اداره برآورد اجتماعی و افکار سنجی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ طی مطالعهای موردی به بررسی علل و عوامل سرقت منزل و اماکن خصوصی و راهکارهای کاهش آن در شهر تهران بهصورت توصیفی_تحلیلی با روش اسنادی و کتابخانهای و مصاحبه میدانی پرداخته است. مطالعهای که با ارائه راهکارها و پیشنهادهای راهبردی و کاربردی میتواند موجب شناخت زیر ساختها و چرایی بروز جرم سرقت شده و به کاهش فراوانی این جرم در سطح پایتخت کمک کند.
سرقت منزل و اماکن خصوصی یکی از جرائم شایع در شهر تهران است که به دلیل تأثیر فراوانی آن بر شهروندان، افزایش آن موجب ایجاد احساس ناامنی میشود. پیشگیری از این نوع سرقت مستلزم رعایت اصول ایمنی در ساخت و سازها و ایجاد تدابیر پیشگیرانه از طریق تقویت سیستمهای کنترلی هوشمند و بهکارگیری نگهبانان در اماکن به خصوص در مجتمعهای مسکونی است. موفقیت در مقابله با این جرم خود به شناخت علل و عوامل بروز این جرم و راهکارهای پیشگیری از این جرائم در جامعه بستگی دارد که شناخت هر یک از آنها میتواند در حصول به نتیجه بسیار مؤثر باشد.
عوامل متعددی در گرایش به سرقت در تهران مؤثر هستند که از جمله آنها میتوان به ضعیف بودن وضعیت معیشتی، پایین بودن در آمد و به طور کلی فقر خانواده نام برد، از طرف دیگر اعتیاد جوانان و نیاز آنها به پول جهت تهیه مواد از جمله دیگر عوامل مؤثر بر گرایش به سرقت است. در شهر تهران متأسفانه بیکاری به عنوان یک معضل اجتماعی بر همه امور جامعه تأثیر منفی گذاشته است و آسیبشناسی این مسئله در ارتباط با سرقت بحث برانگیز و قابل بررسی است؛ چراکه شغل ثابت زمینه را برای توسعه فکری افراد به هنجار فراهم میکند. پلیس آگاهی تهران بزرگ به عنوان متولی اصلی مبارزه با سارقان منزل و اماکن خصوصی در صدد است با کشف و استرداد اموال مسروقه مالباختگان زمینه ارتقای امنیت و کاهش وقوع آن را فراهم کند، ۹۰درصد از جرائمی که به پلیسآگاهی تهران بزرگ ارجاع دادهمیشود، سرقت است که شهر تهران رتبه اول را در سرقت منزل و اماکن خصوصی در کل کشور دارد و ۱۰در صد باقیمانده به جرائم دیگر مربوط میشود. متوسط سن سارقان هم ۲۰ تا ۳۵ سال است.
در ربودن مال غیر چهار رکن عناصر مادی جرم سرقت دخالت دارد که بیاحتیاطی بزه دیده، سهولت فروش لوازم سرقتی، شرایط خاص محیطی، بیکاری و فقر، محیط اجتماعی فاسد، احساس بیعدالتی اجتماعی، طرد شدگی و برخورد نامناسب نیروهای نظارتی و انتظامی از جمله مواردی است که به تسهیل اقدامات مجرمانه بزهکاران در تعرض به اموال دیگران کمک میکند. فقر عاطفی، ناکامی، حسادت، راحت طلبی و تنبلی اجتماعی، تجربههای دوران کودکی، خودنمایی، اعتیاد و معضلات اجتماعی تأثیرگذار از جمله عوامل فردی و شخصیتی در ارتکاب جرم سرقت است. علل زیست شناختی و روانشناختی، جامعهشناختی و ذهنی از جمله سن و وضعیت بدنی و علل قضایی نیز از جمله علل و عوامل مؤثر بر سرقت منزل و اماکن خصوصی محسوب میشود.
در این مطالعه نظر کارشناسان اجتماعی و انتظامی نیز آورده شده است و نتایج به دست آمده از مصاحبه با متهمان و مطالعه خلاصه پروندههای آنان مشخص کرد که هر یک از عوامل تا چه میزان در وقوع این جرم مؤثر است. عوامل اجتماعی ۳۲درصد، عوامل فرهنگی ۱۴درصد، عوامل اقتصادی ۱۱درصد، عوامل روانشناختی ۲۲درصد، عوامل انتظامی و امنیتی ۱۰درصد است که نشان میدهد عوامل اجتماعی (محیط و تربیت نامناسب خانوادگی) بیشترین تأثیر را در گرایش افراد به وقوع سرقت منزل و اماکن خصوصی را دارا میباشد.
با توجه به یافتههای این پژوهش اکثر سارقان مذکر و در سن جوانی و میانسالی و انگیزه اصلی سرقتها اجتماعی (محیط و تربیت نامناسب خانوادگی) بودهاست. در ضمن روشهای مختلف سرقت و انگیزههای آن با عوامل روانشناختی و اجتماعی ارتباط بیشتری دارد؛ لذا توصیه میشود که مسئولان جامعه به وظایف خود در قبال افراد مستعد عمل کرده و با رفع کمبودهای مادی و معنوی زمینه و عوامل ارتکاب بزه را محو و نابود سازند و میطلبد تا علاقمندان برای بهرهمندی به مطالعه کل این پژوهش علمی همت گمارند.
*کارشناس اداره برآورد اجتماعی و افکار سنجی معاونت اجتماعی فاتب