رپورتاژ آگهی/ در کنار دوستان یا نزدیکان که جمع میشویم و صحبت از کتابخوانی میشود همه به این اشاره میکنن که دوست داشتند کتاب خوانی را شروع کنند ولی هیچ وقت موفق نشدن، یا حتی کتاب میخوانند اما لذت خاصی از این امر نمیبرند. کتاب در سبد خانوار ایرانی جایی ندارد و کتابخوانی امری ضروری برای مردم نیست؛ متاسفانه تعدادی از ما کتاب را بیشتر برای هدیه دادن و زینت بخشی به کتابخانه هایمان استفاده میکنیم تا روشنفکری خود را به دیگران ثابت کنیم و نشان دهیم متفاوتیم. البته اینو باید بگیم که قدری کتاب گران شده است و هر قشری برای خرید کتاب توان مالی ندارند و از اولویتهای زندگی آنها نیست، به همین دلیل باید برای آشتی کردن مردم با مطالعه باید تعداد نمایشگاهها و مراکز خرید کتاب با تخفیف که در آن کتابهای شاخص و پربار با تخفیف مناسبی عرضه میشوند بیشتر شود.
معمولیترین تعریف از سرانه مطالعه میانگین مدت زمانهای مطالعه یک نفر در یک شبانهروز است. در سادهترین حالت میتوان میزان مطالعه افراد یک جامعه در یک مدت زمان با هم جمع نمود و بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای در نظر گرفته شده تقسیم نمود و عدد مورد نظر را با فرمولهای خاص محاسبه و برای اندازهگیری یک جامعه آماری در نظر میگیرند، البته با توجه به اینکه سازمان وابسته آمار رسمی از سرانه مطالعه ارائه نمی دهند بنابراین تمام این آمارها متفاوت و دقیق نیست.
اینکه سازمان وابسته یا نهاد مربوطه تعریف دقیقی از سرانه مطالعه ارائه ندادند، باعث شده آمارها هم در این زمینه دقیق نباشد. بر اساس یکی از تحقیقات آماری انجام شده در زمینه سرانه مطالعه با عنوان کتابخانههای عمومی سعی کرده است بر اساس آمار امانت، عضویت و دیگر شاخصهای تخمینی از میزان سرانه کتابخواندن در ایران انجام دهد. اکنون بر اساس آمار امانت کتاب از کتابخانههای عمومی کشور چیزی نزدیک به 15 دقیقه در روز بوده است، یافتههای پژوهش دیگری که توسط شورای فرهنگ عمومی انجام شده است میتوان گفت میزان زمان اختصاص داده شده به مطالعه در ایران حدوداً 12 دقیقه است البته این زمان شامل مطالعه کتاب، روزنامه، ادعیه و... است. یکی از عوامل کاهش سرانه مطالعه در ایران سانسور و سیاستهای فرهنگی دولت عنوان میشود، سانسور کتاب در موارد سیاسی، مذهبی و جنسی صورت میپذیرد همچنین عدم نیاز مطالعه، عادت تاریخی ایرانیان به ادبیات شفاهی، هزینه بالای کتابهای منتشر شده در سالهای اخیر برای دانش آموزان، دانشجویان و علاقهمندان به کتاب بوده، از دیگر عوامل موثر در کاهش سرانه مطالعه کتاب میتوان به پررنگ شدن نقش فضای مجازی در زندگی روزمره افراد اشاره کرد.
برای یک کشور خسارت بزرگی است که افراد آن جامعه با کتاب خواندن سرو کار نداشته باشن چرا که به راستی مطالعه و کتاب خواندن یعنی آموختن چیزهای تازه و درک کردن روش و سلوک زندگی درست است، اما با این حال سرانه مطالعه در ایران پایین تر از کشورهای توسعه یافته است. کتاب، دروازهای به سوی پیشرفت و جهان گستردهی دانش است. در واقع کتاب را میتوان یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری در طول تاریخ خواند. کسی که با این دنیای زیبا و زندگی بخش ارتباط ندارد، بی شک از مهم ترین دستاورد انسانی و نیز از بیشترین معارف الهی و بشری محروم است.هر چند در سالهای اخیر یه موج تازه نفس از برنامههای تلویزیونی و تبلیغاتی در صفحات مجازی بین مردم راه افتاده که به بالا بردن سرانه مطالعه در کشور کمک شایانی میکند.
باید این نکته را اشاره کنم که نویسندگان خوب هیچ وقت مخاطبان خود را از دست نمیدهند، همچنان با گذشت سالها، هنوز مردم برای خرید کتابهای نویسندگانی چون صادق هدایت، صادق چوبک، بزرگ علوی و غیره سر و دست میشکنند و آثارشان را خریداری میکنند این نشان میدهد که حتی در جامعهای که مردمش با مطالعه میانه خوبی ندارند؛ از آثار نویسندگانی که چیزی برای ارائه به مخاطب دارند خوب استقبال میشود. به همین دلیل وزارت ارشاد باید از ناشران و مولفان و مترجمان کتابهای فاخر حمایت خاصی داشته باشد تا آنها در گذر زمان در امورات زندگی با مشکل مواجه نشوند و بتوانند با انگیزه بیشتر به نوشتن ادامه دهند.
از مقایسه وضعیت چاپ و نشر در ایران با کشورهای توسعه یافته میتوان به جایگاه کتاب در کشور پی برد؛ در کشوری مثل آمریکا تیراژ بعضی از کتابها در حدود 2 میلیون جلد هم میرسد. مردم در این کشور در صفوف طولانی خرید کتابهای جدید میایستند و از اینکه میتوانند به همین راحتی کتاب مورد علاقه خود را با امضای نویسنده به خانه ببرند ذوق میکنند این در حالی است که تیراژ کتابها در ایران و در بهترین حالت به حدود شش هزار جلد میرسد و همین تعداد هم با حمایت ارشاد یا رایزنیهای ناشر نباشد به فروش نمیرسد. و به همین دلیل ناشرها از لحاظ مالی در خطر هستند و برای منتشر کردن کتاب رغبتی ندارند. از جمله این نشرها میتوان به انتشارات قطره اشاره کرد. این مجموعه فعالیت خود را در دی ماه 1367 شروع کرد که از آن تاریخ تا کنون حدود 2000 عنوان کتاب در زمینههای ادبیات، رمان خارجی و ایرانی، روانشناسی، فلسفه و عرفان، دین و... به چاپ رسانده است. همچنین این نشر در سه سال اخیر هر روز بیش از یک کتاب چاپ اول و تجدید چاپ منتشر کرده است در ساالهای 1394 تا 1396، مجموعاً در حدود 1242 عنوان منتشر کرده است.
ایران با داشتن 14 هزار پروانه انتشارات، بیش از هفت برابر ایالات متحده( با حدود 326 میلیون نفر جمعیت) و و بیست برابر انگلستان، انتشارات دارد. انتشار آمار جدیدی توسط مرکز آمار ایران مبنی بر مطالعه 7 ساعت و 41 دقیقهای در ماه برانبوه ابهامات مرتبط با آمار کتاب خوانی در کشور بیشتر میکند. کتابخوانی از ضرورت های یک زندگی آگاهانه است. به همین خاطر در شاخص رشد توسعه هر کشور آمار کتابخوانی، تیراژ کتابها و میزان فروش آنها هم به حساب میآید. گرچه که از قدیم شایعه بوده مردم ایران از کتاب به دور هستند ولی این روزها با آمار و ارقام رد شده است اما باز هم این آمار در مقایسه با بسیاری از کشورها آمار پایینی است. آینده هر کشور به پرورش و تربیت نسل جوان کشور میباشد و آن هم از طریق محتوای کتابهای خوب و مطالعه آنهاست.
و در آخر باید بگویم که برای بالا بردن سرانه مطالعه در کشور اول مسؤلین باید زیر ساختار رو در کشور برای چاپخونهها، انتشاراتیها آماده کنند بعد تعداد نمایشگاهها و مراکز خرید کتاب با تخفیف توسعه دهند همچنین فروشگاههای اینترنتی خرید کتاب رو وسعت دهند مثل فروشگاه کتاب و لوازم تحریر گاج مارکت که در این کار پیشرو و فعال بوده است.