سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: در شرایطی که قرار بود سی‌و‌سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال ۹۹ برگزار شود، کرونا که پیش از این بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی و هنری را به تعطیلی کشانده بود، برگزاری این رخداد را نیز از حالت تعلیق به شرایط تعطیل برد. محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از برگزار نشدن قطعی نمایشگاه کتاب تهران خبر داد و گفت: چیزی به عنوان نمایشگاه کتاب تهران که شامل همه بخش‌ها باشد و ناشران به دور هم جمع شوند و مخاطبان از آن بازدید داشته باشند، برگزار نخواهد شد. جوادی ادامه داد: برنامه‌های دیگری به عنوان جایگزین تدارک دیده خواهد شد که به زودی در این زمینه اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.» نمایشگاه کتاب هر سال در اردیبهشت ماه برگزار و به عنوان بزرگ‌ترین رخداد فرهنگی کشور شناخته می‌شد. نمایشگاه کتاب تهران، به رغم اینکه بیش از سه دهه از برگزاری آن می‌گذرد، تا به امروز دارای محل ثابتی برای برگزاری نبوده و تا به حال چند دوره جابه‌جایی داشته است. در نهایت نیز محل برگزاری آن با بازگشت از «شهر آفتاب» به «مصلای بزرگ امام خمینی (ره)»، همچنان مستأجر و بلاتکلیف است. امسال بلاتکلیفی نمایشگاه کتاب از جنبه محل برگزاری به مسئله مهم‌تری به نام نفس برگزاری رسید. کرونا ابتدا زمان سنتی برگزاری در اردیبهشت ماه را منتفی و اکنون جواز برگزاری نمایشگاه برای سال ۹۹ را به طور کامل باطل کرد. وزارت ارشاد اکنون با روش‌های جایگزین برگزاری نمایشگاه کتاب روبه‌رو است. یکی از راه‌های جایگزینی که وزارت ارشاد به دنبال اجرای آن است، برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی است. ایوب دهقانکار مدیرعامل موسسه تجمیعی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌و‌گوی رادیویی به برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب اشاره کرد و گفت: «تلاش داریم نمایشگاه مجازی برپا شود و از تجربیات تیم فنی برای شکل‌گیری این رویداد مجازی بهره برده‌ایم. در سال ۹۹ حتماً یک نمایشگاه مجازی خواهیم داشت، اما این رویداد جایگزین نمایشگاه کتاب تهران نخواهد بود.»
اینکه طرح نمایشگاه مجازی کتاب تا چه حد اجرایی است؟! آزاده بلندنظر، معاون کتاب و فرهنگ موسسه فراگیر درباره برگزاری نمایشگاه مجازی توضیح داد: با توجه به اینکه برگزاری سی‌و‌سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از نظر زمان و شیوه آن، به دلیل شیوع ویروس کرونا وضعیت نامشخصی دارد، موضوع برگزاری نخستین نمایشگاه کتاب مجازی از سوی مدیرعامل موسسه فراگیر معاونت امور فرهنگی طرح شده است. وی با اشاره به رایزنی‌ها و مطالعات قبلی در این زمینه توضیح داد: شرکت‌های متعددی با این قابلیت فعالیت می‌کنند، علاوه بر این نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران قرار نیست فقط موقعیت فروش کتاب را ایجاد کند. برگزاری نشست‌ها و حتی مکان‌سازی برای نمایش تبلیغات نیز در نمایشگاه مجازی در نظر گرفته شده است، بنابراین نمایشگاه مجازی شامل همه بخش‌های نمایشگاه و جامع الشرایط است. نظر‌بلند افزود: نمایشگاه مجازی قرار است در بخش‌های فروش، برگزاری نشست‌های نمایشگاهی و هر آنچه در نمایشگاه واقعی برقرار بوده است، برنامه‌ریزی شود. هنوز درباره اینکه فروش نمایشگاه مجازی کوتاه‌مدت یا بلند‌مدت باشد، تصمیم‌گیری نشده است. در مرحله بررسی زیر‌ساختی، نرم‌افزاری و فناوری این طرح هستیم تا از میان پلتفرم‌ها و بهترین روش‌های موجود، یکی انتخاب شود.»
تجربه‌های موفق برگزاری نمایشگاه مجازی
برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی، تجربه‌ای است که در داخل و خارج از کشور آزموده شده و نتایج قابل قبولی نیز به دست آورده است. نمایشگاه کتاب کودک بلونیا که بیش از نیم قرن سابقه برگزاری دارد برای برپایی نمایشگاه سال ۲۰۲۰ روش مجازی را انتخاب کرد. نمایشگاه کتاب فرانکفورت هم که قرار است در مهر ماه برگزار شود، از هم اکنون بخش نمایشگاه مجازی خود را آماده کرده است، البته این نمایشگاه قول برگزاری نمایشگاه فیزیکی را نیز داده است. در ایران، امسال برگزاری دو نمایشگاه کتاب مجازی، رسانه‌ای شد. ابتدا نمایشگاه «همدمم کتاب» بود که در اردیبهشت ماه برپا شد و در آن انتشارات انقلاب اسلامی، وابسته به دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدظله)، با در نظر گرفتن تخفیف ۳۵ درصدی برای فروش کتاب برگزار شد. نمایشگاه دوم را حوزه هنری برگزار کرد. نمایشگاه مجازی کتاب با عنوان «انت‌های راهرو ۲۷»، از تاریخ ۲۵ خرداد تا هشتم تیر برگزار شد. علت نامگذاری این نمایشگاه نیز یادآوری محل ثابتی است که انتشارات سوره مهر هر ساله در نمایشگاه کتاب تهران در آن مستقر می‌شود. در نمایشگاه کتاب مجازی سوره مهر که غرفه سه‌بعدی کتاب در آن طراحی شده بود، ۲ هزار عنوان کتاب عرضه شده بود.
کرونا زمینه‌ساز تحول می‌شود؟!
کرونا به سرعت در حال تغییر سبک زندگی است، به طوری که می‌توان تاریخ تمدن بشری را به دوره پیش و پس از کرونا تقسیم کرد. ایجاد تغییرات عمیق در حوزه فرهنگ یکی از آثار جانبی کروناست. رونق گرفتن اکران‌های مجازی سینما‌ها تا کسادی سالن‌های سینما، تعطیلی سالن‌های کنسرت در مقابل استقبال از برگزاری کنسرت‌های آنلاین و از افت فروش فیزیکی کتاب تا رونق نسبی مطالعه کتاب‌های دیجیتال، همگی نشانه‌ای از سبک جدید زندگی است که در آن کرونا فعالیت‌های فیزیکی را هر چه بیشتر به سمت مجازی شدن پیش می‌برد. سال ۹۸، هزینه برگزاری سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، رقم ۱۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان اعلام شد. بخش عمده‌ای از این هزینه صرف هزینه‌های فیزیکی، چون اجاره محل، آماده‌سازی، تأسیسات و نیروی انسانی شده است، با این وجود درآمد نمایشگاه سی‌و‌دوم، ۹ میلیارد و ۴۸۰ میلیون تومان اعلام شده است، به عبارت دیگر برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت فیزیکی در سال گذشته نزدیک ۷ میلیارد تومان برای دولت هزینه بدون بازگشت داشته است، در حالی که هزینه برگزاری نمایشگاه مجازی به مراتب کمتر است، هزینه‌های جانبی ندارد، در شهر ترافیک ایجاد نمیکند و از همه مهم‌تر اینکه نمایشگاه کتاب را از محلی برای گشت و گذار و وقت تلف کردن افرادی که بیشتر وقت نمایشگاه را در مقابل غرفه‌های اغذیه فروشی به سر می‌برند، به محلی برای رجوع اهل فرهنگ تبدیل میکند. قطعاً هزینه صرفه‌جویی شده در این مسیر می‌تواند در راه پویایی صنعت نشر و کاهش هزینه‌های تولید کتاب صرف شود. کرونا شاید برای همیشه بتواند روش سنتی و ناکارآمد برگزاری فیزیکی نمایشگاه کتاب را متحول کند و آن را با شرایط جدید جامعه وفق دهد.
کرونا همه چیز را تعطیل میکند اما چرا ورزش را تعطیل نمیکند 
