سرویس سیاسی جوان آنلاین: ایران و سه کشور اروپایی هر دو به دنبال حفظ برجام هستند، البته با اهداف متفاوت؛ طرف اروپایی خواهان حفظ برجام با هدف اجرای یکجانبه تعهدات توسط ایران و امیدوار نگه داشتن طرف ایرانی به اتمام دولت دونالد ترامپ و روی کارآمدن یک دولت دموکرات در امریکاست و طرف ایرانی به دنبال تحقق سادهترین و دمدستیترین اهداف برجامی است که بعد از پنج سال هیچ کدام آن محقق نشده و شبیه طالبیای است که به دنبال سایه خود میدود.
آنگونه که مقامات کشورهای فرانسه، آلمان و انگلیس طی ماههای اخیر و به ویژه بعد از خروج دولت امریکا از توافق هستهای عنوان کردهاند، اروپا مصر است تا برجام را به عنوان یک سند بینالمللی برای رفع اختلافات میان کشورها حفظ کند!
بسیاری از سیاستمداران و اندیشهورزان در دنیای غرب نیز به مقامات اروپایی توصیه میکنند که برای جلوگیری از تشدید تناقضات میان غرب و اروپا این توافق باید حفظ شود.
عمدهترین دلیل آنها برای جلوگیری از فروپاشی برجام، استمرار تعطیلی صنعت هستهای کشورمان است که به رغم برداشته شدن گامهای تحت عنوان «کاهش سطح تعهدات هستهای» توسط دولت همچنان به قوت خود باقی است و هزینههای فراوانی را برای کشور در حوزههای مختلف بینالمللی و داخلی به همراه داشته است.
بازی دو سر برد برای اروپا
اندیشکده شورای روابط خارجی اروپا در همین رابطه طی گزارشی هشدارآمیز از «اروپا باید از تمدید تحریمهای تسلیحاتی ایران جلوگیری کند» سخن به میان آورده و مطلوبترین وضعیت را در چنین شرایطی آن میداند که از یک سو مسیر انقضای تحریمهای تسلیحاتی ایران را فراهم کند و از سوی دیگر موانع جدی و سنگینی جهت خرید و فروش تسلیحات متعارف توسط ایران اعمال کند. این اندیشکده در گزارش خود مینویسد: «مایک پمپئو وزیر امور خارجه امریکا روز شنبه ۱۸ آوریل در توئیتر هشدار داد که «وقت تنگ است». توئیت او درباره واکسن کووید- ۱۹ که بیصبرانه در انتظارش هستیم، نبود بلکه درباره ایران بود که به نظر میرسد در جهان پمپئو، اصلیترین تهدید برای ایالات متحده به شمار میرود... امریکا مایل است این تحریمها را تمدید کند و پمپئو یک استراتژی هم برای این کار تدوین کرده است.»
اندیشکده شورای روابط خارجی اروپا در ادامه مینویسد: «یک گزینه معقول این است که اجازه داده شود تحریمهای تسلیحاتی سازمان ملل، طبق برنامه در اکتبر پایان یابند. پیش از این اتفاق، فرانسه، آلمان و انگلیس میتوانند مجموعهای جدید از شرایط یا کدهای اخلاقی را تدوین کنند که توسط شورای امنیت سازمان ملل برای فروش آتی تسلیحات به ایران تصویب شود. طرفین توافق هستهای میتوانند منطق این اقدام را مرتبط با عدم پایبندی ایران به توافق عنوان کنند و برای تهران شفافسازی کنند که اگر با پایبندی کامل به توافق بازگردد، این محدودیتها هم برداشته خواهند شد.»
این اندیشکده تنها نقطه امید ایران در برجام را به رغم هزینههای گسترده آن برای کشورمان اینگونه عنوان میکند: «پایان یافتن این تحریمها یکی از معدود مزیتهایی است که در برجام برای ایران باقی مانده است، حتی با اینکه تهران در واکنش به تحریمهای امریکا، پایبندی خود به برجام را کاهش داده است، اما حسن روحانی به از بین رفتن تحریمهای تسلیحاتی امیدوار مانده است. این یکی از دلایل ملموس ایران برای پایبندی نصفه ونیمه به توافق است که مانع از آن شده مخالفان داخلی و تندرو روحانی، بر خروج کامل از برجام پافشاری کنند.»
پیشنهاد قابل تأمل به ۳ کشور اروپایی
نشریه «بولتن دانشمندان هستهای» نیز به ارائه پیشنهاداتی برای میانجیگری میان دو طرف برجام میپردازد؛ طرحی که میتواند برای امریکا رضایتبخش باشد و مهمتر از آن از فروپاشی برجام جلوگیری کند. در بخشی از این گزارش آمده است: «نویسنده با اشاره به طرح امریکا برای سوءاستفاده از قطعنامه ۲۲۳۱ جهت تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، همراهی یا عدم همراهی با امریکا را برای کشورهای اروپایی مفید نمیداند، زیرا جانبداری از امریکا ممکن است به خروج ایران از برجام و از سوی دیگر مخالفت با امریکا ممکن است به فعالسازی مکانیسم ماشه منجر شود.»
در بخش دیگری پیشنهاد میشود بریتانیا و فرانسه قطعنامهای ارائه کنند که صدور تسلیحات از ایران به دیگر کشورهای غرب آسیا را تا بازگشت ایران به اجرای کامل تعهدات برجامی ممنوع نماید ولی تحریمهای تسلیحاتی سازمان ملل در زمان مقرر رفع شده و امکان خرید از سوی ایران را امکانپذیر سازد.
این گزارش در ادامه تأکید میکند: اگر چه این پیشنهاد میتواند رضایت نسبی امریکا را جلب کند، با این حال با مخالفت ایران مواجه خواهد شد آن هم به این دلیل که تحمیل هر محدودیت جدید به منزله تخطی از تعهدات برجامی توسط سایر طرفهای توافق هستهای خواهد بود که در قطعنامه ۲۲۳۱ ذکر شده است. بر همین اساس مطلوب است ایران در تعامل با چین و روسیه درصدد جلوگیری از اِعمال این محدودیتها برآمده یا در صورت اعمال، واکنش متناسب را نشان دهد.
بازی اروپا برای احیای تحریمهای تسلیحاتی
سابقه رفتاری اروپا قبل و بعد از برجام نشان میدهد که سه کشور اروپایی همواره با اهداف اصلی ایالات متحده امریکا همراهی کرده و برای فشار بر جمهوری اسلامی ایران و تضعیف کشورمان مستمراً اشتراکات فراوان داشتهاند به گونهای که طی پنج سال اخیر اروپاییها هیچ کدام از تعهدات برجامی خود را اجرایی نکرده و همانند امریکا به گسترش محدودیتهای ضدایرانی متمرکز شدهاند. بر همین اساس اروپا همانند امریکا خواهان استمرار محدودیتهای تسلیحاتی علیه کشورمان هستند، اما احتمالا به روشی کاملاً متفاوت مبنی بر اینکه ضمن حفظ برجام و تمدید تعطیلی صنعت هستهای کشورمان، به صورت نمادین تحریمهای تسلیحاتی ضدایرانی با هدف ایجاد ابزار تشویقی برای ماندن ایران در برجام برداشته شود و موازی با آن تحریمهای گسترده تسلیحاتی به بهانههای متفاوت علیه کشورمان اعمال شود تا هم قانون لغو محدودیتهای تسلیحاتی علیه کشورمان بیاثر شود و هم ساختار تحریمی علیه ایران به قوت خود باقی بماند. اگر چه روش مورد اشاره تنها یک احتمال است و تا هفتههای منتهی به مهر ماه امسال باید صبر کرد، اما با توجه به اینکه مقامات دولت امریکا اصرار فراوان برای پیشبرد هدف مورد اشاره خود دارند این احتمال وجود دارد که اروپاییها با هدف راضی کردن دونالد ترامپ چنین روشی را اجرایی کنند.