سرویس بین الملل جوان آنلاین: آرای الکترال جو بایدن بعد از اعلام نتایج در ایالت جورجیا و احتمال پیروزی او در ایالت کارولینای شمالی فاصله قابل توجه با آرای الکترال دونالد ترامپ گرفته است. هر چند ایالت جورجیا بنا بر قوانین ایالتی باید دوباره شمارش آرا را از سر بگیرد، اما تحلیلگران معتقدند بعید است این کار تغییری در نتیجه فعلی به وجود بیاورد و دست‌کم همین فاصله ۳۰۶ رأی الکترال بایدن در برابر ۲۳۲ رأی ترامپ حفظ خواهد شد. به این ترتیب، ریاست جمهوری بایدن در امریکا تثبیت شده به نظر می‌رسد و تلاش‌های ترامپ برای تغییر در نتایج هم به جایی نخواهد رسید. حالا مسئله این است که سیاست‌های دولت آینده بایدن در داخل و خارج از امریکا چه خواهد بود؟ شکی نیست سیاست دولت او با ترامپ در این منطقه یکسان نخواهد بود، اما این تفاوت در هر زمینه‌ای اتفاق می‌افتد؟
شکست فشار حداکثری بازگشت به برجام
در مورد نکته اول باید گفت هم بایدن و هم دستیارانش بار‌ها بازگرداندن امریکا به برجام را مطرح کرده‌اند، اما موضع آن‌ها در مورد لغو تحریم‌ها چندان معلوم نیست. برای مثال، مشاور ارشد بایدن در سیاست خارجی تونی بلینکن در ۲۳ سپتامبر به تلویزیون سی بی‌اس امریکا گفت: «اگر جو بایدن در انتخابات پیروز شود و ایران به پایبندی کامل به توافق هسته‌ای بازگردد، ما هم همین کار را انجام خواهیم داد. سپس از آن به عنوان موقعیتی استفاده خواهیم کرد تا با متحدان و شرکایمان برای تقویت و طولانی کردن آن همکاری کنیم.» بنابراین اراده دولت بایدن صرفاً بر مبنای بازگشت به برجام نیست بلکه در وهله نخست این کار را مشروط به پایبندی ایران کرده است بدون در نظر گرفتن خساراتی که اقدام غیرقانونی ترامپ بر ایران وارد کرده و در وهله دوم، بازگرداندن امریکا به برجام مقدمه‌ای برای طولانی کردن برجام است. این به معنای تغییر در برجام است و شکی نیست که دولت بایدن برای رسیدن به این هدف دست‌کم برخی تحریم‌ها را به بهانه‌های مختلف حفظ خواهد کرد. موضوع دیگر این است که آیا دولت بایدن برای بازگشت به برجام کاری فراتر از دولت اوباما انجام خواهد داد و مجوز معامله با ایران با دلار امریکا را خواهد داد؟ این نکته‌ای است که کسی به صراحت به آن پاسخ نداده و بعید است دولت بایدن چنین کند.
مشکل تحریم‌ها
اگر دولت بایدن حسن نیتی هم برای توقف تحریم‌ها داشته باشد و بخواهد با صدور فرامین اجرایی این کار را کند باز مشکلاتی سر راه او وجود دارد. مهم‌ترین مشکل بایدن این است که تحریم‌های در زمان دولت ترامپ محدود به تحریم‌های معلق شده در برجام نبود و دولت او انواع و اقسام تحریم‌ها را تحت عناوین مختلف وضع کرد. برای مثال، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری ترامپ در اکتبر ۲۰۱۷ و بنا بر فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ و مطابق با قانون مقابله با دشمنان امریکا از طریق تحریم (کاتسا)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد. این یک مشکل عمده در سیاست دولت بایدن است که با توجه به فضای خصمانه علیه ایران در سیاست امریکا قادر به انجام کاری در این زمینه نخواهد بود. اهمیت موضوع اینجاست که امریکا بر این مبنا برخی نهاد‌های مهم ایران را تحت تحریم قرار داده و برای مثال، وزارت دفاع ایران را به دلیل حمایت از گروه‌های تروریستی و بر مبنای فرمان ۱۳۲۲۴ تحت تحریم قرار داده است. در واقع، این دسته تحریم‌ها که کم و ناچیز هم نیستند با بازگشت امریکا به برجام و اجرای تعهداتش در این توافقنامه حذف نخواهند شد و بعید است جو بایدن اراده‌ای هم برای حذف آن‌ها داشته باشد.
روابط با اعراب
بازگشت به برجام نمی‌تواند برای آن دسته از کشور‌های عربی خبر خوبی باشد، چراکه برای ادامه «فشار حداکثری» ترامپ خواب و خیالاتی دیده بودند. علاوه بر این، برجام تنها مشکل این کشور‌ها با دولت بایدن نیست بلکه مشکلات آن‌ها بسیار بیشتر از این است. از میان شش کشور شورای همکاری خلیج فارس فقط عربستان سعودی است که هنوز واکنشی به پیروزی بایدن نشان نداده و همین نکته نشان می‌دهد دربار آل‌سعود و به خصوص شخص ولیعهد محمدبن‌سلمان بیشترین دردسر را با بایدن خواهد داشت. جنگ خونین در یمن و ارتکاب جنایات جنگی توسط سعودی‌ها، قتل جمال خاشقچی روزنامه‌نگار سعودی و مسئله نقض حقوق بشر در داخل سه موضوع اساسی هستند که محمد بن سلمان در رأس هر سه موضوع قرار دارد. دموکرات‌ها بار‌ها خواهان پایان یافتن جنگ یمن و قطع ارسال تسلیحات به آل سعود بوده‌اند و دو بار تلاش آن‌ها به سد ترامپ خورد، اما حالا انتظار می‌رود تا با یک رئیس‌جمهور خودی راحت‌تر کار خود را پیش ببرند. مسئله نقض حقوق بشر و به خصوص قتل جمال خاشقچی برای دموکرات‌ها مسئله‌ای اساسی است و باید گفت در دولت بایدن با جدیت تمام این دو موضوع را پیگیری خواهند کرد. علاوه بر این، نقش آل سعود در حمله تروریستی ۱۱ سپتامبر و حمایت مالی از تروریست‌های آن حمله موضوع دیگری است که پیش از ترامپ مطرح بود، اما او مانع پیگیری‌های حقوقی می‌شد و حالا فضا برای اقدام حقوقی در این زمینه مهیا شده است. با وجود تمام این مسائل، اما معلوم نیست بایدن با بن‌سلمان چه خواهد کرد و شاید ولیعهد سعودی به فکر معامله‌ای پرسود با دموکرات‌هاست تا آن‌ها را از اقدامات آینده منصرف کند.
اعراب و اسرائیل
عادی‌سازی روابط بین امارات متحده عربی و بحرین با اسرائیل وضعیت ژئوپلتیک منطقه را به طور کلی تغییر داده است و این امر خواه ناخواه بر سیاست‌های خاورمیانه‌ای دولت بایدن تأثیر خواهد گذاشت. دولت بایدن حمایت خود را از این جریان اعلام کرده است و حتی بر گسترش آن نیز تأکید دارد. در واقع، روابط نزدیک و دوستانه ۴۰ ساله بین بایدن و نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو را نباید در این زمینه از یاد برد. این رابطه محوری است که دولت بایدن بر مبنای آن به حمایت خود از دولت نتانیاهو ادامه خواهد داد هر چند انتظار می‌رود تغییراتی نیز در سیاست امریکا نسبت به فلسطینی‌ها ایجاد کند. بایدن در تبلیغات انتخاباتی‌اش تأکید کرده است قصد بازگرداندن سفارت امریکا از بیت‌المقدس به تل‌آویو را ندارد. در واقع، او یکی از امضاءکنندگان لایحه ۱۹۹۵ در سنا برای جابه‌جایی سفارت امریکا بود و حالا هم به آن کاملاً پایبند خواهد ماند. با این وجود انتظار می‌رود او به دنبال تقویت تشکیلات خودگران فلسطینی باشد، به این ترتیب که دفتر سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) را در واشنگتن و کنسولگری امریکا را در بیت‌المقدس شرقی بازگشایی کند. این جدای از سر‌گیری کمک‌های مالی به تشکیلات خودگران و آژانس کار و امداد آوارگان فلسطینی (آنروا) است. تلاش بایدن در این زمینه برای بازگرداندن دو طرف به پای میز مذاکره است و شکی نیست مجالی برای معامله قرن ترامپ یا الحاق بخش‌های کرانه باختری به رژیم اسرائیل در برنامه او جایی ندارند، اما آیا او می‌تواند روند مذاکرات بین دو طرف را دوباره زنده کند که حتی در دولت اوباما هم منتفی شده بود؟ واقعیت این است که وضعیت منطقه با زمان دولت اوباما به طور کلی تغییر کرده و بعید است بایدن بتواند همان رویداد‌هایی را احیا کند که قریب به یک دهه از عمر آن‌ها گذشته است.
