حوريه ملکي
حدود 10 سال پيش بود که فعالان صنعت فرش و گلیم دستبافت استان کرمانشاه دور هم جمع شدند تا برای مشکلات و موانع تولید، بازاریابی و صادرات محصولات استان همفکری کنند. در آن زمان محمود فیضی رئیس اتحادیه فرش فروشان کرمانشاه هم به عنوان مدیر جدید «خوشه فرش و گلیم دستباف استان کرمانشاه» منصوب و جایگزین صادق امیری شد. خوشه فرش و گلیم استان کرمانشاه با حمایت شرکت شهرکهای صنعتی استان و با هدف بهبود طراحی، توسعه بازار، ارتقای سطح کیفیت تولیدات و مهارت منابع انسانی و بهبود زنجیره تأمین مواد اولیه ایجاد شده و قرار شد تا سال ۱۴۰۰ با تکیه بر کیفیت تولیدات و قیمت رقابتی، جایگاه برتر عرضه محصولات از لحاظ کمی و کیفی را در سطح منطقه کسب کند و حضور چشمگیری در بازارهای صادارتی داشته باشد. حالا کمتر از 2 سال به پايان زمان مقرر مانده و معلوم نيست اين خوشه تا چه حد به اهداف خود نزديک شده است. اما آنچه امروز بيش از هر چيز ديگري ضروري به نظر مي رسد، ايجاد نمايشگاهي دائمي براي ديده شدن گليم کرمانشاه است.
***
اوايل دهه 90 گليم کرمانشاه با افت عجيبي همراه بود. در همان زمان اعلام شد بی کیفیتی تولیدات برخی از گلیم بافان غیر حرفه ای از نظر طرح و رنگ و استفاده از رنگ های مصنوعی و گاهی کاموا به جای استفاده از پشم طبیعی، جذابیت و گیرایی این محصول صنایع دستی را کاهش داده است.
هنر گلیم بافی در همه جای کرمانشاه دیده می شود، اما شهرستان هرسین از این حیث مشهورتر است و در این راستا ایجاد نقوش هندسی ریز که شامل نقوش حیوانات و بعضی گیاهان که حالت انتزاعی دارند، از ویژگی های گلیم هرسین است.
ورنی، شیرکی پیچ، سوماک و گلیم های هجمی که دور گلدان و آباژور و بقیه وسایل تزیینی بافته می شود ، انواع نقشه های گلیم است و حدود 90 درصد گلیم ها ذهنی بافت هستند و فقط عده محدودی از گلیم بافان، گلیم را از روی نقشه می بافند.
معمولا طرح های گلیم سنتی همخوانی با دکوراسیون های منازل امروزی ندارد. برای رفع این مشکل تغیراتی هر چند محدود را در طرح و رنگ آمیزی گلیم سنتی انجام شد، اما همچنان گلیم های تولیدی با دکوراسیون منازل امروزی همخوانی نداشت.
اما کارشناسان معتقد بودند اگر بخواهیم این همخوانی را ایجاد کنیم، مجبوریم از اصالت سنتی گلیم کرمانشاهی بکاهیم که این نکته با روحیه کار سنتی و صنایع دستی سازگاری ندارد.
* ثبت ملی هرسین به عنوان شهر ملی
حالا نزديک 8 سال از آن روزها مي گذرد و خبرهاي خوبي در مورد گليم کرمانشاه به گوش مي رسد بطوري که چند روز پيش بود که معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه با بیان اینکه هرسین به عنوان شهر ملی گلیم ثبت ملی شد گفت: پیش از این نشان جغرافیایی گلیم هرسین ثبت جهانی شده بود که با ثبت ملی هرسین به عنوان شهر ملی گلیم شاهد ارتقاء جایگاه این هنر خواهیم بود.
پروانه حیدری اظهار داشت: تیم دفاعیه استان کرمانشاه در تاریخ 31 تیرماه با حضور نماینده مجلس شهرستان هرسین، فرماندار هرسین، نماینده استاندار و معاون و مدیرکل میراث فرهنگی استان در جلسه ثبت موفق شدند تا با دفاعیات خود و ارائه مستندات لازم این موفقیت بزرگ را برای استان رقم بزنند.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه گفت: گلیم هرسین نشان بینالمللی جغرافیایی را از سازمان جهانی دریافت کرده است و ما هرسین را به عنوان شهر ملی گیوهبافی و دالاهو را به عنوان شهر ملی تنبور اعلام کردیم و در دفاتر نمایندگی تهران از آن دفاع کردیم که نتیجه تأیید شهرستان هرسین به ما ابلاغ شد اما در مورد موضوع دالاهو این موضوع را به طور مشروط پذیرفتند و باید یک سری کارهای نهایی بر روی پرونده تنبور انجام شود تا سال آینده پرونده آن دوباره ارسال شود.
وی با بیان اینکه این رخداد مهم میتواند موجب توسعه اقتصادی استان در زمینه فروش و کیفیت صادرات گلیم و ارتقاء حوزه گردشگری مؤثر باشد بیان کرد: باید گلیم هرسین را به عنوان یک برند در دنیا مطرح کنیم تا زمینه ثبت جهانی این محصول نیز در کشور فراهم شود.
حیدری با اشاره به اینکه در سال گذشته همراه با پرونده روستای فش به عنوان روستای ملی ساخت و ساز پرونده هرسین را ارسال کرده بودیم که در سال گذشته این پرونده را به صورت مشروط از ما پذیرفتند و به ما اعلام کردند که یک سری شرایط باید در این پرونده ایجاد شود که المان شهری به نام این گلیم هرسین داشته باشیم گفت: تعداد کارگاههای صنایع دستی در این حوزه نسیت به سال گذشته افزایش یافت و 40 کارگاه فعال در حوزه صنایع دستی گلیمبافی در شهرستان هرسین فعالیت دارند و بیش از 5000 بافنده گلیم در این شهرستان مشغول هستند.
وی با بیان اینکه در سال گذشته بیش از 100 میلیارد ریال پرداخت تسهیلات داشتیم و تعداد کارگاهها و مجوزهای صادر شده را برای کارآفرینان در این حوزه افزایش دادیم بیان کرد: کارگاههای اموزشی زیادی در این حوزه برگزار کردیم و در حوزه نخ رسیس هم باید برنامهریزی شود، در حوزه رنگرزی هم مشکل تامین مواد اولیه باید برطرف شود و این زنجیره را برای جهانی شدن تکمیل کنیم.
* فعاليت ۸۸ واحد فعال با ۱۷۵۰ نفر بافنده
گروهي از کارشناسان حوزه فرش معتقدند فرش کرمانشاه نیازمند نمایشگاههای بومی است تا بتواند هميشه خود را در اوج نگه دارد.
مدیر سابق خوشه فرش و گلیم دستباف استان کرمانشاه هم در سخنانی با بیان اینکه تولید فرش استان کرمانشاه نسبت به تبریز و کاشان کم است، خواستار ایجاد یک بازار مطمئن برای عرضه محصولات کارگاهها و بافندگان استان با برپایی نمایشگاههای بومی شد.
به گفته او تولیدکنندگان فرش استان از برگزاری نمایشگاههای متعدد غیربومی رضایت ندارند زیرا بسیاری از شرکتکنندگان در این نمایشگاهها اقدام به عرضه فرشهای امانی متعلق به برندهای معروف میکنند که قدرت رقابت با آنها وجود ندارد.
اين مسئول هم به ۸۰ برنامه این خوشه برای آموزشی و شبکهسازی در حوزه فرش استان اشاره و عنوان کرد: برگزاری تور استانهای صاحب برند فرش، کمک به دریافت تسهیلات توسط بافندگان، کمک به تأمین مواد اولیه و شبکه فروش، شرکت در ۱۱ نمایشگاه داخلی و هفت نمایشگاه خارجی، راهاندازی آزمابشگاه رنگرزی، آموزش طراحی سنتی و آموزش تجارت الکترونیک و فروش از جمله این خدمات است.
طرح خوشه فرش و گلیم دستباف از سال ۱۳۹۵ کلید خورده است که به گفته صادق امیری هماکنون ۸۸ واحد فعال با ۱۷۵۰ نفر بافنده در استان دارد که میتوانند سالانه ۱۲۰ هزار متر مربع فرش و گلیم (به ارزش هر متر مربع یک میلیون تومان) تولید کنند.
امیری تاکید کرد که فرش و گلیم دستباف استان کرمانشاه بشدت نیازمند یک مرکز دائمی، جلوگیری از خروج پشم استان، تهیه مواد اولیه به صورت عمده، فرهنگ سازی در رسانهها، برپایی نمایشگاه فرش و حمایت از دانش آموختگان این حوزه است.
علی اصغر طباطبایی، از تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش استان کرمانشاه نیز گفت: هنوز در مقابل فرش آذربایجان، قم و خراسان حرفی برای گفتن نداریم اما با تکیه بر مواد اولیه و بافندگان خوب استان در آینده تبدیل به قطب فرش بافی میشویم.
وي «پشم زیاد و باکیفیت» را نقطه قوت استان کرمانشاه دانست و افزود: رنگپذیری و ثبات پشم و کیفیت و جنس خوب آن از ویژگیهای پشم کرمانشاه است که باید در داخل استان تبدیل به محصول سپس صادر شود.
اين توليد کننده هم از «بازاریابی و فروش» به عنوان حلقه مفقوده حوزه فرش استان یاد و اظهار داشت: باید به سمت ویژهبافی برویم و با اندازهها، رنگبندی و طرحهای خاص به دنبال جذب مشتری و ایجاد ارزش افزوده باشیم.
* 70 درصد صنعتگران، بانو هستند
در همين رابطه معاون صنایعدستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کرمانشاه جمعیت فعال و صنعتگر صنایع دستی این استان را در 60 رشته 18 هزار نفر اعلام کرده و گفت: به تازگی قشر جوان آموزشدیده و تحصیلکرده وارد این حوزه صنایع دستی شدهاند و در حوزه چرم و زیورآلات فعالیت خوبی دارند.
وی عنوان کرد: بیش از 70 درصد از این صنعتگران بانوان هستند و در این اواخر روستای میوان در شهرستان پاوه به عنوان روستای گیوهبافی معرفی شده و 45 نفر از بانوان در شرکت تعاونی این روستا مشغول به گیوهبافی هستند که اکثر سفارشات این تعاونی از خارج از کشور است.
معاون صنایعدستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کرمانشاه گفت: به منظور انسجامبخشی به صنایع دستی استان و ایجاد بازار فروش مناسب، تاکنون چهار بازارچه دائمی صنایع دستی در استان کرمانشاه راهاندازی شده است.
وی با اشاره به راهاندازی بازارچه دائمی صنایع دستی با عنوان شهدای مدافع حرم در جنب نمایشگاه بینالمللی کرمانشاه افزود: سه بازارچه دائمی صنایع دستی هم در صحنه، روانسر و اسلامآباد غرب راهاندازی شده که برای تکمیل هرکدام اعتباری نزدیک به 700 میلیون تومان در نظر گرفته شده است.
حیدری با اشاره به اینکه برنامهریزی داریم که در هر سال اعتباری برای راهاندازی بازارچه دائمی صنایع دستی در شهرستانهای دیگر استان در نظر بگیریم عنوان کرد: بازارچه صنایع دستی را داخل سایت بیستون نیز راهاندازی و فروشگاه صنایع دستی را در داخل مجموعه تفریحی بیستون به زودی برپا خواهیم کرد.
معاون صنایعدستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کرمانشاه با اشاره به اینکه یک بازارچه موقت فصلی در مجموعه طاقبستان راه اندازی شده است گفت: پر فروشترین صنایع دستی استان چرم، حصیر، سفال، گیوه، لباس محلی، زیورآلات، تراش سنگ هستند.