سرویس سیاسی جوان آنلاین: روح الله متفکر آزاد، عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز، طی یادداشتی نوشت: در روزهای اخیر صحبتهای فراوانی پیرامون بیوتروریستی بودن موضوع کوروناویروس مطرح است. آیا در صورت صحت یا عدم صحت آن نحوه مواجهه مسئولین و مردم با این پدیده یا عملیات خصمانه یکسان خواهد بود. این پرسشی است که در نوشتار حاضر تلاش برای پاسخ به آن خواهم نمود. خانواده این ویروس که کشف آن به نیمه دوم قرن گذشته باز میگردد با تبدیل شدن ویروس به فرمهای بیولوژیکی جدیدتر باززایی میشود این ویروس که کووید ۱۹ نامیده شده است دارای تیپهای مختلفی میباشد از تحقیقات دانشمندان چنین بر میآید که نوع مهاجمتر این ویروس مورتالیتی یا توان مرگ و میر بالاتری را داراست.
به نظر میرسد گسترش نوع خفیفتر محتملتر باشد چراکه ویروس شدیدتر به دلیل بروز علائم حاد بیشتر مهار گردیده و فشار غربالگری و انتخاب گری نوع خفیفتر را وایرال بنماید. شیوع انواع خفیفتر (در صورت تایید) باز میگردد به نحوه انتشار آن که نتیجه خفیف بودن اثرات و تسری آن به دلیل زندگی ناقلین در بین مردم میباشد این امر ممکن است نوید کمرنگ شدن اثر ویروس به مرور زمان را بدهد. اما آنچه که مهم است این نکته است که برای ما امکان تشخیص بیوتروریستی بودن انتشار این ویروس تا زمانی که توالی یابی ژنومی آن در ایران مشخص نشده باشد وجود ندارد. به نظر میرسد برای تشخیص بیوتروریستی بودن انتشار این ویروس دانستن تفاوتهای ژنومی آن ضروری میباشد.
تلاش دارندگان دانشهای پیشرفته برای ساخت خط تولید، نگهداری و بکارگیری عوامل زیستی به عنوان تسلیحات بیولوژیک از دیرباز مورد توجه محققین بوده است، نگارنده به همراه تیمی از کارشناسان مربوطه کتابهای ترجمه و تالیفی گوناگونی در این زمینه در شرف انتشار دارند که در برگیرنده تاریخچه بلند استفاده از تسلیحات بیولوژیک بر علیه دولتها و ملتهای دیگر میباشد. به لحاظ زیستی جهش یافتن ویروسها امری شدنی است، اما اینکه این جهشها مدیریت شود و به سمت یافتن یا طراحی ویروسهای مهلک برده شود به ترازی از سنتتیک بودن این سیستم زیستی نیاز دارد، بدون دانستن توالی یابی ژنوم مربوطه در ایران امکان اظهار نظر صریح میسر نمیباشد، اما میتوان با توجه به شواهد موجود مواجه بودن با یک حمله بیولوژیک را محتمل دانست، اما حتی اگر چنین امری هم اتفاق نیافتاده باشد و صرفا یک جهش یافتن طبیعی و نه سنتتیک را شاهد باشیم باز فرق چندانی در اصل مقابله در شرایط فعلی ندارد و به هر عنوان ما و دنیا با یک تهدید زیستی مواجه هستیم؛ لذا تمهید شرایط لازم برای مقابله با آن امری ضروری و اجتناب ناپذیر مینماید.
زنجیره انتقال بایستی قطع گردد:
در برابر این تهاجم و یا انتشار ویروس مربوطه چندین رویکرد ضرورت دارد ابتدائا مدیریت عالمانه و در شرایط بحرانی، امری ضروری میباشد؛ این مدیریت معطوف به مدیریت علمی، یافتن راه حل برای درمان بیماری ناشی از این ویروس و یا واکسیناسیون آن بوده و نیز مدیریت افکار عمومی است؛ بایستی علی رغم جدی گرفتن مسئله، مراقب ایجاد و القای ترس فراوان بود و مانع از ایجاد فضای رعب و وحشت در جامعه شد با توجه به آمار پایین مرگ و میر این ویروس به نسبت حجم بالای وحشت از آن، به نظر میرسد خطر سایر پدیدهها بیش از خود بیماری مزبور باشد، به دیگر سخن فلج شدن چرخه اقتصادی کشور بحرانی سهمگینتر مینماید. همانگونه که در رسانههای مختلف گفته شده است بهترین راه برای توقف بیماریهای همه گیر به مانند این ویروس که در لیست بیماریهای پاندمیک قرار گرفته است قطع نمودن زنجیره انتشار ویروس است بمانند برداشتن حلقههایی در مسیر دومینوی به هم پیوسته، که اگر این انتشار منقطع گردد امکان مدیریت صحنه برای درمان بیماران موجود، میسور خواهد بود.
از دیگر مسائل مورد نظر بالا بردن سطح مدیریت بحران است طبیعتاً وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دیگر نبایستی به فکر کنترل همه پدیدههای پیرامونی این بحران باشد و مدیریت پدیدههای دیگر از قبیل نحوه اطلاع رسانی، تامین ماسک و مواد شوینده، نحوه مدیریت بازار، مدیریت اداری و سایر مسائل پیرامون این قضیه بایستی در سطحی بالاتر و در تراز ریاستجمهوری انجام پذیرد. با توجه به جایگاه کشورمان در ابتلا به این بیماری ورود شخص رئیسجمهور برای مدیریت صحنه ضروری است و وزارت بهداشت بایستی تمرکز بر حوزه درمان و پیشگیریهای مربوطه بهداشتی نماید.
پرداختن به ابعاد اقتصادی مقابله با ویروس کرونا وظایف سنگین دولت و مجلس را در تمهید شرایط حداقل سازی حاشیه بحران و جبران اثرات آن در اقتصاد خانوارها و اصناف و به تبع آن در کلان اقتصادی کشور بیش از پیش هویدا میکند. دولت محترم میتواند با بالانس تعطیلات در سال آینده بر اساس میزان مهار انتشار ویروس و نیز با سیاستهای بجای مالیاتی و استفاده از ابزارهای تسهیلاتی نسبت به جبران ضررها همت نماید. همچنین توجه به تامین زندگی خانوارهای ضعیفتر و آنانی که دخل و خرج روزانه دارند در این شرایط از ضروریات فوری است. طبیعتا در این صورت است که شعار در خانه بمانیم مثمر ثمر خواهد بود.
مدلسازی از بحران، تبدیل تهدید به فرصت است:
قرن حاضر دورانی است که به احتمال زیاد دنیا مواجهه متعددی با پدیدههای مشابه را تجربه خواهد نمود؛ حال این مواجهه میتواند از نوع حملات بیولوژیک یا بیوتروریستی بوده و یا از نوع مواجهه طبیعی باشد در هر دو صورت ویروس کرونا برای ایران و همینطور سایر کشورهای جهان در عین تهدید بودن میتواند بر اساس هوشمندی مدلسازی تبدیل به فرصتی برای طراحی مدلهای بهینه مقابله با چنین پدیدههایی تلقی گردد، نگارنده معتقد است در این فرصت میتوان همه ابعاد مواجهه را مدل سازی نمود و از ابعاد نظامی و مواجهه سخت گرفته تا ابعاد مواجهه روانی و اطلاع رسانی مناسب در این مقوله قرار بگیرد؛ چنانکه آزمایشگاههای مجهز مقابله با چنین پدیدههای زیستی با تمام تجهیزات لازم و متخصصین کارکشته که وارد به فرایندهای آنالیز ژنومی همه موجودات باشند و بتوانند در موقعیت مناسب به لحاظ ژنومی و به لحاظ پروتئینی موجود مورد نظر را آنالیز نموده و برای آن راه مقابله طراحی و اقدام نمایند. این ایده باید ما را به سمت تجهیز چنین آزمایشگاههایی ببرد و متخصصان کارآمد داخلی را به سمت آماده شدن برای تقابلهای اینچنینی فرا خواند. طبیعتا انواع ماتریسهای مقابله در شرایط بحران از حوزههای امنیتی، امنیت روانی، امنیت غذایی، امنیت بهداشتی و سلامتی بایستی در یک بسته کاملاً عملیاتی و آماده شده دیده شود. مدلینگ چنین پدیدهای در فرصت حاضر امکان پذیر است، پیشنهاد میشود دولت محترم در کنار مقابله با پدیده حاضر نسبت به بررسی الگو گیری و مدل سازی از این پدیده برای پدیدههای آتی و شاید خطرناکتر فرصت بسازد و این تراز حکمرانی در شرایط بحران را ارتقا میدهد. اکنون اهمیت درهمتنیدگی پدیدههای زیستی با پدیدههای امنیتی کاملا عیان میگردد.