سرویس جامعه جوان آنلاین: در شرایطی که کشور از بحران جمعیت رنج می‌برد و احتمال دارد به گونه‌ای در سیاهچاله جمعیت فرورویم که دیگر هیچ راهکاری برای جبران این ماجرا نباشد، آمار ۴۵۰ هزار سقط جنین قانونی و غیرقانونی در سال که از سوی مشاور عالی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور رسانه‌ای شده نشان می‌دهد روزانه بیش از هزار نوزادی که می‌توانستند متولد شده و به جمعیت کشور اضافه شوند فرصتی برای زندگی پیدا نمی‌کنند و با سقط جنین پیش از آنکه متولد شوند مرگ را تجربه می‌کنند. این در حالی است که طبق قانون در مواردی که خطر آسیب جدی برای مادر و جنین وجود دارد پیش از چهار ماهگی پزشکی قانونی مجوز سقط جنین در مراکز قانونی و به طریق بهداشتی و با حداقل آسیب را صادر می‌کند. اما فضای مجازی رها شده به محلی برای دلال‌های سقط جنین زیرزمینی و فروش غیرقانونی دارو‌های سقط جنین تبدیل شده است. همین مسئله هم موجب شده تا روزانه حدود هزار جنین، مرگ پیش از تولد را به شکلی دردآور تجربه کنند. مادرانی هم که تن به سقط جنین می‌دهند خیلی وقت‌ها با مشکلات طولانی‌مدت سلامتی مواجه می‌شوند و حتی ممکن است پایان دادن به زندگی جنینشان در شرایط غیربهداشتی و مراکز زیرزمینی منجر به پایان زندگی خودشان شود. فضای مجازی رها شده و بدون نظارت آسیب‌های خود را در حوزه‌های مختلف نشان می‌دهد. حالا سایت‌ها و کانال‌ها و صفحات متعددی هستند که به راحتی کارهای غیرقانونی انجام می‌دهند بدون آنکه آب از آب تکان بخورد. قمارخانه‌های آنلاین، کانال‌ها و صفحات خرید و فروش کالا‌های غیرقانونی همچون مشروب، مواد مخدر و حتی اسلحه و صفحاتی که به راحتی برای اقداماتی نظیر سقط جنین تبلیغ می‌کنند و شماره تلفن و مشاوره می‌دهند. یک جست‌وجوی ساده کافی است تا شما را به منابع انواع و اقسام تخلفات متصل کند. برای مرگ جنین‌های متولد نشده هم به راحتی می‌توان در فضای مجازی راهکار پیدا کرد. از انواع و اقسام دارو‌ها گرفته تا مراکز انجام ساکشن و کورتاژ و... در این مسیر، اما ممکن است جنین جانش را از دست بدهد و سقط شود، اما گاهی این مرگ تنها برای جنین نیست و در سقط جنین‌های غیرقانونی خیلی وقت‌ها ممکن است جان مادر هم به خطر بیفتد یا تا آخر عمر شانس مادر شدن یک زن از بین برود.
یک‌سوم تولد‌ها پیش از تولد می‌میرند!
ایران یکی از رکوردداران جانباختگان تصادفات رانندگی در دنیاست. بر اساس آمارها، سالانه حدود ۸۰۰ هزار تصادف رانندگی در کشورمان رخ می‌دهد. به طور میانگین و بر اساس آمار پزشکی قانونی، روزانه ۴۸ نفر بر اثر سوانح رانندگی جان باخته و حدود ۳ هزار و ۳ نفر مصدوم شده‌اند. ایران با داشتن ۱۸ هزار فوتی در حوادث جاده‌ای در سال به لحاظ آماری یکی از بالاترین تلفات جاده‌ای در جهان را داراست. اما اگر آمار روزی ۴۸ فوتی در تصادفات رانندگی را با آمار روزی هزار جنین سقط شده مقایسه کنیم درمی‌یابیم، آمار جنین‌هایی که متولد نمی‌شوند ۲۰ برابر بیشتر از فوتی‌های ناشی از سوانح رانندگی است!
صالح قاسمی پژوهشگر حوزه جمعیت با اشاره به دادههای مطالعاتی در این زمینه می‌گوید: «در شرایط کنونی، آمار سقط جنین معادل حدود یک‌سوم آمار یک میلیون و ۱۹۶ هزار نفری تولد‌های کل کشور است! و در صورت وجود یک قانون جامع و روشنگری لازم درباره ابعاد پزشکی، فقهی و فرهنگی پدیده غیرشرعی و غیراخلاقی سقط جنین، می‌توان امیدوار بود که روند کاهش شدید موالید کشور در سالهای اخیر، متوقف یا جبران شود.»
از نگاه وی در سالیان اخیر و پیرو تغییر نوع نگرش و سبک زندگی خانواده ایرانی، عدم التزام برخی پزشکان به رسالت قانونی و اخلاق حرفهای و همچنین سهلالوصول بودن برخی دارو‌های غیرمجاز، آمار سقط جنین درمانی و جنایی در ایران به‌طور نگرانکنندهای افزایش یافته است که به‌معنی عدم جامعیت و عدم بازدارندگی قانون و دستورالعملهای موجود است.
قاسمی با تأکید بر عدم وجود یک قانون جامع در رابطه با «سقط جنین» در کشورمان می‌افزاید: «بر اساس قوانین موجود، سقط‌درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید رسمی پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به‌علت عقب‌افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است یا بیماری قطعی مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد، قبل از ولوج روح (چهار ماه) با رضایت مادر مجاز است.»
ملاحظات فقهی سقط جنین
بر اساس نظر مقام معظم رهبری سقط جنین به مجرد وجود مشکلات و سختی‌های اقتصادی جایز نمی‌شود.
همچنین ناقص‌الخلقه بودن جنین، مجوز شرعی برای سقط جنین، حتی قبل از ولوجِ روح در آن محسوب نمی‌شود ولی اگر تهدید حیات مادر بر اثر استمرار حاملگی مستند به نظر پزشک متخصص و مورد اطمینان باشد، سقط جنین قبل از ولوج روح در آن اشکال ندارد.
طبق فتوای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سقط جنین شرعاً حرام است و در هیچ حالتی جایز نیست، مگر آنکه استمرار حاملگی برای حیات مادر خطرناک باشد. در این صورت سقط جنین قبل از ولوج روح اشکال ندارد، ولی بعد از دمیدن روح جایز نیست، حتی اگر ادامه حاملگی برای حیات مادر خطرناک باشد، مگر آنکه استمرار بارداری، حیات مادر و جنین هر دو را تهدید کند و نجات زندگی طفل به هیچ‌وجه ممکن نباشد ولی نجات زندگی مادر به تنهایی با سقط جنین امکان داشته باشد. اگر تشخیص بیماری در جنین قطعی است و داشتن و نگهداشتن چنین فرزندی موجب حرج می‌باشد، در این صورت جایز است قبل از دمیده شدن روح، جنین را سقط کنند ولی بنابر احتیاط، دیه آن باید پرداخت شود.
مقدار دیه جنین هم بر اساس سن او فرق می‌کند. اگر علقه باشد، دیه آن ۴۰ دینار است و اگر مضغه باشد، ۶۰ دینار است و اگر استخوان بدون گوشت باشد، ۸۰ دینار است و دیه به وارث جنین با رعایت طبقات ارث پرداخت می‌شود ولی وارثی که مباشر سقط جنین بوده، از آن سهمی ندارد.
مجوز قانونی سقط جنین
صدور مجوز سقط درمانی بر اساس ماده واحده قانون سقط جنین درمانی مصوب سال ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه اجرایی آن که به تصویب سازمان پزشکی قانونی رسیده، بر عهده سازمان پزشکی قانونی است.
طبق قانون مجوز سقط‌درمانی تنها در صورت داشتن شرایط خاص برای مادر باردار صادر می‌شود که مهم‌ترین آن سن بارداری کمتر از ۱۹ هفته است؛ به بیان دیگر اگر سن بارداری از ۱۹ هفته گذشته باشد به دلیل ولوج روح در جنین، امکان صدور مجوز به هیچ وجه وجود نخواهد داشت. علاوه بر سن بارداری باید وجود ناهنجاری در جنین که بعد از تولد موجب حرج مادر شود یا بیماری مادر به نحوی که ادامه بارداری برای او خطر جانی به همراه داشته باشد توسط سه پزشک متخصص به تأیید برسد تا پزشکی قانونی نسبت به صدور مجوز اقدام کند.
تنها ناهنجاری‌های جنینی که موجب حرج مادر شود یا بیماری‌هایی که در صورت ادامه بارداری برای مادر خطر جانی به همراه داشته باشد به صدور مجوز منجر خواهد شد.
برای دریافت مجوز فرد متقاضی بدون داشتن نامه مراجع قضایی و با ارائه کلیه مدارک بالینی باید به مرکز پزشکی قانونی استان مراجعه کند. پس از تکمیل فرم درخواست، مادر باردار باید تمامی مدارک شامل سونوگرافی‌های نشان‌دهنده سن بارداری و مدارک مربوط به بیماری خود یا ناهنجاری‌های جنین را به پذیرش ارائه دهد.
با بررسی پرونده سقط درمانی توسط پزشک و به استناد مدارک و مستندات موجود در پرونده اگر سن بارداری بیش از ۱۹ هفته باشد، حتی با محرز شدن ناهنجاری در جنین یا وجود بیماری در مادر مجوز سقط جنین درمانی به هیچ وجه برای فرد صادر نخواهد شد.
در صورت تأیید حرج مادر در مورد ناهنجاری جنین یا وجود خطر جانی برای مادر در صورت ادامه بارداری توسط سه پزشک متخصص نسبت به صدور گواهی برای فرد متقاضی اقدام می‌شود.
مجازات حبس برای سقط جنین
طبق ماده ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی، سقط جنین حتی پس از دمیده شدن روح در آن، قصاص ندارد، اما مرتکب این عمل محکوم به پرداخت دیه و مجازات تعزیری است. طبق قانون اگر زنی جنین خود را سقط کند باید دیه آن را بپردازد و خودش از آن دیه سهمی نخواهد داشت. ماده ۶۲۲ در کتاب پنجم از قانون مجازات اسلامی می‌گوید: «هرکس عالماً و عامداً به واسطه ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود، علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص (قصاص مربوط به جنایتی است که علیه مادر صورت بگیرد)، حسب مورد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.»
همچنین ماده ۶۲۳ می‌گوید: «هرکس واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سِقط جَنین زن شود، به شش ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود و اگر عالماً و عامداً زن حامله‌ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری کند که جَنین وی سِقط شود، به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد.»
طبق ماده ۶۲۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی اگر پزشک، ماما، پرسنل بیمارستان، داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت، مامایی، جراحی یا داروفروشی اقدام می‌کنند، وسایل سقط جنین را فراهم سازند یا مباشرت به اسقاط جنین کنند، به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت.
نظر کارشناس
افزایش درخواست‌های سقط جنین
سقط جنین فقط پایان یک جنین پیش از تولد او نیست بلکه آثار و تبعات ناخوشایندی برای مادر دارد. دکتر لیلا سعیدی جراح زنان و فلوشیپ ناباروری در این باره به «جوان» می‌گوید: «سقط‌های غیرقانونی به دلیل آنکه اغلب از سوی افراد غیرمجرب، ماما‌ها و افراد غیرپزشک و در شرایط غیراستاندارد و غیراستریل انجام می‌شود می‌تواند عوارضی همچون عفونت و پارگی رحم به بار آورد. علاوه بر این‌ها ممکن است این کار برای زنان عوارض طولانی‌مدت داشته باشد و خانمی که این کار را انجام می‌دهد دچارناباروری ثانویه شود.» به گفته وی در کنار عوارض جسمانی این کار اغلب با عوارض روحی روانی هم همراه است و بیمارانی که به خواسته خود جنینشان را سقط می‌کنند بعد از مدتی دچار عذاب وجدان و عوارض روحی می‌شوند. به گفته وی سقط‌های این‌چنینی اغلب در بارداری‌هایی است که به صورت مشروع یا غیرمشروع اتفاق افتاده و زوجین تمایلی برای نگه داشتن بچه ندارند و به همین دلیل برای سقط جنین اقدام می‌کنند. این متخصص زنان با تأکید بر اینکه تعداد مراجعات برای سقط جنین نسبت به گذشته افزایش داشته است می‌افزاید: «در حال حاضر درخواست برای سقط غیرقانونی خیلی زیاد شده و بخش زیادی از مراجعات ما به مطب برای همین مسئله است. متخصصین که به هیچ وجه چنین کاری را انجام نمی‌دهند و همین مسئله هم موجب می‌شود تا این افراد به سراغ مراکز زیرزمینی و غیرقانونی سقط جنین بروند.»
به گفته وی روزانه در میان ۵۰، ۶۰ بیماری که به این پزشک مراجعه می‌کنند یکی دو مورد برای سقط جنین مراجعه کرده‌اند.
این پزشک متخصص زنان معتقد است شاید لازم باشد تا در قوانین مرتبط با سقط جنین بازنگری انجام بگیرد تا زمینه فعالیت مراکز زیرزمینی سقط جنین برچیده شود و تبعات سلامت و روانی این کار نیز کاهش یابد.
مرگ مادر تاوان قتل جنین!
دکتر ناهید لرزاده متخصص زنان و فلوشیپ ناباروری درباره عوارض سقط جنین برای خانم‌ها به «جوان» می‌گوید: «عوارض سقط جنین بستگی به این دارد که سقط در چه هفته‌ای از بارداری اتفاق بیفتد و مادر چه سنی داشته باشد یا اصلاً این سقط قانونی باشد یا غیرقانونی، یا اینکه خود افراد برای سقط اقدام کرده باشند یا سقط جنین به صورت خود به خود صورت گرفته باشد.»
این متخصص با تأکید بر اینکه سقط‌های غیرقانونی به دلیل ایمن نبودن شرایط و افرادی که این سقط‌ها را انجام می‌دهند عوارض متعددی برای خانم‌ها در پی خواهد داشت می‌افزاید: «در این سقط‌ها احتمال عفونت و پارگی رحم وجود دارد و مواردی داشته‌ایم که به دلیل عفونت ناشی از سقط جنین غیرقانونی، این عفونت داخل خون شده و مرگ مادر را رقم زده است. علاوه بر این‌ها این زنان خیلی وقت‌ها شانس دوباره مادر شدن را هم از دست می‌دهند.»
لرزاده با اشاره به عوارض روحی سقط جنین برای مادران تصریح می‌کند: «در این موارد معمولاً مادران دچار عذاب وجدان می‌شوند و علاوه بر این با افسردگی‌های بعد از سقط دست و پنجه نرم می‌کنند. به علاوه معمولاً این افراد در سقط‌های غیرقانونی با خونریزی‌های شدید مواجه می‌شوند که این مسئله می‌تواند عوارض روحی ناشی از سقط را هم تشدید کند.
این متخصص زنان با تأکید بر اینکه در مکان‌های غیرقانونی سقط جنین پزشک حضور ندارد، می‌گوید: «چون این افراد خودشان مراجعه می‌کنند معمولاً هم در صورت بروز مشکل شکایتی نمی‌کنند و این مسئله پیگیری قانونی این مراکز را سخت‌تر می‌کند.» این پزشک با اشاره به دارو‌های بازار سیاه برای سقط جنین تأکید می‌کند: «بسیاری از موارد سقط جنین در همان هفته‌های اول با دارو انجام می‌شود و به احتمال زیاد این سقط‌ها اصلاً در آمار نمی‌آید.»
