسبق خراسان شمالی که علاقه خاصی به آمار سازی در این زمینه داشت، مدعی بود در سال 96 بیش از 10 هزار شغل در استان ایجاد شده و برای سال 97 این آمار به 11 هزار شغل می‌رسد.

اوايل سال 97 بود که  محمدرضا صالحی در کارگروه تخصصی اشتغال استان اظهار داشت: در طرح ملی اشتغال فراگیر، سهمیه استان ایجاد 8680 شغل در سال گذشته بود ولی ما ایجاد 10 هزار شغل را هدفگذاری کردیم که تا پایان سال 11 هزار و 314 شغل جدید خالص ایجاد شد و در سال 97 نیز سهم استان 9291 ولی هدفگذاری ما 11 هزار شغل است که دستگاه‌های اجرایی باید هر چه سریع‌تر آمادگی خود برای ایجاد اشتغال در بخش‌های مختلف را به دبیرخانه کارگروه اعلام کنند.

وی با تاکید بر این که سهم بخش فناوری اطلاعات از اشتغال امسال باید حداقل ایجاد 1000 شغل باشد افزود: کسب و کار دنیای امروز حرکت به سمت خدمات است بنابراین باید ضمن حفظ عدد مطلق اشتغال در بخش‌های کشاورزی و صنعت، عدد اشتغال در بخش خدمات را با بهره‌مندی از فناوری‌های نوین افزایش دهیم و تاکید می‌کنم دولت از شرکت‌های دانش بنیان حمایت می‌کند.

صالحی ادامه داد: حل مشکلات در حوزه تهیه تضامین و وثایق بانکی توسط متقاضیان دریافت تسهیلات به ویژه در حوزه اشتغال روستایی و عشایری نیازمند تعریف وحدت رویه است و اعلام می‌کنم تمامی وثایق بانکی خارج و داخل استان که متقاضی به بانک اعلام می‌کند معتبر است.

استاندار خراسان شمالی بار دیگر تاکید کرد: موضوع تسهیل‌گری در بخش اشتغال روستایی و عشایری باید منبای کار متولیان امر باشد و با توجه به رویکرد جدید سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای که تقاضامحوری جایگزین عرضه محوری شده است، باید این سازمان از تمامی توان خود برای جبران تقاضا در بخش اشتغال روستایی و توانمندسازی و آموزش افراد بهره‌مند شود.

وی خطاب به فرمانداران مطرح کرد: اولویت اصلی تمامی شهرستان‌ها باید ایجاد اشتغال و مباحث اقتصادی باشد چرا که با توجه به شرایط موجود باید با توجه به مبانی اقتصاد مقاومتی بتوانیم در هر شرایطی مشکلات را در داخل کشور برطرف کنیم.

*گرمه، پايلوت آبياري نوين كشاورزي

خراسان شمالي استاني نيست که چيزي نداشته باشد. روزي کشاورزي آن زبانزد بود و حالا به خاطر خام فروشي بسياري از صنايعش ناشناخته مانده اند.

در همين راستا معاون هماهنگي امور اقتصادي و توسعه منابع استاندار خراسان شمالي با بيان اينکه يكي از مشكلات حوزه اشتغال در اين استان به ويژه در روستاها، خامفروشي و زنجيره ناقص توليد است، گفته: با پرداخت تسهيلات مشاغل پايدار روستايي، اقدامات خوبي در روستاها انجام مي شود اما تا زماني كه زنجيره توليد كامل و صنايع مربوط ايجاد نشود، سودي نصيب توليدكننده نمي شود.

مجيد پورعيسي ادامه داد: با تاكيد استاندار، پرداخت تسهيلات اشتغال روستايي شتاب گرفته و اكنون ماهانه 400 ميليارد ريال اعتبار به متقاضيان پرداخت مي شود.

بر همين اساس تا كنون حدود 2 هزار و 30 ميليارد ريال تسهيلات روستايي به متقاضيان روستايي خراسان شمالي پرداخت شده است.

پورعيسي با اشاره به حمايت دولت از بخش كشاورزي، گفت: گرمه پيشتاز اجراي طرح هاي نوين آبياري در استان است و تا پايان سال آينده به عنوان پايلوت آبياري نوين كشاورزي معرفي مي شود.

معاون هماهنگي امور اقتصادي و توسعه منابع استاندار خراسان شمالي اظهار داشت: اكنون 85 درصد از زمين هاي كشاورزي شهرستان گرمه به صورت نوين آبياري مي شود.

پورعيسي با اشاره به صدور مجوزهاي بي نام براي سرمايه گذاري در استان گفت: تا كنون 188 مجوز بي نام در سامانه بارگذاري شده كه برخي از اين موارد، هنوز كامل نشده اما بستر براي سرعت بخشيدن و تسهيل روند سرمايه گذاري در حال مهيا شدن است.

*رفع مشکلات براي کاهش مهاجرت ها

اگرچه برنامه هایی برای مشکلات معیشتی و بیکاری روستاییان وجود دارد اما مشکلات ساختاری روستاها، بی توجهی به زنجیره های تولید و محلی بودن مشاغل خرد روستایی موجب ریزش نیروی شاغل کارگاه های کوچک روستایی و بی ثمر بودن برخی از برنامه ها شده است.

با این که در سال های گذشته خود اشتغالی به عنوان مهم ترین ابزار تولید شغل در شهر و روستا بوده و متناسب با آن تسهیلات پرداخت و مجوزهایی هم اعطا شده تا مشاغل خرد در روستاها شکل بگیرد با این حال این گزینه که زمانی راه نجات بیکاری تلقی می شد، اهمیت و کارایی گذشته خود را ندارد زیرا با گسترش بازار و قانون اصل رقابت آزاد روستاییان که تنها نقش تولید کننده را ایفا می کردند در فرایند کسب و کار و ماندگاری در بازار و ادامه تولید ناتوان عمل کرده اند. در این میان باید به وضعیت اشتغال ناقص استان در سال های گذشته هم اشاره کرد بر اساس اعلام مسئولان در سال های گذشته اشتغال ناقص در کشور 4 درصد و این شاخص در استان ۹٫۱ درصد بوده است این یعنی بیش از ۹ درصد افراد دارای شغل در خراسان شمالی با وجود داشتن اشتغال حداقل درآمد مورد نیاز را ندارند که این شامل بخش عمده ای از روستاییان استان هم می شود.

بیکاری روستاییان در حالی است که با وجود ظرفیت های فراوان در راستای کسب و کارهای صنعتی و خدماتی و تولیدی در روستاها به دلیل نبود زیرساخت‌ها و آموزش‌های لازم، همه روزه شاهد مهاجرت جوانان روستایی به شهرها برای کسب و کار هستیم. این مهاجرت بی‌ رویه قشر جوان از جمله عواملی است که فرایند توسعه درون ‌زا و روند بهبود شرایط زندگی در روستاهای خراسان شمالی را مختل می کند.

یکی از برنامه های دولت برای حل مشکل بیکاری روستاییان، کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها برای یافتن فرصت های اشتغال و تقویت بنیه اقتصادی روستاییان، اجرای طرح مشارکت اقتصادی و راه اندازی واحدهای تولیدی در روستاها بود که بر اساس این طرح، روستاییان باید شرکت های تعاونی و تولیدی با عضویت حداقل 20 خانوار برای اجرای طرح های اقتصادی دارای توجیه را تشکیل می دادند و از طریق صندوق کارآفرینی 9 برابر آورده هر شرکت از تسهیلات چهار درصدی در روستاهای غیر مرزی و تسهیلات صفر درصدی در روستاهای مرزی بهره مند می شدند اما این طرح به دلیل قوی نبودن فرهنگ مشارکت و فعالیت های تعاونی در سطح جامعه روستایی و سابقه نامناسب تعاونی های روستایی در روستاهای استان موفقیت چندانی نداشت. در این میان کارشناسان و مسئولان هر کدام مشکلی را سد راه اشتغال پایدار روستایی استان می دانند.

*قول هاي بي پايه و اساس

سال گذشته رسانه‌ها در انتظار اجرايي شدن ايجاد 11 هزار شغل از طرف دولت بودند که در آخرین کارگروه اشتغال خراسان شمالی، معاون اقتصادی استاندار خبر از ایجاد 50.000 شغل آن هم در همان سال يعني 97 داد.

مجید پورعیسی گفت: هر چند که تعهد امسال (97) ما برای ایجاد اشتغال 11 هزار نفر است اما نباید خود را محدود به این آمار کنیم بلکه هدف‌گذاری ما باید برای 50هزار نفر باشد.

وی اظهار داشت: طبق آمار بین 10 تا 30 هزار نفر مشمول بیکاری آشکار در استان داریم. بنابراین باید امسال(97) برای 50 هزار نفر فعالیت داشته باشیم که این امر با اتخاذ سیاست‌های مختلف امکان‌پذیر خواهد بود.

معاون استاندار خطاب به اعضای کارگروه اشتغال افزود: همه شما باید تلاش مضاعف در افزایش آمار اشتغال داشته باشید چون با ایجاد هر یک شغل می‌توانیم افراد را از نابهنجاری‌های اجتماعی دور کنیم؛ بنابراین نیازمند نگاه مثبت مدیران در این خصوص هستیم.

اما گويي مسئولان استاني در حالي صحبت مي کردند و وعده مي دادند که از مشکلات موجود خبري نداشتند.

صنایع بزرگ استان که عددشان از تعداد انگشتان یک دست کمتر است با مشکل تولید مواجه شده و کارگاه‌های تولیدی در شهرک‌های صنعتی نیز حال و روز خوشی ندارند. از طرفی انتقاد از عدم تخصیص تسهیلات به واحدهای تولیدی استان از سوی بانک‌ها به ترجیع‌بند تمام جلسات اقتصادی استان تبدیل شده است. با این اوصاف مشخص نیست 50 هزار شغل نه براي 97 که در سال 98 هم از کجا قرار است ایجاد شود و مشکلات بیکاران استان را حل کند.