سرویس بین الملل جوان آنلاین: ســیاســتهــای حمایتگرایانه اقتصادی دونالـــد ترامــپ رئیسجمهور امریکا که بر افزایش شدید تعرفههای تجاری مبتنی است، باعث بروز جنگ تجاری بزرگی بین امریکا و چین از ژوئن ۲۰۱۸ شد. صندوق بینالمللی پول در گزاری در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد به دلیل جنگ تجاری و اعمال تعرفه ۱۰ تا ۲۵ درصدی توسط امریکا و چین بر واردات کالا از یکدیگر، رشد اقتصادی امریکا بین ۳/ ۰ تا ۶ /۰ درصد و رشد اقتصادی چین بین ۶ /۰ تا ۵/ ۱ درصد کاهش یافته است. با توجه به خسارات قابل توجه این مسئله، واشنگتن و پکن مذاکرات چند مرحلهای و بسیار دشواری را در ماههای اخیر صورت دادند و درنهایت به توافقی برای پایان دادن به جنگ تجاری دست پیدا کردند.
توافق مرحله اول
«دونالد ترامپ» رئیسجمهور امریکا و «لیو هی» معاون اول نخستوزیر چین روز چهارشنبه ۲۵ دی (۱۵ ژانویه) مرحله نخست توافق تجاری میان واشنگتن و پکن را در کاخ سفید امضا کردند. براساس این توافق، چین طی یک دوره دو ساله ٢٠٠ میلیارد دلار کالاهای اضافی در مقایسه با ٢٠١٧ از ایالات متحده خریداری خواهد کرد. این رقم علاوه بر ۱۸۶میلیارد دلار کالای امریکایی است که چین در سال ۲۰۱۷ متعهد به خرید آنها شده است در عوض، دولت امریکا از اعمال تعرفههای جدید روی کالاها و خدمات چینی چشمپوشی میکند و همچنین نیمی از تعرفه اعمالشده در اول سپتامبر ۲۰۱۹ روی ۱٢٠ میلیارد دلار کالاهای وارداتی چینی را کاهش میدهد. دونالد ترامپ از این توافق اولیه به عنوان یک «دگرگونی» بنیادی در تجارت جهانی یاد کرد و گفت تهدید برای اعمال تعرفه ۲۵درصدی بر ۲۵۰میلیارد دلار محصولات چینی تا زمان امضای مرحله دوم این توافق پا برجا خواهد ماند. ترامپ گفت ما تهدید به افزایش تعرفهها را همچنان پابرجا نگه میداریم؛ چراکه در غیر این صورت کارتی برای اعمال نفوذ در مذاکره با طرف چینی نخواهیم داشت.
لیو هی، معاون اول نخستوزیر چین هم در این مراسم نامه شی جینگ پینگ، رئیسجمهور چین را قرائت کرد. رئیسجمهور چین از امضای این توافق به عنوان سرآغازی برای حل و فصل اختلاف تجاری از طریق مذاکره یاد کرده است. توافقنامه تجاری که بین دونالد ترامپ و لیو هی معاون نخستوزیر چین امضا شد، نتیجه جنگ تجاری و شاید به نوعی فرار رو به جلوی این دو کشور برای جلوگیری از بدتر شدن اوضاع باشد.
جزئیات توافق
در این توافق تلاش شده است به برخی دغدغههای طرف امریکایی از جمله واردات کالاهای کشاورزی و باز کردن بازار خدمات مالی چین پاسخ داده شود. طبق این توافق، چین طی یک دوره دو ساله، ۲۰۰میلیارد دلار کالای بیشتر نسبت به سال ۲۰۱۷ میلادی وارد خواهد کرد که این به معنای کاهش ۱۰۰میلیارد دلاری کسری تراز تجاری در هر سال خواهد بود. از طرف دیگر امریکا نام چین را از فهرست کشورهایی که نرخ ارز خود را دستکاری میکنند حذف و اعمال تعرفههای قبلی را نیز تعلیق خواهد کرد. از این ۲۰۰میلیارد دلار نزدیک به ۸۰میلیارد دلار آن به خرید کالاهای صنعتی امریکایی اختصاص خواهد یافت. از هم اکنون شرکتهای امریکایی مانند شرکت هواپیماسازی بوئینگ خود را مهیای قراردادهای جدید کردهاند. علاوه بر این محصولات فوق شامل تجهیزات پزشکی، خودرو و تجهیزات صنعتی نیز خواهد شد. در کنار این، چین ۵۰میلیارد دلار انرژی بیشتری از امریکا خواهد خرید. این خریدها شامل آغاز واردات نفت سبک و همچنین واردات دوباره گاز مایع امریکا خواهد بود. این امر موجب امیدواری شرکتهای انرژی فعال در حوزه استخراج نفت و گاز شیل در ایالاتهایی همچون تگزاس به عنوان مناطق تحت نفوذ جمهوریخواهان خواهد شد. علاوه بر این چینیها در این دو سال ۳۲میلیارد دلار کالای کشاورزی بیشتر از امریکا خواهند خرید. با توجه به اینکه امریکا در سال ۲۰۱۷ نزدیک به ۲۸ میلیارد دلار کالای کشاورزی به چین صادر کرده است، میزان صادرات کالاهای کشاورزی امریکا به این کشور بین ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار خواهد رسید. چین به شدت نیازمند واردات محصولات گوشتی از امریکاست. دانههای سویا نیز از محصولاتی است که در چین خواهان زیادی دارد و کشاورزان امریکایی امیدوارند بتوانند مازاد تولید خود را در سال ۲۰۱۹ در بازار چین به فروش برسانند. به این ترتیب تولیدکنندگان سوختهای فسیلی، صنایع سنگین و محصولات کشاورزی بزرگترین برندگان این توافق تجاری هستند. ترامپ این توافق را به مثابه برگ برندهای در مقابل دموکراتها که روند استیضاح وی را کلید زدهاند ارائه کرده و امیدوار است تا بدین ترتیب آرای بیشتری را درانتخابات ریاست جمهوری نوامبر در مقابل رقیب دموکرات خود در ۲۰۲۰ به دست آورد.
آینده پر ابهام
این توافق در حالی پس از جنگ تجاری ۱۸ماهه بین دو کشور امضا شد که هنوز برخی اختلافات بین دو قدرت اصلی اقتصاد جهان حل و فصل نشده است. دو طرف تأکید کردهاند پس از ماهها مذاکره، امضای مرحله اول این توافق گامی به جلو است. توافق مذکور تنها قرار است آغازگر مرحلهای جدید در مذاکرات تجاری و اقتصادی باشد. هنوز مسائل مهمی مانند تکلیف مسئله مالکیت معنوی شرکتهای امریکایی در چین باقی مانده است. چین همچنان در مقابل دادن آزادی به شرکتهای امریکایی برای شکایت از شرکای چینی خود درباره عدم رعایت کپی رایت مقاومت میکند. مسئله امنیت و جاسوسی سایبری شامل جاسوسی صنعتی نیز از مشکلات پیچیده در روابط دو کشور است. پکن حفظ امنیت سایبری و حق حاکمیت خود را خط قرمز چین در مذاکرات دوجانبه میداند و امریکاییها نیز به دنبال این هستند تا تضمین جدی در باره تکرار نشدن موارد متعدد جاسوسی صنعتی از طریق حملات سایبری به بخش تجاری و صنعتی امریکا داشته باشند. علاوه بر این یارانههای گسترده چین بر صنایع این کشور نیز به شدت مورد اعتراض طرف امریکایی قرار دارد. به طور حتم به نتیجه رساندن مرحله دوم مذاکرات چالش برانگیزتر از مرحله اول آن است و اختلافات و تنشهای سیاسی، امنیتی و ژئوپلتیکی مانند تقابل نظامی دو کشور در دریای چین جنوبی و تلاش پکن برای تبدیل شدن به یک ابرقدرت دریایی از طریق ایجاد شش ناو گروه هواپیمابر ضربتی بر آن تأثیر خواهد نهاد.
واقعیت اقتصاد امریکا
دولت ترامپ مدعی است شکاف بزرگی در تراز تجاری دو کشور وجود دارد که غیرقابل قبول است و چین باید وارداتش از امریکا را افزایش دهد. جنگ تجاری بین امریکا و چین موجب خسارت صدها میلیارد دلاری بر زنجیره تولید کالا، آشفتگی بازارهای مالی، اختلال در زنجیرههای عرضه و کند کردن رشد اقتصادی جهان شده است. ترامپ در عین حال در توئیتها و سخنرانیهای خود مدعی خسارتهای عظیم چین در جنگ تجاری با امریکا و در واقع پیروزی واشنگتن در این تقابل تجاری دوجانبه شده بود. وی عامدانه تلاش کرد تا ضمن پنهان کردن خسارات قابل توجه امریکا در این جنگ تجاری به ویژه برای بخش کشاورزی این کشور، اینگونه وانمود کند این چینیها هستند که بازنده نهایی این نبرد بزرگ تجاری بودهاند. با این حال نگاهی به آمار نشان میدهد که کسری تراز تجاری امریکا حتی در سالهای زمامداری ترامپ نیز رو به افزایش بوده است. کسری تجاری امریکا در ۹ ماه اول سال ۲۰۱۹ همچنان افزایش یافته است و به رقمی نزدیک به ۵۰۰میلیارد دلار رسیده که نشان میدهد جنگ تجاری امریکا اثر مطلوب ادعایی ترامپ را نداشته است. دلیل این مسئله تا حد زیادی به رفتار مصرفکنندگان امریکایی برمیگردد که ولع مصرف دارند و به همین دلیل لقب پر مصرفترین مردم دنیا را حمل میکنند. طبیعتاً کالاها و محصولات ارزان قیمت چینی که با کیفیت مدنظر امریکاییها به این کشور صادر میشود جاذبه فراوانی برای آنها دارد. در واقع تا زمانی که مردم امریکا نتوانند این رفتار اقتصادی خود را تغییر دهند همواره میزان واردات امریکا نه فقط از چین بلکه از دیگر کشورها بیشتر از صادرات بوده و معضل کسری تراز تجاری این کشور حل نخواهد شد.
مسئله دیگری که در پی این توافق جلب توجه میکند تداوم رفتار خصمانه واشنگتن در قبال پکن است که همواره تلاش میکند تصویر تهدیدآمیزی از چین در عرصه بینالمللی ترسیم کند تا بدین ترتیب به اقدامات خود در قبال این قدرت بزرگ اقتصادی مشروعیت بخشد. در این زمینه تنها ساعاتی بعد از امضای مرحله اول توافق تجاری میان واشنگتن و پکن، گروهی از سناتورهای امریکایی از دو حزب دموکرات و جمهوریخواه پیشنویس قطعنامهای را به سنا ارائه کردند که بر اساس آن تحریمهایی علیه مقامات چینی که مانع خروج چند امریکایی چینیالاصل از چین میشوند، پیشبینی شده است. این مسئله نشان میدهد واشنگتن در قبال دیگر کشورها فقط زبان تهدید و اعمال زور و تحریم را بهکار میبرد.
جمعبندی
اختلافات بین امریکا و چین ابعاد مختلف سیاسی، تجاری و اقتصادی، نظامی و امنیتی و استراتژیک را دربرمیگیرد. واشنگتن از چین به عنوان یک رقیب اصلی و قدرت تجدیدنظرطلب یاد و بر مقابله با سیاستها و اقدامات آن تأکید کرده است. در مقابل چین همراه روسیه از مخالفان اصلی رویکرد یکجانبهگرایانه ترامپ در قبال مسائل جهانی بوده و در عین حال پکن رویکرد تجاری رئیسجمهور امریکا را که مبتنی بر حمایتگرایی اقتصادی است، بهشدت مورد انتقاد قرار داده است. مهمترین اختلاف واشنگتن و پکن اکنون بر توسعه نظامی چین و تلاش پکن بر افزایش هژمونی خود در دریای چین جنوبی و دریای شرقی چین متمرکز شده است. اکنون امریکا با سوءاستفاده از ناآرامیها در هنگکنگ و نیز مسئله اتباع امریکایی چینیالاصل که در چین به سر میبرند، قصد دارد از این مسائل نه فقط برای مداخله در امور داخلی چین استفاده کند، بلکه از آن به مثابه ابزار فشاری علیه پکن برای وادار کردن آن به قبول خواستههای زیادهطلبانه واشنگتن به ویژه در مسائل تجاری، امنیتی و نظامی بهرهبرداری نماید.