دکتر رسول جعفریان در کتاب «تأملی بر نهضت عاشورا» سه ویژگی برای ابن زیاد برمیشمارد که باعث شد با روحیه خشن و سختگیرانه اوضاع کوفه را دگرگون سازد: ۱) روش استبدادی، ۲) همراهی اشراف، ۳) نداشتن دین و ایمان.
من استاد اخلاق نیستم و تخصصی هم در آدمشناسی ندارم، اما چون خودم را میشناسم (البته ادعایی گزاف است) به نظرم میرسد این ویژگیها در امثال من هم هست و تنها فرصتی برای بروز نمییابد.
امثال من قرار نیست حتماً مجالی برای حکمرانی بیابیم تا روش استبدادی در پیش گیریم همین که به همسر خود زور میگوییم یا منتقد خود را خفه کرده و او را ریز دیده یا شایسته اظهار نظر نمیدانیم و میخواهیم سر به تن خائنش نباشد، نشانی بر استبداد ماست.
امثال من نیاز نیست به بیت المال یا کوه طلا دست یابیم تا اشرافیگری راه بیندازیم و با رانت و پول افراد را بخریم همین که ملاک احترام و ارزش داشتن افراد را به ماشین و کیف چرم میدانیم یعنی آماده کشاندن لشکر اشراف در برابر حسین بن علی (ع) هستیم.
امثال من نیاز نیست در محراب و منبر پیش نماز باشیم تا نماز دو رکعتی را سه رکعت بخوانیم و بر تخت خلافت با کنیزکان میگساری کنیم. دین و ایمان ما امروز با همین بیاخلاقیها نمود دارد که در کوچه و خیابان از من و امثال من میبینید. برای بیایمانیمان همین بس که بیانصافی و بیتقوایی میکنیم، تهمت میزنیم، اهل حزببازیم و روی حق آنجا که به ضرر خود یا حزبم است، برای تأمین منافعم پا میگذارم یا ممبر و منبر را بازیچه بازیهای سیاسیم میکنم.
خلاصه آنکه باید مراقب بود ابن زیاد نفسمان حاکم بر کوفه روحمان نشود و با همین گریهها که قرار بود سیلی به راه بیندازد تا ضد اخلاقها را باخود ببرد سر از تن پسر فاطمه نبریم!