سالهاست که در مورد اشتغالزایی صحبتهای زیادی میشود و هرازگاهی نیز اخباری در مورد ایجاد مشاغل در مناطق مختلف کشور منتشر میشود. از نتیجه و خروجی طرحهای اشتغال آفرین به خوبی میتوان متوجه شد که گروهی پشت میزنشین در مرکز، نسخهای را آماده و برای تمام نقاط ایران تجویز میکنند. اما واقعیت این است که در این مدت کمتر کسی در مورد استفاده از ظرفیتها و توانمندیهای هر منطقه در جهت ایجاد اشتغال برای بیکاران همان منطقه صحبت کرده است.
در حال حاضر، رشته و عرصه گوهر تراشی که آمیخته با هنر است، به عنوان سومین رشته پولساز دنیا، مطرح و قابلیت سرمایهگذاری زیادی دارد. افراد زیادی در کشورهای مختلف وارد این عرصه میشوند، آموزش میبینند و به مدارج بسیار خوب هنری و اقتصادی دست پیدا میکنند. با این حال و در شرایطی که چندین استان ایران قابلیت و ظرفیتهای ویژه و منحصربهفردی در رابطه با معادن سنگهای قیمتی دارند، اما در زمینه گوهر تراشی هیچ حرفی برای گفتن ندارند.
وجود معادن طلا، نقره، عقیق، کوارتز و سنگهای قیمتی در ایران میتواند نقش مهمی در اقتصاد ملی داشته باشد، اما هیچ وقت برای بهرهبرداری درست و اشتغالزایی از این معادن کاری صورت نگرفته و خام فروشی، انتخاب اول و آخر مسئولان است.
قم از جمله استانهایی است که با وجود اهمیت سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی برای آن، صنعت گوهر تراشیاش خاک میخورد.
بیتوجهیها به مشکلات موجود در استخراج و نبود ماشینآلات و تجهیزات فرآوری از جمله دردهای این استان برای استفاده از معادن گوهربارش است. ضمن اینکه هنوز هم مشکل خام فروشی در این منطقه حل نشده و معضلاتی همچون برداشتهای غیرمجاز از معادن و احاطه شدن بازار با سنگهای مصنوعی چینی، کاری کرده که قم در زمینه گوهر تراشی هیچ حرفی برای گفتن نداشته باشد.
اگر بدانیم پیشینه صنعت سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در قم به ۷ هزار سال پیش بر میگردد، آنوقت بهتر میتوانیم به توانمندیهای این استان و ضرباتی که از بیتوجهیها خورده، پیببریم.
قرنهاست که مردم از این سنگها در قاب انگشترهای زینتی، تسبیح، گردنبند و گوشواره استفاده میکنند و اگر از عقیق به عنوان یکی از سنگهای خاص و مورد علاقه مسلمانان نام ببریم، باید بگوییم اولین معدن عقیق ایران در قم، کشف و استخراج شده است. از همان زمان متخصصان این رشته از صنایع دستی با توانمندی خود سنگهای خام قیمتی را با مهارت صیقل و تراش داده و در دل زیورآلات و جواهرات قرار میدادند.
بر اساس آمارهای موجود، تا قبل از شیوع کرونا، سالانه نزدیک به ۲۰ میلیون زائر در قم حضور مییافتند و به خاطر قرار داشتن این استان در مسیر عبور مسافران، میلیونها نفر هم برای چند ساعت توقفی در این منطقه داشتند.
با این حجم از پتانسیل برای درآمدزایی، اما قم تاکنون در زمینه اقتصاد سنگهای قیمتی موفق عمل نکرده و سهمی از این بازار ندارد. چراکه بیشتر این سنگها وارداتی هستند و حتی رکابهای انگشتر از مشهد وارد قم میشوند. در مقابل این حجم از مسافر و زائر که حتماً سری به بازار قم میزنند، فقط ۴۰۰ هنرمند این استان در کارگاههای ساخت دستی رکاب انگشتر و سنگ فعالیت دارند که سهم ناچیزی از درآمد این حوزه به دلیل نبود حمایت میبرند و وزارت گردشگری و صنایع دستی نیز فقط میگوید بودجه محدودی دارد و نمیتواند از هنرمندان و صنایع آنها حمایت کند.
کوتاه سخن اینکه قم میتواند فقط با سنگهای گرانقیمت و توجه به صنعت گوهرتراشی خود، میزان بیکارانش را به صفر برساند. ولی امروز ورود سنگهای مصنوعی از چین ضربه بزرگی به اقتصاد قم وارد کرده است و با در نظر داشتن این موضوع که قانونی برای منع واردات این سنگها در کشور وجود ندارد، پس نباید به احیا و اوج گرفتن گوهر تراشی در قم و موضوع اشتغالزایی برای بیکارانش امیدوار بود.