رئیس‌جمهور امریکا دونالد ترامپ چهار شنبه گذشته در جمع خبرنگاران حاضر در کاخ سفید پیشنهادی عجیب و غریب را مطرح کرد. پیشنهاد او گسترش سازمان پیمان آتلانتیک شمالی به سمت خاورمیانه بود تا تعدادی از کشور‌های خاورمیانه بتوانند در آن شرکت کنند. در حال حاضر، ترکیه تنها کشور خاورمیانه‌ای است که در ناتو عضویت دارد، اما می‌توان به راحتی گفت که منظور ترامپ نه همه خاورمیانه، بلکه آن دسته از کشور‌های عربی است که جزو اقمار خاورمیانه‌ای امریکا محسوب می‌شوند و مشخصاً عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر در صدر فهرستی قرار دارند که ترامپ قصد پیوستن آن‌ها را به ناتو دارد. ظاهراً ترامپ یا خودش یا به واسطه هشدار مشاورانش متوجه مشکلات این پیشنهاد شده که نام خاصی را برای پیشنهاد خود برگزیده و در صحبت هایش با خبرنگاران از عنوان «NATOME» استفاده کرده که مخففی از دو کلمه ناتو (Nato) و خاورمیانه (Middle East) است و بعد هم ترامپ گفته: «من خوب نام‌گذاری می‌کنم، این طور نیست؟»
شاید ترامپ این جمله را از سر شوخی گفته باشد، اما معلوم است که در پیشنهادش بسیار جدی است و هرچند این پیشنهاد عجیب به نظر برسد، اما او دلایل مشخصی دارد. اولین دلیل ترامپ کاستن از بار نظامی امریکا در خاورمیانه است. منطقه خاورمیانه تا قبل از حادثه ۱۱ سپتامبر به طور عمده وارد‌کننده تسلیحات بود، اما بعد از این واقعه و به واسطه دو جنگ افغانستان در ۲۰۰۱ و جنگ عراق در ۲۰۰۳، میزبانی از نیرو‌های نظامی بیگانه و عمدتاً امریکایی هم به این مقوله اضافه شد. بی‌شک این تغییر وضعیت به واسطه شرایط جنگی بود، اما بر اساس راهبرد نظامی امریکا و به خصوص تغییر راهبرد از آتلانتیک به پاسیفیک، وضعیتی مشکل‌ساز است. به عبارت دیگر، امریکا به دلیل تنش فزاینده‌اش با چین چاره‌ای جز کاهش حضور نظامی‌اش در خاورمیانه و تمرکز بر حوزه پاسیفیک ندارد، اما برای پر کردن خلأ حاصل از این کاهش نیاز به نیرویی جایگزین و قابل اعتماد در خاورمیانه دارد. باراک اوباما در ابتدای ریاست جمهوری‌اش در ۲۰۰۹ به ترکیه امید داشت تا این خلأ را پر کند، اما بروز بهار عربی و جاه‌طلبی‌های نوعثمان‌گرایانه ترکیه باعث شد او از این گزینه چشم بپوشد و همین نیز تیرگی‌های بعدی را بین او رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، رقم زد.
ترامپ رو به کشور‌های عربی به خصوص سه کشور عربستان، امارات و مصر آورد و با ایده ناتوی عربی به دنبال ایجاد نیرویی در خاورمیانه بود تا هم خلأ بعد از کاهش حضور نظامی امریکا را پر کند و هم اینکه سدی در مقابل قدرت ایران باشد. این ایده با تمام تلاش دولت ترامپ و رفت و آمد‌های مکرر مقامات ارشد سیاسی و امریکایی به منطقه به جایی نرسیده و به نظر هم نمی‌رسد به نتیجه‌ای برسد. دلایل متعددی برای شکست این ایده هست. ناهمگنی ارتش‌های عربی با یکدیگر، اختلافات ریشه‌دار و رقابت‌های دیرینه بین کشور‌های عربی، ناتوانی ارتش عربستان برای برآورده کردن انتظارات از یک ارتش تا بن دندان مسلح در جنگ یمن و اهداف و منافع متعارض سیاسی و منطقه‌ای بین این کشور‌ها از جمله دلایل ناکام ماندن ایده ناتوی عربی است. روشن است که ترامپ با توجه به این دلایل و ناامیدی از تشکیل ناتوی عربی است که حالا از NATOME می‌گوید تا شاید با آمدن ناتو به خاورمیانه و عضو‌گیری از میان کشور‌های عربی بتوان آن نیروی لازم را در منطقه بعد از کاهش حضور نظامی امریکا به وجود آورد، اما آیا چنین چیزی ممکن است؟ می‌شود گفت که در حال حاضر و به واسطه شکاف عمیق بین رهبران اصلی اروپا به خصوص آلمان و فرانسه با ترامپ، این ایده دست کم در کوتاه مدت محقق نخواهد شد. به همین جهت است که دولت ائتلافی آلمان این پیشنهاد ترامپ را مغایر با توافقنامه ۱۹۴۹ برای تأسیس ناتو دانسته است. گذشته از این، امانوئل ماکرون چند وقت پیش از «مرگ مغزی» ناتو گفته و معلوم است که سردتر از آلمان با این پیشنهاد برخورد خواهد کرد. در هر صورت، امریکا با این پیشنهاد آخرین تلاش خود را برای ایجاد نیرویی جایگزین در خاورمیانه کرده، اما شاید شوخی ترامپ حکایت از این دارد که حتی او با وجود بی‌تجربگی‌اش هم می‌داند این پیشنهاد بیشتر از یک شوخی چیز دیگری نیست.
