سرويس ايثار و مقاومت جوان آنلاين: نبرد خرمشهر، جنگ شهری بین ارتش بعث عراق و رزمندگان ایرانی بود که در حومه و داخل خرمشهر رخ داد. در پی حمله رژیم بعثی عراق به ایران،۱۲لشکر عراقی به سمت خرمشهر روانه شدند که با مقاومت گردان دژ نیروی زمینی ارتش گردان تفنگداران و تکاوران نیروی دریایی ارتشو پاسداران خرمشهر و بومیان خرمشهر رو به رو شدند. بی‌شک یکی از گروه‌های تاثیرگزار در مقاومت ۳۴ روزه خرمشهر در برابر ارتش رژیم بعثی عراق، تکاوران نیروی دریایی ارتش بودند. کماندو‌های نیروی دریایی در آن زمان در کنار برادران سپاهی و مردم خرمشهر دلاورمردانه در برابر بعثیان ایستادند و در این شهر مقاومت کردند. خدمات تکاوران نیروی دریایی به خرمشهر محدود به زمان جنگ نمی-شود، پیش از جنگ نیز در دورانی که جنبش خلق عرب کنترل اوضاع خرمشهر را به نفع خود در دست گرفته بودند و رعب و وحشت زیادی را در دل مردم ایجاد کرده بودند، کماندو‌های نیروی دریایی در کنار مردم خرمشهر بودند. کار به این صورت بود که این جنبش حتی به فرمان استاندار خوزستان هم مبنی بر خلع سلاح جنبش خلق عرب، توجهی نکردند. تکاوران نیروی دریایی به فرماندهی ستوان بای گروگان‌ها را از دست آنها آزاد و در نهایت امنیت به خرمشهر بازگرداندند. به همین خاطر فرماندار وقت خرمشهر در تقاضایی ضمن تقدیر از تکاوران خواستار تمدید ماموریت تکاوران در خرمشهر شد.
نبرد خرمشهرو تکاوران نیروی دریایی
خلیج فارس یکی از مهم‌ترین آب‌راه‌های جهان است و در منطقه خاورمیانه که خود از اهمیت ویژه‌ای در معادلات بین‌المللی قرار دارد، همچون نگینی می‌درخشد. در واقع خلیج فارس، بزرگ‌ترین و ارزشمند‌ترین سرمایه طبیعی ایران است. مردم هوشمند ایران هم از دیرباز کاملاً اهمیت این موهبت خدایی را درک کرده و دریانوردی و بسیاری از ابداعات مورد نیاز آن را پایه‌گذاری کرده‌اند. منابع غنی نفت و گاز موجود در خلیج فارس و دسترسی به آب‌های آزاد، اهمیت این گنجینه را چندین برابر کرده و به‌عنوان یک ثروت قابل توجه، همواره مورد توجه قدرت‌های جهان بوده است. به‌گونه‌ای که خصوصاً پس‌از انقلاب صنعتی در اروپا، تقریباً همیشه قدرت‌های جهانی و دولت‌های استعمار‌گر در این آب‌های پر منفعت، حضور داشته‌اند و همواره به‌دنبال مجالی برای کسب و حفظ قدرت بوده‌اند و با ایجاد جنجال و تنش در روابط کشورهای صاحب حق و مالکان این آب‌راه، به‌دنبال کسب مشروعیت بوده‌اند.
فتح خرمشهر که نتیجه همدلی و هم‌زبانی مردم و همه مسئولان تحت فرماندهی امام خمینی (ره) بود زمینه نخستین شکست بزرگ استکبار جهانی را فراهم آورد. در این میان مقاومت ۳۴ روزه مردمی در خرمشهر که در جهان زبان‌زد است حماسه‌های ناگفته بسیاری را در خود نهفته و اکنون‌که سال‌ها از آزادسازی این شهر آسمانی یعنی خرمشهر می‌گذرد همچنان خونین‌شهر با زخم‌های عمیق بسی ناگفته‌ها در دل دارد. پایگاه نیروی دریایی ارتش در خرمشهر یکی از قدیمی‌ترین نیرو‌های نظامی مستقر در این شهر است که مردم جنگ‌زده خرمشهر آنان را با نام تکاوران یا همان کلاه سبز‌ها می‌شناسند. کلاه سبز‌ها از نیرو‌های مؤثر در مقاومت بودند که به دلیل محرمانه و سری بودن مستندات نظامی در ساختار ارتش نام و حضور آنان مغفول مانده است. در این پژوهش پس از بیان مختصری از تاریخچه تکاوران به بررسی نقش تکاوران نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال آغازین جنگ تحمیلی پرداخته شده است.
۱-تاریخچه تکاوران دریایی
رسته تفنگداران دریایی (سلطنتی) در سال ۱۶۶۴ میلادی شکل گرفت تا در ذیل آن، کماندو‌هایی با مهارت‌های چندگانه تربیت شوند. آنها توانایی اجرای عملیات در هر عوارضی از جمله زمین، دریا و هوا یا ترکیبی از هر سه را دارند. مرکز آموزش تفنگداران دریایی ایران در منجیل در سال ۱۳۵۱ تأسیس شد که آن زمان از مربیان ایرانی و انگلیسی بهره می‌برد. موقعیت خاص جغرافیایی این مرکز، بطور ویژه برای آموزش نیرو‌های تکاور دریایی مکان‌یابی شده است. بخشی از تمرینات تکاوران این مرکز نیز در بندر انزلی انجاممی‌شود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با هدف تربیت تفنگداران ورزیده با اتکا به نیرو‌های خودی و بهره‌گیری از امکانات داخلی، این مرکز تحت عنوان فرماندهی تفنگداران دریایی به مأموریت آموزشی خود ادامه داد. نیرو‌های این مرکز پس از طی دوره‌های آموزشی، به یکی از زبده‌ترین نیرو‌های ارتش تبدیل می‌شوند.
نقش تکاوران نیروی دریایی ارتش در عملیات های مختلف
تکاوران نیروی دریایی ارتش در سالهای آغازین جنگ تحمیلی در عملیاتهای متعددی شرکت داشته و نقش بهسزایی در پیروزی آنها ایفا کردند.
۳-۱- نقش تکاوران دریایی در نبرد خرمشهر
خرمشهر در طول تاریخ، همواره یکی از مراکز مهم، فعال و پُر تحرک کشور ایران بوده است. اولین ساختمان‌های بندری در این شهر از سال ۱۲۵۳ هجری قمری مطابق با سال ۱۸۳۷ میلادی ساخته شدند. ولی تاریخ تشکیل پایگاه نیروی دریایی خرمشهر در پاییز سال ۱۳۱۱ هجری شمسی می‌باشد. در این تاریخ با ورود دو فروند ناو‌های توپ‌دار ببر و پلنگ (۱۰۰۰ تُنی نسل قدیم) و چهار فروند ناو ۳۲۰ تنی کلاس سیمرغ که در سال ۱۳۰۶ به کشور ایتالیا سفارش داده شده بود، پایگاه دریایی خرمشهر به‌طور رسمی و عملی فعالیت‌های خود را آغاز نمود و تا شهریور ۱۳۲۰ (حمله متفقین به ایران) نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
در سال ۱۳۲۶ نیروی دریایی به‌طور محدود مجدداً فعالیت خود را در این بندر شروع می‌کند. ستاد فرماندهی ناوگان خلیج فارس و دریای عمان در پایگاه دریایی خرمشهر مستقر می‌گردد و تا زمان پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ادامه می‌یابد.
در سالهای آغازین انقلاب که کشور دارای شرایط خاصی بود، جنگ به‌صورت محدود با زمینه‌سازی‌های دولت بعث عراق با تعرضات و اشغال برخی نقاط مرزی مدت‌ها قبل از شهریور ۱۳۵۹ آغاز گردیده بود، رژیم بعث صدام در تاریخ ۱۶ شهریور ۵۹ بر خلاف مفاد قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر به‌طوررسمی اعلام نمود که کلیه کشتی‌ها باید با پرچم رژیم بعثی عراق از آب‌راه اروندرود تردد نمایند. پیرو این اعلامیه و در اثر مقاومت ناشی از مأموریت ذاتی نیروی دریایی ارتش طی درگیری‌های دریایی در اروندرود به تعدادی از ناوچه‌های ایرانی و رژیم بعثی عراق صدماتی وارد گردید.
روز ۲۶ شهریور ماه ۱۳۵۹ صدام حسین برخلاف موازین حقوقی بین‌المللی طی نطقی در جلسه مجمع ملی رژیم بعثی عراق که نقش پارلمان آن کشور را داشت، به‌صورت یک‌جانبه قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر را ملغی اعلام داشت و تاکید نمود که رژیم بعثی عراق دیگر حقی برای ایران در اروندرود قائل نیست و حاکمیت خود را به (اروندرود) اعمال خواهد کرد. متعاقب این اقدامات در روز ۳۱ شهریور سال ۵۹ تهاجم وسیع ارتش بعث عراق به سرزمین مقدسمان آغاز گردید. نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با توجه به نشانه‌هایی که از نیّات پلید دشمن در تجاوز به میهن اسلامیمان دریافت کرده بود، قبل از آغاز تهاجم سراسری با تقویت پایگاه دریایی خرمشهر توسط یگان‌های عملیات ویژه تکاوران در جهت حراست از مرز‌های آبی کشور در این منطقه با یک اقدام هوشمندانه و به موقع عمده یگان‌های شناور ناوتیپ هشتم را که در بن‌بست خرمشهر مستقر بودند و می‌رفت تا با آغاز تهاجم دشمن در این آب‌راه محبوس گردند را به خاطر در اختیار داشتن امکانات لازم به خارج از این آب‌راه انتقال داده و با به‌کارگیری آنها در عرصه‌های مختلف عملیاتی، برگ‌های زرینی را در تاریخ دفاع مقدس رقم زد.
شمال خرمشهر به لحاظ راهبردی و تبلیغات سیاسی برای ارتش بعث عراق از اهمیت بالایی برخوردار بود، به همین سبب سرفرماندهی ارتش بعث با تخصیص توان رزمی بسیار بالایی از نیرو‌های زرهی، مکانیزه و نیرو‌های مخصوص، رویای تصرف خرمشهر را در سر داشت. درگیری واحد‌های شناور نیروی دریایی با دشمن در قبل از حمله سراسری ۳۱ شهریور که منجر به نابودی تعدادی از واحد‌های شناور دشمن در اروندرود گشت نشان دهنده پیشتازی نیروی دریایی در مقابله با هجوم ناجوانمردانه دشمن می‌باشد. در آغاز جنگ فقط تفنگداران دریایی در خرمشهر باقی ماندند و از این تاریخ حضور نیروی دریایی در صحنه‌های نبرد زمینی و حماسه‌هایی که تفنگداران و تکاوران این نیروی قهرمان در حفظ خرمشهر، آبادان و شکستن محاصره دریایی آن و نیز مقاومت دلیرانه تکاوران دریایی در منطقه کوی ذوالفقاریه و شهر خرمشهر در اوایل جنگ آفریدند نیز بر تارک این شهر می‌درخشد.
۳-۲- نقش تکاوران دریایی در دفاع ۳۴ روزه خرمشهر
در روز‌های اولیه تجاوز سراسری ارتش بعث عراق حماسه دفاع و مقاومت تکاوران دریایی بر همه مردم به‌خصوص شهروندان خرمشهری که قبل از تهاجم دشمن و در طول حماسه ۳۴ روزه دفاع از این شهر شاهد فعالیت و ایثارگری و جان‌فشانی این واحد بوده‌اند آشکار و روشن است، هر محله، هر نخل، هر کوچه و هر خانه خرمشهر گواهی خواهد داد که تکاوران و کلاه سبزان نیروی دریایی چگونه ایثار و فداکاری کردند. تک‌ها، تاخت‌ها، کمین‌ها، عملیاتهای ضربتی و جنگ خانه به خانه موجب ۳۴ روز مقاومت گردید که، چون به‌صورت تیمی و جنگ و گریز انجام گردیده است کمتر یادی از آنها به‌عمل می‌آید. آنها منطقه را به‌خوبی می‌شناختند و قبل از هجوم رژیم بعثی عراق نیز گزارش‌هایی مبنی بر تدارک دشمن بر یک حمله گسترده را اعلام نمودند، اما نظر به شرایط کشور در اوایل انقلاب توجه چندانی به این‌گونه گزارشات نشد وگرنه نتیجه به‌گونه دیگری ورق می‌خورد.
رژیم بعثی عراق با نیرو‌های آماده و تا دندان مسلح خود و پشتیبانی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای قصد داشت سه روزه خرمشهررا تصرف نموده و خود را برای عملیات بعدی به ساحل کارون برساند زیرا تصور می‌کردکه شرایط ارتش ایران با توجه به وقوع انقلاب، به گونه‌ای است که توانایی کوچک‌ترین مقاومتی را ندارد. اما خبر از غیرت، تعصب و ایمان مردم این کشور بزرگ نداشت که حتی با دست خالی هم از وجب به وجب خاک خود دفاع می‌کنند.
از مرز شلمچه تا کارون هر وجب از خاک خرمشهر با خون شهیدی مزیّن گردیده است. استعداد نیرو‌های مدافع خرمشهر شامل تکاوران دریایی و نیرو‌های مردمی در مقابل لشکر‌ها و تیپ‌های مکانیزه دشمن قابل قیاس نبود، اما با توجه به مهارت‌های حرفهای تکاوران دریایی و آموزشی که به نیرو‌های مردمی داده بودند همراه با انگیزه بالای دفاع از مرز و بوم میهن و خانه و کاشانه اهالی منطقه و اجرای عملیاتهای ضربتی در محور‌های نفوذی متجاوزین، تلفات و خسارات سنگینی به دشمن وارد شد که همین مسئله باعث کاهش سرعت نیرو‌های مهاجم گردید و فرصت را برای رسیدن سایر نیرو‌ها مهیا کرد.
نتیجه گیری
بدون شک عملیات ظفرمند بیت المقدس در تاریخ هشت سال دفاع مقدس یکی از برجسته‌ترین عملیاتهای پدافندی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران بوده است که نقش بسیار موثر تکاوران نیروی دریایی ارتش در آن بر هیچ کسی پوشیده نیست
تفنگداران و تکاوران نیروی دریایی ارتش بواسطه وجود پایگاهشان که در ضلع جنوبی خرمشهر واقع بود در درگیری‌های ۳۴ روزه مقاومت خرمشهر حضور فعال داشتند و در واقع محور کار دفاع ۳۴ روزه خرمشهر، نیروی دریایی ارتش بود.
به علاوه در دفاع و آزاد سازی خرمشهر، تکاوران دریایی با هدایت نیرو‌های مردمی که در حقیقت هیچ آشنایی با میدان، فنون رزمی و مقابله با دشمن نداشتند، با علاقه و ایمانقوی و ایجاد همبستگی بین مردم و خود توانستند در دفاع از خرمشهر، دشمن را از دسترسی به اهداف خود که تصرف خوزستان و در نهایتکلکشور بود ناکام بگذارند.
نویسنده: ناواستوار دوم مهندس امین علی بیگی نژاد
منابع
۱-قدسی پور، حمید، ۱۳۹۱، مباحثی در تصمیمگیری چند معیاره- فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. انتشارات صنعتی امیرکبیر: چاپ دهم، تهران
۲-یاحسینی، تکاوران نیروی دریایی در خرمشهر، ۱۳۹۳،
۳-زمانیان، تکاوران و محکی به نام خرمشهر، ۱۳۹۴،
۴-ویراستار، تکاوران در شهر، ۱۳۹۴،
۵-حکمت، سید احمد، کوچه به کوچه جنگیدیم، ۱۳۹۴،
۶-ضرغامی، یک مشت واحد بودیم، ۱۳۹۴
