سرويس فرهنگ و هنر جوان آنلاين: «مردی بدون سایه» آخرین ساخته «علیرضا رئیسیان» فیلم ساز و تهیه کننده شناخته شده کشور این روز‌ها در سینما‌های کشور روی پرده رفته است.
رئیسیان را با فیلم‌های خوب «ریحانه»، «سفر» و «ایستگاه متروک» به یاد می‌آوریم. آثاری که نشان از یک فیلمساز مسلط بر ابزار سینما،داستانگویی و روایت می‌داد. فیلمسازی که در دهه ۶۰ و ۷۰ در حوزه سینمای اجتماعی حرفه‌های عمیق و در عین حال تازه‌ای داشت. «ریحانه» نخستین فیلم او اثری دغدغه‌مند و هوشیار در ژانر اجتماعی بود و شاید بتوان گفت «فاطمه معتمد آریا» به طور جدی اولین بار با بازی در این فیلم بود که به سینما معرفی و شناخته شد.
«ریحانه» را می‌توان یکی از آثار خوب سینمای اجتماعی در دهه ۶۰ دانست. فیلم بعدی ریسیان یعنی «سفر» با فیلمنامه‌ای از «عباس کیارستمی» ساخته شد. باز هم فیلمی اجتماعی که يك پس زمینه جنگی هم در خود داشت آن هم در جایی خیلی دورتر از جبهه‌های جنگ. یعنی شمال کشور.
فیلمی با موضوع اختلاف و درگیری و ایجاد شدن رابطه‌ای سرد بین یک زوج. داستان و تمی که در فیلم بعدی ریسیان یعنی «ایستگاه متروک» نیز بار ديگر تکرار شد. هر سه این آثار محصول دوره‌ای از فیلم سازی رئیسیان است که می‌توان از آن به عنوان دوران شناخت فیلمسازش ازش یاد کرد.
فیلم‌های «پرونده هاوانا»، «چهل سالگی» و «دوران عاشقی» فیلم‌های بعدی این فیلمساز همه آثاری متوسط بودند که هیچگاه به حد و قواره آن سه اولی نرسیدند.
این سه فیلم بر خلاف «ریحانه»، «سفر» و «ایستگاه متروک» هیچگاه نتوانستند جایگاه بالاتر و قابل اعتنا تری برای مولفش کسب کنند. این فیلم‌ها محصول دوران سکون و می‌شود گفت در جا زدن فیلم ساز در دنیای خودش است.
اما آخرین ساخته رئیسیان یک نا امیدی مطلق و یک شکست تمام عیار و به تمام معنا برای فیلم سازی که سال‌ها تلاش کرد خود را در یک حد تعادلی و استانداردی حفظ و تثبیت کند. از هر زاویه و منظری که به اين فیلم ورود کنید اشکالات اساسی و بنیادینی در آن پیدا می‌کنید. موضوع فیلم خیانت یا بهتر است بگوییم توهم خیانت یا همان سوظن است.
داستان فیلم درباره فیلم سازي است «ماهان» (علی مصفا) که به خاطر مستندی که ساخته از محل کارش اخراج شده است همسرش «سایه» (لیلا حاتمی) در شرکتی چند ملیتی مسوول قرار داد‌های خارجی است و قرار است برای عقد یک قرارد بین المللی همراه «فواد» مدیرعامل (امیر آقایی) به کشور اسپانیا سفر کند.
وقتی که سایه از کشور خارج می‌شود، «ماهان» در کیف او هدیه‌ای از مدیر عامل را پیدا می‌کند و این ظن در او تقویت می‌شود که همسرش به او خیانت می‌کند. در شبی که او از اسپانیا باز می‌گردد.«ماهان» در فرودگاه، تصور می‌کند که همسرش همراه «فواد »سوار ماشین شده و فرودگاه را ترک می‌کند. «ماهان» به خانه بازمی‌گردد و در اثر ظن فراوان به همسرش او را می‌کشد.
خب شاید برای کسی که فیلم را هنوز ندیده باشد همین خلاصه داستان حکایت از یک فیلم حداقل معمولی و متوسط کند. اما واقعیت این است که فیلم به حدی در ساختار و روایت عقب مانده و سردرگم است که تصورش دور از ذهن است.
فیلمساز به قدری دستش از محتوا و متریال خالی است که دوتا پلان را درست نمی‌تواند به هم کات بزند.
فیلم پر از اشکالات فنی و تکنیکیاست. برای مثال در سکانسی که لیلا حاتمی در شب جشن در اسپانیا با مدیرعاملش رو برو می‌شود. مدیر عامل با موبایلش از «سایه» فیلمبرداری می‌کند. وقتی همین فیلم به دست شوهر سایه می‌رسد و ما آن می‌بینم. با کمال تعحب می‌بینم که خود فواد (مدیرعامل) نیز در فیلم درحال فیلمبرداری از «سایه» است. یعنی نه کارگردان این مسئله رو متوجه شده است و نه حتی تدوینگر. آیا گافی تا این حد بزرگ از فیلمسازی با این سابقه پذیرفتنی است. این فقط یک نمونه از اشکلات فرمی و تکنیکی این فیلم است.
تا دلتان بخواهد سکانس‌های بی ربط و اضافی که هیچ کارکرد و بار دراماتیکی در قصه ندارند در فیلم وجود دارد.
سخت است با ترکیب «لیلا حاتمی» و «علی مصفا» فیلمی به این بدی ساختن. در آخر به اسم فیلم اشاره کنیم. اسم زن «سایه است» وقتی شوهرش را ول می‌کند و می‌رود چه می‌شود؟ درست حدس زدین «مردی بدون سایه» به همین سادگی!
