سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: انگار سرنوشت مردم سردشت غوطه خوردن در مصیبت‌هایی است که قرار نیست علت آن جایی بیرون از ایران باشد.
«درخت گردو» اولین فیلم مهم درباره سردشت
«درخت گردو» تا امروز شاید مهم‌ترین فیلم ساخته شده درباره سردشت است؛ فیلمی که بر اساس داستان واقعی زندگی «قادر مولان‌پور» ساخته شده است که همسر و سه فرزندش را در بمباران شیمیایی از دست می‌دهد؛ مردی که بعد‌ها در دادگاه لاهه نیز حاضر شد و سال‌ها برای پیگیری از این مسئله تلاش کرد و در نهایت در سال ۹۵ از دنیا رفت.
سردشت شهر کوچک کردنشین در استان آذربایجان‌غربی است که در روز هفتم تیرماه سال ۶۶، چهار نقطه آن با هواپیما‌های عراقی بمباران شیمیایی می‌شود.
سینمای ایران در سال‌های گذشته به موضوع جانبازان شیمیایی پرداخته است. از جمله فیلم «از کرخه تا راین» که مظلومیت جانبازان شیمیایی را روایت می‌کرد ولی «درخت گردو» مسئله جانبازان شیمیایی را از جبهه به پشت جبهه و مصدومان غیرنظامی برده است. مردم عادی که در بمباران وحشیانه در سردشت و مناطق اطراف دچار ضایعات برگشت‌ناپذیر شیمیایی شدند، جان خود را از دست دادند یا سال‌هاست با عوارض آن دست به گریبان هستند.
روایتی که تمام داستان را نمی‌گوید
در فیلم جدید مهدویان، کارگردان تلاش کرده تا قاب‌های تکان‌دهنده‌ای از مصائب انسانی را به تصویر بکشد. «درخت گردو» یک راوی دارد؛ راوی‌ای که بعداً مشخص می‌شود معلم روستایی است که بمباران شیمیایی شده است ولی این راوی در روایت داستان خود، قصه را به شکل واقعی آن تعریف نمی‌کند. نکته‌ای که باعث اعتراض به فیلم شد نه نشان دادن مصیبت مردم سردشت بلکه نشان ندادن عاملان و حامیان این جنایت است. فیلم «درخت گردو» با جملات راوی آغاز می‌شود. در همان ابتدای فیلم روایت‌کننده علت اصلی بمباران شیمیایی را نه عامدانه بلکه از سر اجبار می‌داند، به طوری که گفته می‌شود خلبانان عراقی صرفاً به دلیل اینکه فرودی ایمن داشته باشند، بمب‌های باقی مانده را در مسیر بازگشت به کشورمان خالی می‌کنند. با این جمله کل مسئله بمباران به یک اشتباه خلبان تقلیل می‌یابد که به جای انداختن بمب در منطقه خالی از سکنه آن را بر سر مردم روستای ایرانی کردنشین می‌اندازد.
راوی حتی درباره اینکه بمب‌های شیمیایی را چه کسی در اختیار عراق قرار داده و اینکه اصولاً به کارگیری بمب شیمیایی در جنگ‌ها ممنوع است، چیزی نمی‌گوید. پنهان‌کاری بخش اصلی داستان اصلی ماجرا را می‌توان در نگاه فیلمساز به جشنواره‌های خارجی دانست. چطور می‌شود به حضور در جشنواره برلین در آلمان یا «کن» در فرانسه چشم داشت و از حمایت دولت‌های آلمان و فرانسه در تجهیز رژیم بعث عراق و ارتش صدام حسین برای حمله شیمیایی به ایران سخن گفت؟!
حذف حاکمیت از مبارزه علیه جنایت شیمیایی
محمدحسین مهدویان در نشست رسانه‌ای فیلمش گفت: «با «درخت گردو» و تجربه فیلم‌های قبلی سعی کردم فیلمی بسازم که در عین حال که ملی است، نقد حکمرانی هم باشد. مهدویان ولی توضیح نداد که در تراژدی سردشت، جمهوری اسلامی به عنوان حاکمیت چه گناهی داشته است؟ آیا کشته‌شدگان و مجروحان این فاجعه غیر از نظامیان و غیرنظامیان ایرانی بوده‌اند؟! اشاره مهدویان گویا به پایان فیلم است؛ جایی که دخترانی را می‌بینیم که شاد در حال سرودخوانی هستند و از گذشتن از سیاهی‌ای که در آن هستند می‌گویند!
در «درخت گردو» فیلمساز با حذف تلاش‌های جمهوری اسلامی برای محکومیت عاملان حمله شیمیایی به سردشت، اتفاق رخ داده را ناشی از تلاش فردی یک مرد داغدار می‌داند که دیگر «سکوت» نکرده و به دادخواهی از آنچه بر او و دیگر کرد‌ها گذشته به دادگاه لاهه رفته، این در حالی است که حضور شاهدان و شکایت جنایت سردشت با مساعی جمهوری اسلامی به عنوان حاکمیت انجام شد با آنکه هنوز هم این دادگاه تن به محکومیت این جنایت ضد بشری نداده است.
در «درخت گردو» تنها مرجع رسمی که صدای مظلومیت کرد‌ها (ایرانی‌ها) شنیده می‌شود، کشوری غربی است و تنها قاضی دادگاه است که از سرنوشت دختر شاکی پرونده جویا می‌شود و وجهه‌ای انسانی دارد.
بازی خوب معادی، بازی بد مدیری
بازیگر نقش اول مرد فیلم «درخت گردو» پیمان معادی است. معادی در این فیلم به‌رغم ضعف داستانی آن، توانسته چهره یک مرد خانواده را که عاشقانه همسر و فرزندانش را دوست دارد، به نمایش بگذارد. چهره داغدار پدری که با دستان خودش مجبور به تدفین فرزندان کشته شده‌اش است و عزاداری وی برای همسرش کاملاً باورپذیر است و یکی از نقاط قوت فیلم «درخت گردو» همین بازی است. معادی پیش از جشنواره فیلم فجر و به دنبال سقوط هواپیمای اوکراینی، اعلام کرد که جشنواره فجر را تحریم می‌کند، این موضوع در نشست رسانه‌ای دبیر جشنواره فجر هم عنوان شد. ابراهیم داروغه‌زاده در آن نشست عنوان کرد که معادی در زمان اکران فیلمش به جشنواره خواهد آمد، ولی معادی ترجیح داد صرفاً در تماسی تلفنی با خبرنگاران صحبت کند و حضور فیزیکی در پردیس ملت نداشته باشد. از طرفی مهران مدیری دیگر بازیگر فیلم عنوان کرد که معادی به احتمال زیاد در اختتامیه حاضر خواهد شد. این سخنان به معنای تأیید کاندیدا شدن معادی برای بازیگر نقش اول مرد است. در کنار بازی خوب معادی، مدیری که مدت‌ها بود در نقشی غیرکمدی بازی نکرده بود، نمایشی ضعیف و باورناپذیر داشت. علت حضور مدیری در فیلم «درخت گردو» را برخی یکی بودن اسپانسر این فیلم و همچنین اسپانسر برنامه تلویزیونی «دورهمی» تلقی کرده‌اند که تهیه‌کننده فیلم نخواست چندان به آن بپردازد.
