حسادتی که به تهمت می‌رسد

سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: «تهمت» به معنای گمان بد بردن نسبت به کسی را می‌گویند و «بهتان» کسی را به بدی متهم کردن است. بدون دلیل به شخصی گمان بد بردن و آبرو بردن از گناهان کبیره بوده و حرام می‌باشد. ازدیاد تهمت و نسبت ناروا دادن به دیگران در جامعه سبب از بین رفتن عدالت و زیر پا گذاشتن شأن و کرامت انسان‌ها می‌شود و بدون شک خشم و غضب خداوند را به همراه دارد.

در قرآن کریم آمده است: «هرگاه مؤمنی به برادر مؤمن خویش تهمت بزند، ایمان از قلب او محو می‌شود، همچنان که نمک در آب ذوب می‌گردد.»
برخی افراد بدون هیچ دلیلی به دیگران تهمت می‌زنند بدون اینکه بتوانند چیزی را اثبات کنند. تهمت به طور کلی به عملی گفته می‌شود که انسان در میان جمعی از مردم انجام دهد و برای اثبات آن دلیل کافی نداشته باشد. پس اگر از فردی در برابر فردی دیگر پرسشی شود و از او خواسته شود که موضوعی نامعلوم را اثبات کند، این عمل بهتان یا تهمت‌زنی نامیده نمی‌شود، به همین خاطر برای شفاف‌سازی و دوری از گناه پیش از هر چیزی از خود فرد سؤال کنید. در روایات مختلفی از امامان نیز آمده است که نباید به شنیده‌های مردم اکتفا کرد، به این علت که حضرت علی (ع) فرموده‌اند: «بین حق و باطل چهار انگشت فاصله وجود دارد.»
تهمت به دو صورت است:
۱) تهمت‌زننده با آگاهی و عالماً و عامداً عیبی را به کسی نسبت دهد که به آن افترا نیز می‌گویند که گاهی خود او مرتکب عمل زشتی شده است ولی برای نجات خود از گرفتاری و فرار از مجازات یا برای پیش بردن امور خود آن را به دیگری نسبت داده و حتی برای اثبات آن دست به جعل دلیل و مدرک می‌زند.
۲) تهمت‌زننده بدون علم و تنها از روی شک و تردید و ظن چیزی را به شخصی نسبت می‌دهد که در اصطلاح به آن بهتان می‌گویند.
بهتان و افترا از جمله عوامل از هم پاشیدن نظم و عدالت اجتماعی بوده و موجب می‌شود تا حق، باطل جلوه نماید و باطل، حق.
درباره تهمت و بهتان احادیث فراوانی هست که برخی از آن‌ها در ادامه می‌آید.
پیامبر (ص) می‌فرمایند: وقتی از برادر مؤمنت چیزی را بگویی که میدانی و واقعاً در او هست غیبتش را کرده‌ای، اما اگر آنچه می‌گویی در او نباشد به او تهمت زده‌ای.
ایشان در حدیث دیگری می‌فرمایند: هر کس به مرد یا زن مؤمن بهتان زند یا درباره او چیزی بگوید که از آن مبراست، خداوند متعال در روز رستاخیز او را بر تلّی از آتش نگه دارد تا از حرف خود درباره آن مؤمن برگردد.
امام صادق (ع) نیز می‌فرمایند: غیبت آن است که در مورد برادرت آنچه را خدا پوشانده بیان کنی و بهتان آن است که آنچه در او نیست را به او نسبت دهی.
ایشان در حدیثی دیگر می‌فرمایند: هر کس تو را فریب داد نباید امین بشماری و هر کس را امین یافتی متهم نکن.
به فرموده امام سجاد (ع): هر کس به مردم عیبی را که دارند نسبت دهد، مردم به او عیبی را که ندارد نسبت دهند.
امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: هیچ بی‌شرمی و وقاحتی، چون بهتان زدن نیست.
ایشان در حدیث دیگری می‌فرمایند: مؤمن با برادر مؤمنش فریبکاری نمی‌کند و به او خیانت نمی‌ورزد و او را خوار نمی‌سازد و به او تهمت نمی‌زند. علاوه بر حرام بودن تهمت و افترا و گناه بودن این عمل، قانون نیز برای اشخاصی که به دیگران تهمت ناروا می‌زنند مجازات‌هایی را در نظر گرفته است.
ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد: «هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه‌ها و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر کند مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و اگر نتواند صحت آن اسناد را ثابت کند جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آن‌ها حسب مورد محکوم خواهد شد.»
گاهی اوقات افراد به دلیل حسن شهرت و موقعیت اجتماعی و شغلی خود در معرض تهمت و بدگمانی اطرافیان قرار می‌گیرند، هر چند انسان پاکی باشند. حسادت دیگران باعث می‌شود تا او متهم به گناه شده و مورد آزار و اذیت و نیش و کنایه‌های آنان قرار گیرد.
جالب است بدانید در احادیث و روایات آمده است که خود خداوند متعال در دنیا از تهمت زننده انتقام می‌گیرد و در این مورد نیز به هیچ عنوان کوتاه نمی‌آید، پس بترسیم از اینکه خداوند بخواهد انتقام بگیرد.
بردن آبروی دیگران گناهی نابخشودنی است که جرم نیز محسوب شده و مجازاتی برای آن در نظر گرفته شده است. بیان هر سخن و عمل نادرستی نسبت به دیگران، ضداخلاق بوده و تبعات حقوقی و کیفری را نیز به دنبال دارد.
اکثر مواقع پیش می‌آید که به راحتی امری را به شخصی نسبت می‌دهیم بدون آنکه دیده یا شنیده باشیم، بدون آنکه مطمئن باشیم فردی که متهم شده آن عمل را واقعاً انجام داده یا نه، بدون آنکه به عواقب ناشی از آن و از بین بردن آبرو، عزت و اعتبار افراد توجهی کنیم. تعرض به حیثیت و آبروی اشخاص شرعاً و قانوناً مجاز نیست و جرم محسوب می‌شود.
بر اساس قانون هر کسی به دیگری ضرر مادی و معنوی وارد کند موظف به جبران این ضرر است. از آنجا که ایراد تهمت و افترا به اشخاص جزو ضرر معنوی و مرتبط با تعرض به حیثیت و آبروی افراد است، بر همین اساس قانونگذار ضمانت اجرا‌های مدنی و کیفری خاصی را برای تضمین و اعاده حقوق از دست رفته افراد در نظر گرفته است. بیشترین ریشه عمل ارتکابی تهمت، حسادت است. افرادی که از روی حسادت این عمل زشت و غیراخلاقی و غیرانسانی را مرتکب می‌شوند باید بدانند که اگر با انگشت به ناحق در منزل کسی را بزنند با مشت به ناحق در خانه آن‌ها زده می‌شود. دنیا دار مکافات است و آبروی دیگران را بردن به بدترین شکل ممکن موجب عقوبت دنیوی و اخروی می‌شود. درباره اعمال خویش حساسیت داشته باشیم و سخنی را که فقط با توجه به شنیده‌هاست جایی مطرح نکنیم تا موجب ویرانی شخصیت یا ویرانی یک زندگی نباشیم و آبروی دیگران را بازیچه حسادت‌های خود قرار ندهیم، مبادا دلی را بیازاریم که خداوند مهربان آزرده می‌شود. توجه داشته باشیم که خداوند از هر چه بگذرد از حق‌الناس نمی‌گذرد. به راستی بترسیم از اینکه خداوند بخواهد انتقام بگیرد.

 

*کارشناس ارشد حقوق