سرویس سیاسی جوان آنلاین: شاید ابتدا نگاهی به آنچه رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص جنگ بیان کردهاند، بسیار روشنگرانه باشد. ایشان در سال ۱۳۷۰ و در جمع دستاندرکاران دفتر ادبیات دفاع مقدس میفرمایند: اعتقادم این است که اگرچه جنگ به خودی خود موضوعیتی ندارد، اما عرصه بسیار مهمی برای بروز روحیه اسلامی و انقلابی و خصلتهای مسلمانی درست است، از این جهت بسیار ارزشمند است... ما حالا که دیگر جنگ نداریم و نمیخواهیم هم به دست خودمان یک جنگ درست کنیم که عرصه انقلاب بشود، لیکن آن هشت سال جنگ بایستی تاریخ ما را تغذیه کند... این یک گنج است. آیا ما خواهیم توانست این گنج را استخراج کنیم، یا نه؟ این هنر ماست که بتوانیم استخراج کنیم. حال سؤال این است که چه شاخصهایی میتواند از این دوران پربرکت برای فضای ایران امروز مورد استفاده قرار بگیرد؛ فضایی که کشور تحت شدیدترین فشارها از سوی تحریمها قرار دارد و دشمن تلاش میکند از این طریق نظام جمهوری اسلامی و حاکمیت را به زانو دربیاورد.
یکی از نکات مهمی که در طول دوران جنگ کشور توانست با تکیه بر آن از مسیر ناملایمات عبور کند، تکیه بر توان داخلی بود. واقعیت این است که در طول دوران جنگ ایران تحت شدیدترین فشارها قرار داشته است. جهت عمده این فشارها نیز عمدتاً در حوزه امنیتی، دفاعی و اقتصادی به کشور وارد میشد، این در حالی بود که رژیم بعثی عراق از حمایت گسترده کشورهای عربی و همچنین قدرتهای بزرگ جهانی در آن زمان برخوردار بود، به عنوان مثال اتحاد جماهیر شوروی بارها و بارها با ارسال گسترده تجهیزات زرهی سازمان رزم مکانیزه ارتش صدام را که حداقل دو بار در سالهای ۶۱ و ۶۵ به طور گسترده منهدم شده بود، بازسازی کرد. از سوی دیگر کشورهای عربی نیز با تمام قدرت به تأمین مالی رژیم صدام حسین میپرداختند و تلاش میکردند اقتصاد ضعیف این کشور را در مقابل جنگ بیامان با ایران تقویت کنند.
هنوز آمار مشخصی از میزان این کمکها وجود ندارد، اما گزارشات متعدد نشان میدهد سطح این کمکها تا ۱۰۰ میلیارد دلار میرسد، به عنوان مثال امارات متحده عربی در قراردادی با کشور سریلانکا به طور کامل تأمین کیسههای سنگری ارتش بعث عراق را با تعهد پرداخت سالانه نزدیک ۱۵۰ میلیون دلار بر عهده گرفته بود. این در حالی است که نیروهای رزمنده ایرانی همواره در جبهههای نبرد و به خصوص هنگام ساخت استحکامات با کمبود کیسههای سنگری روبهرو بودند و همواره از کیسههای غیراستاندارد استفاده میکردند. در این میان آنچه توانست در مقابل تمام این حمایتها ایران را سرپا نگه دارد، تکیه بر توان داخلی بود.
گنجینهای که با هیچ بهایی به دست نمیآمد
اگر قرار بود ایران تنها به رایزنی با کشورهای خارجی برای تأمین تجهیزات خود بپردازد، شاید بسیاری از مواضع حساس خود را در طول جنگ از دست میداد. نگاهی به اظهارات مقامات نظامی کشورمان نشان میدهد، حجم تسلیحات خریداری شده در طول جنگ بسیار محدود و عمدتاً شامل یک یا دو کشور میشده است، به عنوان مثال ایران در زمان جنگ برای خرید موشکهای بالستیک ابتدا سراغ لیبی رفت و قذافی دو محموله موشکی شامل ۳۰ عدد موشک اسکاد را به ایران تحویل داد و پس از آن به دلیل اعتراضات عراق از انجام تعهدات خود طفره رفت. در این زمان ایران مجبور شد سراغ کرهشمالی برای خرید موشکهای بالستیک برود که به رغم سهولت در دسترسی کیفیت پایینی داشت. در حوزه تسلیحات ضدزره عمده اتکای ایران به موشکهای ضدزره تاو بود که در زمان رژیم گذشته از سوی امریکاییها خریداری شده بود. دسترسی به قطعات یدکی این موشکها برای ایران بسیار دشوار بود، به گونهای که عمده خریدها از بازار سیاه و با دو تا سه برابر قیمت واقعی صورت میگرفت. در مورد سایر تجهیزات و قطعات شامل تجهیزات راداری برای جنگندهها، مبدلهای رادیویی برای رادار موشکهای ضدهوایی هاوک و همچنین تجهیزات لازم برای قطعات تانکهای چیفتن نیز شامل چنین رویهای بود.
در این میان آنچه توانست همچنان دیوار دفاعی ایران را تثبیت کند، تلاش صنعتگران کشورمان برای تولید تجهیزات نظامی در داخل کشور بود، به عنوان مثال از سال ۱۳۶۳ و زمان دریافت اولین موشک بالستیک بلافاصله متخصصان نظامی کشورمان در فکر بومیسازی تجهیزات مزبور بودند، به گونهای که از پروژههای ساخت و توسعه موشکهای بالستیک و تاو در وزارت دفاع آغاز شد.
روند توسعه تجهیزات مزبور به گونهای بود که در پایان جنگ ایران توانست از موشک بومی اسکاد و تاو خود بهرهبرداری کند. همین چشمه جوشان بود که در ادامه به ایران این توان را داد تا بزرگترین برنامه موشکی و دفاعی خود را در خاورمیانه بنیانگذاری کند. نمونه دیگری که میتوان به آنها اشاره کرد توسعه موشکهای هوا به هوا برای جنگندههای فینیکس بود. این در حالی است که نبود تجهیزات و قطعات یدکی برای موشکهای هوا به هوای جنگندههای اف- ۱۴ سبب شده بود این هواپیماها قابلیت پرواز نداشته باشند.
در این میان نیروهای جهاد خودکفایی ارتش توانستند با موشک زمین به هوا، هاوک را تبدیل به موشک هوا به هوا کرده و روی جنگندههای اف- ۱۴ نصب کنند که همین مسئله توانست تا پایان جنگ امکان دفاع مؤثر از تأسیسات حساس دفاعی ایران تا سال حساس پایانی جنگ را تأمین کند.
اگر بخواهیم به این نمونهها اشاره کنیم میتوان دهها مورد دیگر را در حوزههای ساخت و ساز یا فنی مهندسی اشاره کرد. تمام این تجربیات هم اکنون تبدیل به گنجینه مهمی از توان داخلی برای کشور شده است، به گونهای که کشورمان حرفی برای گفتن در عرصه جهانی پیدا کرده است. طبیعی است که اگر قرار بود این توانمندی صرفاً از طریق خارج کشور تهیه شود یا امکان تأمین آن در داخل کشور وجود نداشت یا هزینه دسترسی به آن فوقالعاده سنگین بود؛ نکتهای که هم اکنون برای تمامی ما قابل درک و لمس است.
مقابله با فشار دو لبه تحریف و تحریم
واقعیت این است که ایران هم اکنون با تهدید مشابهی به نام تحریم از سوی امریکا روبهرو است که به دنبال فروپاشی اقتصادی ایران و به دست آوردن فرصتی برای امضای یک تفاهمنامه ذلتآمیز دیگر با ایران است. دونالد ترامپ رئیسجمهور فعلی امریکا در سخنان خود بارها و بارها به این نکته اشاره کرده است که میتوان با فشار اقتصادی ایران را وادار به امضا کردن قرارداد بهتری کرد که معنای آن دریافت امتیازات بیشتر در حوزههایی همچون فعالیتهای منطقهای ایران یا دائمی کردن محدودیتهای برجامی است.
در شرایط فعلی همان گونه که مقام معظم رهبری تأکید کردهاند تکیه بر توان داخلی و و قوی شدن مهمترین راهبرد مقابله با تهدید دشمن است. خودکفایی در تولید محصولات صنعتی و کشاورزی و تلاش برای فتح بازارهای کشورهای منطقه راهبردی است که مدتهاست از سوی کارشناسان برای مقابله با تحریمهای فعلی توصیه میشود. از سوی دیگر نباید از یاد برد که راه مقابله با تحریم نفتی دشمن دور زدن تحریمها یا قاچاق محصولات و فرآوردهای نفتی نیست بلکه باید از طریق مقابله با خامفروشی و استفاده از شبکه مویرگی برای فروش محصولات جلوی تحریمهای امریکا ایستاد. طبیعی است که دشمن به همراهی جریان تحریف تلاش میکند مهمترین راهحل مشکلات کشور را تسلیم نشان دهد. آنچه دفاع مقدس به عنوان یک گنجینه میتواند برای جامعه ما راهگشا باشد، نشان دادن راه در مقابل دو جریان تحریف و تحریم است که همانند دو لبه قیچی عمل میکنند. طبیعی است که دفاع مقدس برای یک بار به ما نشان داده است راهحل پیروزی بر زور، مقاومت است و نه تسلیم و این مقاومت باید بر اساس توان نیروهای داخلی صورت بگیرد. باید به یاد داشته باشیم که اقتصاد ایران به همان خودباوری زمان جنگ نیاز دارد تا بتواند بار دیگر در مقابل طوفان فشارها و جنگ روانی کمر راست کند.