سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: یک توریست برای رفتن به هر کشور نیازمند اطلاعات درباره آنجاست و در این مسیر خواه‌ناخواه وجود یک راهنمای جامع و کامل بسیار مهم حتی حیاتی است؛ راهنمایی که در کنار آدرس محل‌های دیدنی، نیاز‌های مختلف او را مطمئن و تضمین شده برطرف کند. به همین دلیل هر گردشگری که به ایران می‌آید مانند سفر به هر کشور دیگری باید کتاب راهنما با خود همراه داشته باشد. اما این توریست‌ها برای شناخت ایران از چه کتاب‌هایی استفاده می‌کنند؟ به نقل از تورلیدر‌ها و اهل فن، چند کتاب مشهور و پرکاربرد برای توریست‌هایی که به ایران سفر می‌کنند در این یادداشت مورد بررسی قرار می‌گیرند.
کتاب ایران (۳۷۵ صفحه) دو نویسنده دارد: یکی تهران و شمال کشور و دیگری جنوب و مرکز ایران را کار کرده است. خوبی این کتاب این است که مجموعه جاذبه‌ها و دانستنی‌های ایران را از لحاظ جغرافیایی، جامعه‌شناسی، سوغات، راه‌ها و مسیر‌های تقریباً همه استان‌ها را پوشش داده است. با این حال تنها شهر‌های کیش، قشم، کاشان، اصفهان و قم در این کتاب بیشتر مورد توجه قرار داده شده است درنتیجه کتاب کاملی نیست. یکی از مشکلات کتاب ایران، آن است که به نظر می‌رسد مسیری را که خود نویسندگان رفته‌اند علامت‌گذاری شده و توریست ناخودآگاه موظف می‌شود در این مسیر حرکت کند درصورتی که خیلی از جا‌های ایران ناشناخته مانده است. بعضی از جا‌ها و مکان‌ها را خیلی خلاصه حتی اشتباه توضیح داده است. با توجه به نسخه‌هایی که توریست‌ها در دست دارند باید گفت به‌روز نیست خصوصاً در مباحث تفریحی و رفاهی، تصاویر آن بسیار قدیمی است و ایرانیان در این کتاب بیشتر به فیلم‌های مستند دهه ۷۰ میلادی در آسیای میانه شبیهند. محتوای کتاب بیشتر تاریخی است فقط بعضی از اماکن سیاحتی و زیارتی را معرفی کرده است؛ مثلاً در فلان مکان اصفهان مسجدی است که یک اتفاقی در آن افتاده است و از لحاظ سبک معماری هم اینگونه است و دیگر توضیحی داده نشده و اطلاعات کاملی نداده است. بحث معرفی مسافرخانه‌ها و هتل‌ها هم ضعیف است. توضیحات خیلی کمی هم درباره زیست‌بوم و محیط‌زیست و قومیت‌ها دارد؛ لذا نیاز به به‌روزرسانی و ارائه منابع بیشتری دارد. کتاب ایران پرمصرف‌ترین کتاب توریستی ایران به حساب می‌آید که همه توریست‌ها آن را دارند، یعنی تقریباً توریستی که بدون راهنما باشد و هزینه تور نخواهد بدهد برای داشتن اطلاعات حداقلی درباره ایران باید این کتاب را با ۲۶ یا ۳۰ دلار تهیه کند و با آن به ایران بیاید.
کتاب راهنمای تور و گردشگری نیز از کتاب‌های پرفروشی است که نسبت به کتاب ایران خیلی بهتر است و سبک کار آن هنری و زیباست. در قالب گلاسه و پالتویی چاپ شده به شکلی که به‌راحتی در دست توریست جا بگیرد. جنس کاغذ و طراحی نسبت به کتاب قبلی بهتر است.
کتاب دیگر اصفهان بهشت کوچک، اما زمینی به نویسندگی محمود رضا شایسته اصفهانی و زباندان است که به دو زبان فارسی و انگلیسی آن را تألیف کرده است. کتاب در یکسری به‌روزرسانی‌ها و بحث‌های تخصصی و معماری مشکل دارد. نویسنده صرفاً روی تاریخ شفاهی استناد کرده به شکلی که نیاز به بحث‌های علمی در کتاب مشهود است. منبع اصلی بسیاری از این نقل‌ها مشخص نیست و از شنیده‌ها بیشتر استفاده شده است تا مشاهدات و ثبت جزئیات، اما، چون نویسنده ایرانی بوده و منطقه و موقعیتی که قرار داشته را بهتر می‌شناخته همچنین به منابع و مراکز دسترسی بهتری داشته به جزئیات بیشتری هم اشاره کرده است. همانگونه که می‌دانیم اینگونه کتاب‌ها باید دارای منبع باشد. خصوصاً از این نظر که کتاب برای دانشجویان معماری و راهنمای تور تدریس می‌شود و ناخودآگاه به عنوان یک مرجع علمی مطرح است. درحالی‌که به جای منابع رسمی و قابل اعتماد، شاهد نقل‌هایی هستیم که منبعی ندارند؛ مثلاً نقل‌های نگهبانی که چندین سال در یک مکان بوده یا شنیده‌هایی که بعضاً با خرافه‌هایی نیز همراه بوده باشد در کتاب قید شده است. وفور نقل قول‌هایی عامیانه در کتاب از ضعف‌های آن محسوب می‌شود. همچنین کتاب از لحاظ مقیاس‌ها و از لحاظ تاریخ هم مشکلاتی دارد.
لونلی پلانت (Lonely Planet) به معنای سیاره تنها انتشاراتی مخصوص کتاب‌های راهنمای مسافرت است. این شرکت را می‌توان از مطرح‌ترین‌های عرصه کتاب‌های راهنمای مسافرت دانست که به‌خصوص بین مسافران کوله‌پشتی‌چی و سفر‌های ارزان محبوب است. تا سال ۲۰۰۴ بیش از ۶۵۰ عنوان در ۱۱۸ کشور منتشر کرده است و سالی بیش از ۶ میلیون جلد کتاب می‌فروشد، یعنی حدود یک چهارم بازار کتاب‌های راهنمای مسافرت به زبان انگلیسی جهان در دستان این انتشارات است. دفتر اصلی لونلی پلانت در فوتسکری، حومه شهر ملبورن در استرالیا است. با داشتن این مجموعه هنگام سفر به کشور‌ها و شهر‌های مختلف راهنمای آن شهر اعم از نقشه شهر و معرفی مکان‌های تاریخی، تفریحی و توریستی را همراه خود خواهید داشت.
کتاب اصفهان کتاب دیگری است از دکتر فروغ هنرفر که برای شناخت اصفهان فوق‌العاده است و منبع خوبی هم برای بسیاری از مباحث و مکان‌هاست. اما مشکلی که دارد به‌روزرسانی نشده است. سؤال اینجاست چرا کسی یا گروهی همت نمی‌گمارد تا این اثر ارزشمند را به‌روز کند و با طراحی جدیدتر و تصاویر زیباتر در اختیار مردم قرار بدهد تا محتوای کتاب با وجود غنی بودن اینقدر سردرگم نباشد؟! و چرا دانشگاه‌های دولتی در زمینه تألیف ورود پیدا نمی‌کنند؟! با توجه به لزوم و وفور استفاده از کتاب‌های راهنما برای توریست‌ها یا کتاب‌هایی که به تشریح مناطق و آثار قدیمی می‌پردازند چرا سازمان‌های مربوطه در این زمینه ورود پیدا نکرده‌اند و کتاب به روایت خود ما برای توریست‌هایی که به ایران سفر می‌کنند نوشته نشده است؟!
شاید با توجه به تکنولوژی‌های جدید نرم‌افزاری به عنوان راهنما مانند کتاب راهنمای ایران درست شده باشد تا از نرم‌افزار‌ها به جای کتاب استفاده شود ولی تاکنون اثری از آن را ندیده‌ایم. در هرحال چه برای راهنمایی و چه برای مدیریت توریست یا هر دلیل قانع‌کننده دیگری که به‌راحتی می‌توان پیدا کرد، جای خالی نرم‌افزاری قوی یا کتابی با طراحی زیبا و جالب به همراه ذکر جزئیات خالی است. با وجود اینکه چنین اثری هم درآمدزایی دارد و هم با ارائه اطلاعات کامل و جامع‌تر می‌توان توریست‌ها را به سمت آنچه می‌خواهیم از صنایع‌دستی و بازار‌ها سوق دهیم، متأسفانه هنوز یک کتاب جامع و کامل درباره ایران به دست ایرانیان نوشته نشده تا خودمان آن را چاپ کنیم و هزینه ۱۰ تا ۱۵ دلاری که در تیراژ وسیع رقم سرسام‌آوری می‌شود به جیب خارجی‌ها نرود.
