کد خبر: 973362
تاریخ انتشار: ۲۱ مهر ۱۳۹۸ - ۱۶:۱۲
سالانه 80 درصد از سرمایه آبی کشور هدر می رود
امروزه تامين غذاي شهروندان يکي از مهمترين دغدغه هاي دولت ها به حساب مي آيد و در ايران هم اين مهم به شدت احساس مي شود. اما نکته حائز اهميت در مورد ايران اين است که اکثر استان هايش خاک حاصلخيز دارند و...
حوريه ملکي

 

حوريه ملکي

 

امروزه تامين غذاي شهروندان يکي از مهمترين دغدغه هاي دولت ها به حساب مي آيد و در ايران هم اين مهم به شدت احساس مي شود. اما نکته حائز اهميت در مورد ايران اين است که اکثر استان هايش خاک حاصلخيز دارند و با کمي مديريت در امر آب مي توانند چندين برابر نياز خود محصول توليد کنند. حالا کار به جايي رسيده که کارشناسان رسما اعلام کرده اند که با ذخيره و حفظ يک سوم آبهايي که با تبخير يا سيلاب هدر مي روند و از طريق آبخيزداري و کشت ديم مي توان براي 250 ميليون نفر در ايران مواد غذايي توليد کرد.

 

***

 

امروزه توجه به علمي در حيطه کشاورزي مطرح شده است که بر اساس آن برنامه‌ریزی مستمر و اجرای اقدامات لازم برای مدیریت منابع حوضه‌های آبخیز اعم از طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب و خاک به صورت حرفه اي و هنري انجام مي شود. علم آبخيزداري که هر چند از قرن هاي قبل هم وجود داشته اما امروزه به صورت پيشرفته و درست و کارآمد مي تواند در خدمت انسان و حفظ منابع آبي آن باشد.

 

* هدر رفت آبهاي ايران از راه هاي مختلف

 

از نظر آکادميک بايد در مورد آبخیزداری و تعريف آن در کشاورزي امروز گفت که آبخيزداري مجموعه ای از اقدامات مکانیکی، بیولوژیکی، بیومکانیکی و مدیریتی در حوضه های آبخیز است. در اين روش اهدافی چون کنترل فرسایش و رسوب، کنترل سیل، تثبیت و پایدارسازی رانش زمین، تقویت سفره های آب زیرزمینی و تقویت پوشش گیاهی دنبال می شود.

در ايران و بر اساس گزارش هاي رسمي،  سالانه 80 درصد از سرمایه آبی کشور هدر می رود، 70 درصد از آب باران مستقیما تبخیر می شود و حدود 10 درصد هم به صورت سیلاب به دریاها می ریزد. با اين اوصاف اهميت آبخيزداري بيش از پيش مشخص مي شود و مي شود فهميد که اصل مهم در آبخیزداری هدایت نزولات به زیر زمین و استفاده از آن در زمان معین است.

انجام اقدامات حفاظت آب وخاک و آبخیزداری در راستای حذف و یا تقلیل خسارات ناشی از استفاده ناشایست انسان از محیط طبیعی از جمله مواردی است که بعضاً از سال های پیش آغاز شده و اکنون نیز ادامه دارد. بنابراين ارزیابی تأثیر عملیات آبخیزداری در راستای دستیابی به اهداف طرح های مربوطه تاکنون بطور علمی و منطقی در ایران کمتر مد نظر بوده است.

  به طور متوسط به ازای هر هکتار اراضی تحت طرح های آبخیزداری، 500 متر مکعب آب جدید تولید می شود. با اين تفاسير اگر بدانيم آبخیزداری در کشور هند باعث شده عملکرد محصولات کشاورزی به میزان 2 تا 5 برابر افزایش یابد و ظرفیت آبیاری نیز از 13 درصد تا 31 درصد افزایش پیدا کند، به اهميت موضوع پي ميبريم.

اساس و بنیان توسعه آبخیزداری در دنیا آن است که گونه گیاهی بومی که متناسب با اقلیم و میزان بارندگی منطقه باشد، مورد استفاده قرار گیرد و آن طور نباشد که از گونه ‌های پر آ ب بر که نسبتی با اقلیم منطقه نداشته باشند مورد استفاده واقع شود. همچنين وقوع بارندگی های فراوان و آب گرفتگی در سالیان اخیر در نقاط مختلف کشور نشان از تصور و ادعای باطل بحران آب است. زیرا که بارندگی های فراوان و سیل نسبتی با بحران آب ندارد و کسانی که همواره از بحران آب سخن می گویند باید به این تعارض پاسخ دهند. بنابراین هدف آبخیزداری فشار زیاد بر منابع آبی نیست بلکه هدف آن است با جلوگیری از تبخیر آب، آبهای استحصال شده مورد بهره برداری واقع شود و به خصوص ظرفیتهای نهفته تولید در بخش کشاورزی مورد استفاده واقع شود. یکی از این ظرفیتهای مهم، تولید محصولات دیم از طریق آبخیزداری است.

 

* آبها را قبل از به حرکت درآمدن حفظ کنيم

 

سال گذشته بود که معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان احداث سدهای خاکی کوچک و ایجاد بندهای توری – سنگی(گابیونی)، سنگی – ملاتی، خشکه چین و چوبی – چپری را از جمله اقدامات مکانیکی آبخیزداری عنوان کرده و گفته بود: "اين کارها با هدف کنترل سیل و رسوب، تعدیل شیب آبراهه و تقویت منابع آبی سطحی و زیر سطحی صورت می گیرد."

محسن یوسف پور با بیان این‌که اقدامات بیولوژیکی شامل نهال کاری(مثمر و غیر مثمر)، علوفه کاری، بذرکاری و کپه کاری می‌شود، به ايسنا اظهار کرد: "حفاظت خاک، کنترل فرسایش، تقویت سفره های آبی زیر سطحی، تولید فضای سبز و افزایش درآمد آبخیزنشینان از جمله اهداف مورد نظر در این روش است."

وي به تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و بروز خشکسالی در کشور و به تبع آن استان اشاره کرد و ادامه داد: "اقدامات آبخیزداری می تواند راهکاری پیشگیرانه و مطمئن برای مبارزه با خشکسالی در درازمدت باشد."

بعد از مدتي يکي از کارشناسان مرکز مطالعات راهبردی غذا و کشاورزی دانشگاه تهران نيز با بيان اينکه طبق گزارش مطالعات موسسه تحقیقات دیم وزارت جهاد کشاورزی، کشور ظرفیت تولید غذا برای جمعیتی معادل 250 میلیون نفر از طریق پرداختن به آبخیزداری و کشت دیم را دارد، گفته بود: "با آبخیزداری و استفاده از عملیات مختلف آبخیزداری و استفاده حداکثری از نزولات جوی تا پیش از تبخیر بدون اینکه منابع آبی کشور به خصوص آب های زیرزمینی فشاری وارد شود، می توان کشت دیم را گسترش داد. در سطح دنیا نیز با استفاده از آبخیزداری توانسته ‌اند سطح کشت دیم خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهند. رشد کشاورزی(کشت دیم) وضعیت اقتصادی کشاورزان را بهبود بخشیده و به از بین بردن فقر کمک شایانی کرده است. برای نمونه کشور هندوستان در زمینه تأمین امنیت غذایی خود به وسیله کشت دیم با انجام عملیات آبخیزداری و حفظ آب و خاک بسیار موفق عمل کرده است. کشور هند با کشت دیم و مدیریت اراضی خود به خودکفایی در محصولاتی مثل تولید علوفه برای دام، پنبه، روغن زیتون و حبوبات دست پیدا کرده و این مسأله باعث رشد اقتصادی هندوستان شده است. در کشور هند حدود 108 میلیون هکتار به کشت دیم اختصاص پیدا کرده که این میزان چیزی حدود 75 درصد از کل زمینهای زراعی هند را شامل میشود. کشاورزی دیم در این حوضه آبخیز به تنهایی 58درصد سبد غذایی را تأمین کرده است. در مجموع عملیات آبخیزداری در کشت دیم باعث افزایش بهره­‌وری محصولات کشاورزی و بهبود معیشت کشاورزان، دفع سیلاب و تعادل آب به طور محسوسی شد."

حمید سینی‌ساز که با تسنيم گفتگو کرده بود در مورد راه حلش براي رشد و توسعه آبخیزداری در کشور تصريح کرده بود: "با توجه به اینکه آبخیزداری و ایجاد پوشش گیاهی موجب بهره‌گیری هر چه بیشتر از نزولات جوی تا پیش از به حرکت درآمدن آب و یا تبخیر شدن توسط آفتاب شده و باعث جلوگیری فرسایش خاک و انباشت رسوبات می‌شود، پیشنهاد می شود، دولت مناطق مستعد آبخیزداری از اراضی ملی و منابع طبیعی شناسایی کرده و با در نظر گرفتن معیارها و ضوابط معین و در قالب قراردادهای اجاره و حق بهره‌برداری بلندمدت به مردم واگذار کند و بر این واگذاری ها نظارت دقیق و اصولی داشته باشد."

 

نظر شما
جوان آنلاين از انتشار هر گونه پيام حاوي تهمت، افترا، اظهارات غير مرتبط ، فحش، ناسزا و... معذور است
تعداد کارکتر های مجاز ( 200 )
پربازدید ها
پیشنهاد سردبیر
آخرین اخبار