حوريه ملکي
درد مازندران يکي دوتا نيست. مهم نيست در چه شرايط و چه فصلي قرار داريم. هر چه باشد، موضوعي هست که بتواند بيانگر مشکلي از مشکل هاي مازندران باشد. يک بار محصولات روي درخت مانده و گنديده اش و بار ديگر زباله هايي که اين بهشت کوچک را به يک سطل آشغال بزرگ تبديل کرده اند. يک روز کم آبي در پربارش ترين منطقه ايران و روز ديگر قطع درختان جنگل هايش و خشک کردن تالاب و رودخانه ها و.... حالا کارشناسان براي فروش زمين ها و ساخت آپارتمان و ويلاهايي هشدار مي دهند که پولدارها به نام خانه دوم براي خودشان مي سازند و علاوه بر ورود قوميت هاي مختلف با فرهنگ هاي متفاوت به اين منطقه، مي تواند فرداي اين استان و زمين هاي زراعي و مراتع و جنگل هايش را نيز تهديد کند. تهديدي به نام سبز شدن آهن و سيمان و بتون به جاي درخت و گل و بوته.
***
جنگل های مازندران در پی ساخت و ساز های بی رویه افراد غیر بومی رو به نابودی است.
وقتی این همه ويلا و آپارتمان را در هر نقطه از مازندران می بینیم باید شاهد نابودی تدریجی مناطق زیبایی چون روستاهاي سنتي، جنگل ها و حتي کوهستان و ساحل و دريا باشيم.
طي سال هاي اخير هجوم غيربومي ها با استان هاي شمالي و خريد خانه و يلا به عنوان خانه دوم آنقدر زياد شده که حالا در هر کوچه و برزني مي توان چند همسايه ناشناس را ديد که ماهي چند روز مي آيد و دوباره خانه قفل کرده و به شهر اصلي اش باز مي گردد.
آنطور که کارشناسان مي گويند، پیش بینی می شود در آينده اي نزديک همین سیاست غلط خانه های دوم علاوه بر تمرکز جمعیت در مازندران و سوداگری زمین و پیامدهای زیادی که دارد موجب تغییر قومیت ها در مازندران خواهد شد و بدون شک مهاجرت در آینده به مازندران زیاد می شود به طوری که بومی ها در اقلیت قرار می گیرند.
کاهش ۷۲ درصدی گردشگری در ایران
عضو هیئت علمی گروه گردشگری دانشگاه مازندران با بيان اينکه صنعت گردشگری در گذشته با تجربه های تلخی از جمله بیماری هایی چون سارس و انواع و اقسام آنفلوانزاها مواجه بوده، به کرونا که امروز سايه سنگينش را بر سر جامعه انداخته اشاره کرده و مي گويد: «در این دوره وضعیت متفاوت است. بررسی آمارها بیانگر کاهش نرخ گردشگری در دنیا بوده و سازمان جهانی گردشگری نیز اعلام کرد که گردشگری بین ۶۰ تا ۸۰ درصد کاهش داشته است.»
مهدی رمضان زاده با اشاره به کاهش ۷۲ درصدی گردشگری طی این مدت در ایران ادامه ميدهد: «طبیعتا آسیا و به خصوص خاورمیانه بیشترین آسیب را در زمان کرونا به لحاظ گردشگری دیده و در این میان کشور ترکیه به لحاظ چسبیده بودن به خاک اروپا و جاذبه های یک کشور نمونه جهان شرق و اسلامی با معماری خاص خود آسیب بیشتری را در بخش گردشگری دید.»
وي با بیان اینکه کرونا در بخش گردشگری بیشتر به کسب و کارهای کوچک و متوسط مقیاس مانند هتل و اقامتگاه های بوم گردی صدمه وارد کرده است، تصريح مي کند: «بسیاری از کسب و کارهای کوچک مقیاس مانند اقامتگاه ها در شهرهای رامسر، بابلسر و نوشهر که در سواحل گسترده شده بودند با یک چالش جدی روبرو شدند.»
رمضان زاده، سیاست دولت مبنی بر گسترش بوم گردی در روستاها و نزدیکی به تهران را یکی از علل بیشترین آمار اقامتگاه بوم گردی در مازندران برشمرده و مي گويد: «در زمان شیوع کرونا با اینکه گفته شد به مازندران سفر نشود اما با توجه به فاصله اندک تهران و البرز با این استان، گردشگران و مسافران آمدند و از سوی دیگر جمعیت بالای تهران و کرج کمک می کرد که همواره در این استان تقاضا وجود داشته باشد.»
وی با اشاره به پیامدهای کرونا در مازندران ادامه ميدهد: «زمانی که این تقاضا برای سفر به استان و اقامت به طور یک دفعه فروکش کرد کسب و کارها دچار آسیب شدند و این آسیب ها در بازپرداخت تسهیلات،تعدیل نیرو و چالش پرداخت بیمه خود را نشان داد. بسیاری از این کسب و کارهای کوچک مقیاس در استان مازندران در قالب آژانس ها، تورهایی را از قبل فروخته بودند وهمه اینها می بایستی مبالغ را به گردشگران برمی گرداندند. همه اینها موجب شد اقامتگاه ها و هتل ها و در مجموع تمامی تاسیسات گردشگری دچار ضرر و زیان های شدیدی شوند.»
خانه هاي دوم و ضربه به بومي هاي مازندران
در ۳۰ سال گذشته یک الگو اشتباه و نامناسب گردشگری در شمال کشور به نام گردشگری خانه های دوم رواج داده شد که روی تغییر کاربری و تغییر سبک زندگی روستائیان متمرکز شده است.
اين الگو مشکلات و معضلات زيادي به همراه دارد. اینکه صدا و سیما اعلام می کند از فلان ساعت رفت و آمد تعطیل می شود اما طرف با اتوبوس هم شده است مسافرت می کند زیرا مکانی را در شمال بنام خانه دوم دارد که خانه خودش است و بسیار راحت در آن زندگی می کند و با اینکار تراکم جمعیت را افزایش می دهد.
به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، در آینده پیش بینی می شود همین سیاست غلط خانه های دوم علاوه بر تمرکز جمعیت در مازندران و سوداگری زمین و پیامدهای زیادی که دارد موجب تغییر قومیت ها در مازندران شود و بدون شک مهاجرت در آینده به اين منطقه از ايران زیاد می شود به طوری که بومی ها در اقلیت قرار می گیرند.»
رمضان زاده با اشاره به اینکه تاب آوری استان مازندران در چند ماه آینده نشان می دهد که آیا مي تواند گردشگری خود را احیا کند یا خیر، مي گويد: «تقویت سفرهای خانوادگی با رعایت پروتکل های بهداشتی می تواند تاثیر زیادی در بازگرداندن به شرایط عادی داشته باشد و اگر این گردشگر هوشمند شود و همانطور که در خانه کنار هم هستند در سفر هم کنار هم باشند اینها پیامد مثبتی دارد که باید از طریق رسانه ها فرهنگ سازی شود.»
اين يک حقيقت است که هرچه زمان بگذرد و جلوی این سفرها گرفته شود دولت و فعالان و متولیان هزینه و زمان بیشتری را برای بازگرداندن گردشگری به شرایط عادی خواهند گذاشت و مطالعه دقیق و کار کارشناسی می تواند کمک زیادی در اين باره بکند.
مدیریت و میزان تاب آوری در برابر کرونا
سفرهای هوشمند یکی از راهکارهای سازمان جهانی جهانگردی در زمان پاندمی کرونا است. بطوريکه کاهش آمار ورودی هتل ها، ادامه روند گردشگری با آموزش صاحبان اقامتگاه ها و صاحبان کسب و کارهای گردشگری با آموزشهای مهارتی در قالب برشورها و پروتکل ها از جمله راهکارهای این سازمان بود اما شروع فصل سرما باعث شد گردشگر ی دوباره بشکند.
میزان تاب آوری یک منطقه و یک کشور مشخص می کند که تا چه میزان پس از پساکرونا آن منطقه و کشور به حالت اولیه برمی گردد. میزان تاب آوری هر دولت و کشوری بالاتر باشد، بازگشت به شرایط نرمال اولیه سریعتر خواهد بود.
به گفته عضو هیئت علمی گروه گردشگری دانشگاه مازندران مدیریت مهم ترین آیتم در میزان تاب آوری است و چهار نوع تاب آوری اجتماعی فرهنگی، میزان قدرت پذیرش ، اقتصاد و محیطی مکانی و تاب آوری نهاد گرایی یا همان مدیریتی وجود دارد.
رمضان زاده به توضیحاتی در خصوص تاب آوری اقتصادی پرداخته و مي گويد: «هرچه وام کمتری داده می شد و بانکها با این کسب و کارها راه می آمدند ، بیمه ها سخت گیری نمی کردند، دولت معافیت های مالیاتی و یا کمک های نقدی را در نظر می گرفت می توانست، تاب آوری اقتصادی را ارتقا ببخشد.»
وی در مورد تاب آوری مدیریتی نيز تاکيد مي کند: «آیا مجلس ما توانست در کوتاه ترین زمان ممکن با رعایت همه جوانب دولت را ملزم کند که چکاری انجام دهد و آیا استانداران ، فرمانداران و بخشداران توانستند خود را به سرعت با این شرایط مطابقت دهند؛در حالیکه در خروجی کشور چیزی نمی بینیم.»
به گفته اين استاد دانشگاه، در بسیاری از کشورها، آمادگی ذهنی برای این قبیل پدیده ها وجود داشته اما متاسفانه در کشور ما این آمادگی وجود نداشته است، قدرت و قوانین مجلس ما و اولویت های دولت باعث شد به گردشگری کشور آسیب های زیادی وارد شود.
رمضان زاده با تاکید براینکه ارتقا شرایط فعلی به شرایط نرمال اولیه، کار، هزینه و اعتبار زیادی نیازمند است، مي گويد: «در استان مازندران در مقطعی تصمیم بر این شد که مسیرها بسته شود و فضای مجازی باعث شد حتی بومیان ما به مقابله با ورود گردشگر پرداختند تا همه چیز را به گردن گردشگران بیندازند اما آیا می توانستیم مرز دقیق میزان آلودگی گردشگران و بومیان را تعیین کنیم؟»
حقيقت اين است که به علت بالا بودن تراکم جمعیتی در مازندران، پاندمی در روستاهای اين استان نفوذ کرده و در حال رفتن به ارتفاعات است و اینکه همه این چالش ها به گردن گردشگری انداخته شود درست نیست هرچند حجم مسافر زیاد مسافران می تواند در شیوع کرونا موثر باشد.
عضو هیئت علمی گروه گردشگری دانشگاه مازندران گردشگری مجازی را یکی از راهکارهای مناسب برای بازگشت به شرایط عادی برشمرده و مي گويد: «گردشگری مجازی نیازمند المان و متغیر و مطالعه و زیرساخت است که هنوز این نوع گردشگری در کشور ما حاکم نیست .»
رمضان زاده تاکید مي کند: «باید سفرهای ما هوشمند شود و نوع گردشگری به سمت الگوی گردشگری هوشمند برود و در کنار آن به کسب و کارها از طریق تسهیلات کم بهره و معافیت های مالیاتی رسیدگی شود همچنین با ترویج سفرهای خانوادگی هوشمند و کمک دولت به کسب و کارها می توان امیدوار بود که این گردشگری در آینده زودتر خود را احیا کند و به شرایط نرمال اولیه برگردد.»
اوايل پاييز بود که مدیرکل میراث فرهنگی مازندران با بيان اينکه گردشگری استان با شیوع بیماری کرونا ضربه سنگینی خورده و برخی از ظرفیت‌هایش را از دست داده و یا به حالت نیمه تعطیل درآمده است، گفته بود: « به رغم این مشکلات گردشگری مازندران با سختی و مشقت روی پای خود ایستاده است.»
سیف الله فرزانه با اظهار اینکه بیماری کرونا ضربه سختی به گردشگری استان وارد کرده است، اما ۲۲۷ پروژه با حجم سرمایه گذاری ۲۵ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان در استان در دست ساخت است، ادامه داد: «۴۷ پروژه با سه هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار تا پایان دولت بهره برداری می‌شود.»
وی با عنوان اینکه ظرفیت‌های زیادی در حوزه گردشگری استان وجود دارد، تصریح کرد: «امیدواریم هر چه زودتر بیماری کرونا مهار و کنترل شود و بتوانیم صنعت گردشگری را دریابیم.»
