سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: با توجه به سیر تحولات ایجاد شده در کشور به دلیل بروز و همهگیری بیماری نوپدید کرونا (کووید ۱۹) و تعطیلی طولانیمدت فعالیتهای آموزشی و پرورشی مدارس، سبب شد که میزان بهرهبرداری دانشآموزان از بستر فضای مجازی برای جبران فرصتهای از دست رفته فرآیند آموزشی و پرورشی و کاهش دغدغههای اجتماعی افزایش یابد و بدین جهت دانشآموزان بیش از گذشته مجبور به استفاده از فضای مجازی برای یادگیری دروس و دریافتهای آموزشهای ارائه شده توسط معلمان شدند. این روش بهرغم مزیتهای فراوان از جمله فراهمکردن فرصت برابر برای دریافت خدمات آموزشی و تربیتی برای دانشآموزان دارای پیامدهای آسیبزای فراوانی نیز میباشد. باید اذعان داشت بروز اینگونه آسیبها معمولاً علت واحدی نداشته و علل متعددی باعث بروز و تشدید آن میشوند. از مهمترین این عوامل سببساز میتوان به عوامل اجتماعی و فرهنگی به عنوان مؤلفهای بسیار مهم در ترغیب و اشتیاق کاربران فضای مجازی به خصوص نوجوانان برای استفاده از این دست از بازیهای اینترنتی اشاره نمود و از سویی عدم نظارت مناسب والدین در خانواده به دلایل متعدد (تشنج در خانواده، از هم گسیختگی خانواده طلاق و...)، خصوصیات روانشناختی دانشآموزان (صفات شخصیتی، بحران هویت، اختلالات روانی، میزان هوش و...) دسترسی ناکافی به تفریحات سالم و دلخواه و کمبود امکانات لازم جهت غنیسازی اوقات فراغت اشاره نمود؛ لذا نباید نقش و تأثیر سایر بخشهای فرهنگی و مرتبط در جامعه را در خصوص زمینههای ایجاد و گسترش آسیبهای اجتماعی ناشی از فضای مجازی نادیده گرفت، بنابراین حل مشکلات مورد بحث تنها در حیطه کار نهاد تعلیم و تربیت نمیباشد و برای اجرا و مدیریت برنامههای پیشگیرانه در این خصوص نیاز به همکاری و هماهنگی نهادهای متعددی میباشد و در این میان آموزش و پرورش یکی از چند نهاد دخیل میباشد که میتواند دانشآموزان را جهت مواجهه صحیح و آگاهانه با بحرانهای ناشی از فضای مجازی و آشناسازی آنان با نهادهای حمایتی و قضایی مرتبط با موضع فضای مجازی آماده و توانمند سازد. در این راستا وزارت آموزش و پرورش و به طور خاص معاونت پرورشی و فرهنگی در راستای مأموریت ذاتی خود، آشناسازی درست و منطقی دانشآموزان با نحوه زندگی صحیح و مدیریت شده در فضای مجازی و استفاده حداکثری از ظرفیتهای پیشرو بر تهدیدهای احتمالی و خطرات مرتبط با آن، همچنین اثرات و آسیبهای روانی – اجتماعی فرهنگی و تحصیلی در دانشآموزان ناشی از استفاده از آسیبهای فضای مجازی تلاش نموده است با اجرای اقدامات و مداخلات ارتقایی پیگیرانه و تخصصی و حمایتی در کشور به موقع زمینه را برای کاهش پیامدهای مذکور مهیا نماید. مهمترین برنامه و فعالیتهایی که در سطح مدارس در حال اجراست به شرح زیر میباشد:
الف) اقدامات آموزشی، ارتقایی، ترویجی و تبلیغی:
*ارتقای سواد رسانهای در دانشآموزان در قالب ساعت درس رسمی و غیررسمی برای حضور سالم در دنیای مجازی و مواجهه صحیح و آگاهانه با تهدیدات و آسیبهای احتمالی.
*جلب مشارکت و ایجاد نگرش مثبت در دانشآموزان و والدین جهت بهرهگیری از پیامرسانهای داخلی مانند شبکه شاد.
* زمینهسازی جهت ایجاد جذابیت در بعد محتوایی و تعاملی در شبکه شاد در قالب «ساخت و راهاندازی گروههای تعاملی دانشآموزی، کانالهای اطلاعرسانی و...» جهت ارائه خدمات مشورتی، ارتقایی، راهنمایی، مشاورهای و آموزشی.
* اجرای طرح «پیام مشاور» در مدارس که در یک پیوستار و سیستمی از ستاد تا مدرسه و خانه استمرار مییابد، کمک مینماید تا در شرایط کرونایی که امکان حضور فیزیکی در مدارس وجود ندارد، بتوانیم نسبت به ارائه آموزشهای به هنگام و همچنین اطلاعرسانی و هماهنگیهای لازم برای تمامی دانشآموزان و اولیا از طرق مختلف (کانال مجازی در شبکه شاد و...) نقشآفرینی نماییم. در این طرح مشاوران مدارس براساس سیاستهای اعلام شده و با درک نیازهای روانشناختی دانشآموزان و اولیا ضمن اولویتبندی محتواهای ارسالی، مراتب را به فوریت در اختیار دانشآموزان و اولیا، به طور مستمر قرار خواهند داد.
*اجرای طرح همدل: در قالب این فعالیت به طور مستمر از طریق «تلفن» با اولیای دانشآموزان «هر ماه یک بار» ارتباط برقرار نموده و ضمن معرفی خود به اولیا به عنوان مشاور و بیان انتظاراتی که اولیا میتوانند با مشاور مدرسه داشته باشند در جریان مسائل روانشناختی، تحصیلی و فرآیند یاددهی – یادگیری قرار میگیرند. مشاوران با ارتباط مستمر با والدین و دانشآموزان قادر خواهند بود شناسایی به موقع از فوریتهای روانی – اجتماعی مانند دانشآموزان آسیب دیده از چالشهایی مانند «مومو» داشته باشند.
* تهیه و تدوین محتوای آموزشی، مهارتی و روانشناختی برای دانشآموزان تمامی دورههای تحصیلی جهت آشنایی و ارتباط و آگاهی آنان با تهدیدات و آسیبهای فضای مجازی (انواع آسیبهای فرهنگی، اخلاقی، روانی – اجتماعی، سلامت سمانی، تحصیلی و... و روشهای مقابله با تهدیداتی، چون مو مو و نهنگ آبی و...).
* توانمندسازی روانی – اجتماعی دانشآموزان مربوط به بهرهگیری مناسب از فضای مجازی و مقابله در برابر تهدیدات احتمالی.
* انجام غربالگری دانشآموزان براساس ابزارهای روانشناختی برای دستیابی به نیمرخ روانی – اجتماعی آنان و بررسی اثرات روانشناختی ناشی از مواجهه با آسیبهای فضای مجازی از جمله (مومو و نهنگ آبی، اعتیاد اینترنتی و...)
* بهرهگیری از ظرفیت تشکلهای دانشآموزان و همسالان در آموزشهای ارتقایی و پیشگیرانه برای مصونیت آنان در برابر آسیبهای ناشی از فضای مجازی در قالب «تشکل همیاران مشاور مدرسه» و «کانون یاریگران زندگی» در بستر فضای (شبکه شاد)
* اجرای فعالیتهای ترویجی و فرهنگسازی جهت ایمنسازی روانشناختی دانشآموزان (از قبیل برگزاری جشنواره نوجوان سالم، اجرای برنامه همیار مشاور)
* ارائه آموزشهای ارتقایی به والدین درخصوص والدگری صحیح و برقراری ارتباطات مؤثر با فرزندان، انجام نظارتهای دقیق و برنامهریزی صحیح برای فرزندان جهت بهرهگیری مناسب آنان و مدیریت زمان درفضای مجازی و انتخاب پیام رسانهای مناسب و ترجیحاً داخلی و نیز ارتقای آگاهی آنان در خصوص آسیبهای فضای مجازی.
*ارائه آموزشهای ارتقایی ویژه معلمان، مدیران و مربیان و مشاوران به منظور توانمندسازی آنان برای ارائه آگاهی لازم به دانشآموزان در خصوص بهرهگیری صحیح از فضای مجازی و ارتقای آگاهی آنان در خصوص آسیبهای فضای مجازی در قالب شبکه شاد.
* بهرهگیری از ظرفیت شبکه شاد جهت ارائه آموزشهای صحیح و جذاب برای جذب حداکثری دانشآموزان به فضای آموزشی – تربیتی مجازی.
* پیشبینی اجرای فعالیت فرهنگی و هنری، علمی و آموزشی برای پرکردن اوقات فراغت تابستانی دانشآموزان به صورت مجازی و حضوی با بهرهگیری از ظرفیت شبکه شاد.
* تشکیل کمیته آسیبشناسی و مدیریت فضای مجازی در حوزه ستادی.
ب) اقدامات مداخلهای و حمایتی:
* اجرای طرح صدای مشاور: در این طرح شناسایی به موقع تشخیص و انجام مداخلات درمانی و حمایتی در محل هستهها و مراکز مشاوره (۷۵۰ هسته و مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی در آموزش و پرورش به دانشآموزان خدمت میکنند که ۲ هزار و ۳۰۰ عضو تخصصی در این هستهها و مراکز، خدمات مورد نیاز را به دانشآموزان و خانوادهها ارائه میکنند.) در شرایط کرونا به دانشآموزان صورت میگیرد. بر این اساس ارائه خدمات تخصصی روانشناختی و حمایتی حضوری و غیرحضوری و برخط برای دانشآموزان آسیبدیده از فضای مجازی (مانند چالش مومو و نهنگ آبی، اعتیاد اینترنتی و...) و والدین آنان در هستههای مشاوره مناطق و مراکز مشاوره و روانشناختی دانشآموزی و خانواده سراسر کشور صورت میگیرد.