سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: تا وقتی کرونا وجود دارد و قرار بر فاصلهگذاری اجتماعی است و دور بودن مردم از یکدیگر توصیهای مهم و اساسی برای پیشگیری از ابتلاست، سینما و تئاتر و کنسرت و نمایشگاه کتاب و هر آنچه باعث گرد آمدن مردم در یک مکان میشود نیز جایی محسوب میشوند که خطر ابتلا را بالا میبرد و برای همین مردم ترجیح خواهند داد ریسک نکرده و عطای بهره بردن از یک اثر هنری را به لقایش ببخشند. اوضاع اقتصادی ایجاب میکرد هنر پیش از کرونا نیز اولویت مردم نباشد، اما به هر حال برخی اقشار با استقبال از آثار هنری به آن رونق میدادند تا اینکه کرونا به طور اساسی این معادله عادی را به هم زد، حتی بازگشایی سالنهای تئاتر و سینما و کنسرتهای موسیقی از ابتدای تیر هم نتوانست شکنندگی این وضعیت برای هنر را کاهش دهد، چه اینکه برخلاف این تصور که فصل گرما عامل کاهش یا از بین رفتن کرونا قلمداد میشد، کرونا در این فصل همچنان جولان داد و قربانی گرفت، با این حال محافل هنری در نوعی خوف و رجا به سر میبرند و بسیاری از فعالان این عرصه در این شرایط خود را در فضای بلاتکلیفی میبینند و معلوم نیست آینده چه مسیری را رقم خواهد زد.
درددلهای یک کارگردان تئاتر
در این باره و برای مثال در عرصه تئاتر حمیدرضا نعیمی که قرار بود نمایش «فردریک یا تئاتر بولوار» را اوایل امسال در تالار اصلی تئاتر شهر روی صحنه ببرد و به دلیل شیوع ویروس کرونا و تعطیلی تئاتر، از اجرای این نمایش بازماند، پس از بازگشایی فعالیتهای هنری و از سرگیری اجراهای نمایشی هم اعلام کرد از اجرای این نمایش صرفنظر کرده است. نعیمی با اشاره به شرایط دشوار حوزه فرهنگ و هنر پس از ورود کرونا به ایسنا گفت: «همه آن چیزهایی که به محاق رفته بود و ما خیال میکردیم وجود دارند به سکوتی مرگبار گرفتار آمد. مسئولانِ محترمِ تئاترشهر با یک پروتکلِ بهداشتی دقیق، تمام آنچه باید برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا یا حفظ سلامتِ پرسنل، گروههای نمایشی و تماشاگران رعایت کرد، منتشر کردند که خوشبختانه همگان، حتی سختگیرترین منتقدان هم نسبت به آن نگاهِ مثبتی داشتند. از سوی مرکز هنرهای نمایشی نیز اعلام شد ستادی برای بررسی خسارتهای ناشی از کرونا در تئاتر تشکیل و اتابک نادری به عنوان مسئول این ستاد منصوب شده است که البته هیچگاه ایشان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با من یا آقای نورالدین حیدری ماهر به عنوان مجری طرحِ نمایش «فردریک یا تئاتر بولوار» تماس و گفتوگویی نداشتند.»
نعیمی با بیان اینکه هیچ گونه بودجه مشخصی برای راهاندازی دوباره تئاتر اختصاص داده نشده است، میگوید: «آقای قادر آشنا، مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی به صورت رسمی اعلام کرد از دولت و شخصِ وزیر فرهنگ، تقاضای بودجهای برای جبرانِ خسارتهای وارده به گروههای نمایشی و تئاترهای خصوصی کردهاند که موردِ موافقت هم قرار گرفته است. اما تا این لحظه جز بودجه پرداختِ دیون و بدهیهای گذشته که به طور تمام و کمال پرداخت شده، پولی برای کمک به راهاندازی تئاتر در اختیار ندارند.»
او با اشاره به اینکه در این دوره نیمی از ظرفیتِ سالنهای تئاتر برای رعایت فاصلهگذاری اجتماعی باید خالی بماند، خاطرنشان کرد: «حال طبق دستورالعملِ وزارتِ بهداشت و وزارتِ فرهنگ و مرکز هنرهای نمایشی، گروههای اجرایی موظف هستند نصفِ صندلیهایشان را برای فروش عرضه بدارند. انجمن هنرهای نمایشی هم برای جبران ضررکردِ گروهها، کمکهزینه اندکی تخصیص داده که با شروع اجراها، نصفِ آن سریعاً تحتِ اختیارِ گروهها قرار میگیرد.»
نعیمی در ادامه با ابراز تأسف از مشکلات معیشتی هنرمندان تئاتر گفت: «آیا، چون خانوادههای تئاتر حقوقبگیر نیستند، پس کسی مسؤلیتی برای پیگیری امور مالی و کاری و رفاهی و اجتماعی و روانی آنان و خانوادههایشان ندارد؟ آیا، چون تنها یک سال از فعالیت دولتِ فعلی باقی مانده، ما باید بمانیم تا دولتی دیگر و وعدههای مسئولانی دیگر؟»
او با انتقاد از اینکه هنرمند بودن به عنوانِ «شغل» تعریف نشده است، افزود: «ای کاش مسئولان به این موضوع فکر کنند که هنرمندانِ تئاتر مانند دیگر اقشار نیازمند وام و حقوق ایام بیکاری هستند. آنان نیز حق دارند شغلشان به رسمیت شناخته شود و در ستادهای بحران، جزو اولویتها قرار بگیرند ولی ظاهراً هنوز از نظر مسئولان، تئاتر یک کالای لوکس است که میتواند نباشد.» او با اشاره به بیاعتمادی مردم به سالنهای تئاتر در دوران کرونا ادامه داد: «اگر مردم به دلیل هراس از کرونا به تئاتر نیامدند، سرنوشت خانواده تئاتر چه خواهد شد؟»
بوروکراسیای که شکست خورد
فضای سینما نیز تا حدودی همین روند را طی میکند. فرزاد مؤتمن کارگردان سینما به اصرار برخی در بازگشایی سینما و اکران فیلمها در شرایط همهگیری ویروس کرونا که امکان فروش فوقالعاده را از فیلمها میگیرد، واکنش نشان داد.
این کارگردان در صفحه شخصی خود نوشت: «بوروکراسى اکران آنقدر باهـوش نبود که بفهـمد چرا در آن سوى دنیا، نولان فیلم جدیدش را اکران نمیکند یا اکران آخرین فیلم جیمز باند به تعویق میافتد، آنهـا دو فیلمى که قرار بود پرفروشترین فیلمهـاى سال جارى باشند را در حالى اکران کردند که سینماها با ظرفیت کامل نمیتوانند بلیتفروشى کنند و طبعاً فروش این دو هـفته اخیر از انتظارى که صاحبان فیلم (و هـمه) داشتند، بسیار دور است، به علاوه، انگار حضرات متوجه نیستند که با مرگ روزى ۱۷۰-۱۶۰ نفر از هـموطنانمان، بخش وسیعى از جامعه، عزادار است و شاید انرژى خندیدن نداشته باشد، هـمچنین بیکارى چند ماهـه، گرانى مجدد هـمه چیز و اضطراب ناشى از اپیدمى مرگبار شاید دیگر کنجکاوى قبلى براى تماشاى فیلمى عصبى و مملو از عربدهکشى و لاتبازى و فحاشى و ناموسبازى را به هـمراه نداشته باشد.» به گفته وی «در چنین شرایطى عاقلانه این بود که با یکى دو فیلم آرامتر که شاید چندان امیدى به موفقیت تجارى برایشان تصور نمیشد، شروع میکردند، اولین اکران پس از کرونا را تجربه میکردند و سپس تصمیمگیرى میکردند و سینماهـا را از فروش فوقالعادهاى که از این فیلمهـا انتظار میرفت، محروم نمیساختند.
هـنوز هـم دیر نشده، اجازه بدهـید اکران متنوعترى داشته باشیم. به نفع «پرفروشهـا» هـم است. زمان آن رسیده است که فیلمهـا به دو گونه «قوى» (منظور فیلمی است که امکان فروش آن قوى باشد) و «ضعیف» (فیلمى که شاید چندان گیشه پرفروشى نداشته باشد) تقسیم نشوند، این هـمه «ریلگذارى» انجام نشود، اجازه دهـید سینما شرایطى طبیعىتر را تجربه کند و نفس بکشد.»